موسسه تحقیقات سیاست خارجی آمریکا

موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI)

یکی از راهبردهای مهم حوزه تصمیم گیری کاخ سفید استفاده از مراکز فکری و پژوهشی در پیشبرد سیاست های بین المللی آمریکا در مناطق مختلف جهان می باشد. به همین منظور، ایالات متحده، مراکز بین المللی مطالعاتی متعددی را در این خصوص ایجاد کرده است تا از این رهگذر بتواند علاوه بر رفع چالش های بین المللی خود، ظرفیت ها و قابلیت ها در پیشبرد سیاست های خارجی کاخ سفید را شناسایی کند؛ یکی از این مراکز، موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) می باشد، لذا در این نوشتار تلاش شده تا با معرفی و بررسی فعالیت ها و برنامه های راهبردی این موسسه فکری، نقش آن در حوزه تصمیم سازی کاخ سفید مورد کنکاش و تحلیل قرار گیرد.

پیشینه تأسیس موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI)

در بحبوحه آغاز جنگ سرد و رقابت نرم و سخت بین دو ابرقدرت شرق و غرب، حوزه تصمیم گیری کاخ سفید جهت پیشبرد سیاست های خود در عرصه بین المللی از طرفی و شناسایی و پیشگیری از چالش های اساسی در حوزه سیاست خارجی آمریکا از طرف دیگر، در صدد تأسیس مراکز مطالعاتی تخصصی در زمینه سیاست خارجی و امنیت ملی برآمد. بر همین اساس کنگره آمریکا طبق لایحه (۵۰۱(c)(3))، موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) را در سال ۱۹۵۵ تأسیس کرده بنا بر اظهارات مدیران این موسسه فکری، موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) یک سازمان غیر انتفاعی است که دارای معافیت مالیاتی بوده و از حمایت های مالی کنگره آمریکا برخوردار است.

موسسه تحقیقات سیاست خارجی (FPRI)

این موسسه فکری با هدف پیشبرد منافع ملی ایالات متحده در عرصه بین المللی فعالیت های مطالعاتی و پژوهشی خود را آغاز کرد. این موسسه با تجزیه و تحلیل تحولات جهانی در دوران مختلف توانست با یک رویکرد تاریخی به مرکزی برای طراحی و تدوین سیاست های بین المللی ایالات متحده تبدیل شود. به طوری که امروزه نتایج حاصل از فعالیت های پژوهشی موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) به عنوان سند چشم انداز سیاست خارجی آمریکا مورد توجه مقامات و سیاستمداران برجسته کنگره و کاخ سفید است.

اهم فعالیت‌های موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI)

موسسه پژوهشی سیاست خارجی (the Foreign Policy Research Institute) با هدف پیشبرد منافع کاخ سفید در عرصه بین المللی، فعالیت خود را در بررسی و تجزیه و تحلیل تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در جهان و در نهایت طراحی و تدوین سیاست ها و راهبردهای موثر و مطلوب در حوزه سیاست خارجی آمریکا متمرکز کرده است. در واقع این موسسه فکری با دیدی کلان و با رویکردی راهبردی، سناریوها و سیاست های کارآمد در تسخیر جریان ها و تحولات بین المللی را پیش روی نخبگان قدرت و سیاستمداران آمریکا قرار می دهد.

این موسسه پژوهشی با توجه به مأموریت اصلی خود یعنی پیشبرد سیاست خارجی آمریکا در سطح جهانی، سه مقوله مهم را در حوزه مطالعاتی خود مورد اهمیت قرار داده است که عبارتند از: درک اهمیت رسانه برای فهم بهتر تحولات پیچیده مسائل بین المللی و تأثیر بر افکار عمومی جهان؛ توجه و اهمیت به امر آموزش و تربیت نخبگان جهت آماده سازی نسل آینده نخبگان و رهبران آمریکا و رهبران جهانی؛ تمرکز بر جامعه عمومی آمریکا و جهان با هدف همراه ساختن جامعه عمومی آمریکا با سیاست های کاخ سفید و هدایت افکار عمومی جهان به سمت اهداف و سیاست های بین المللی آمریکا.

موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) با ملاحظه بر اهمیت تجزیه و تحلیل تحولات بین المللی در طراحی و تدوین سیاست های بین المللی کاخ سفید، برنامه های مطالعاتی و پژوهشی خود را بر روی مسائلی چون؛ مطالعات منطقه ای، دیپلماسی عمومی، روابط آمریکا در عرصه بین المللی، دموکراسی و هویت غربی در عرصه جهانی و …متمرکزنمودهاست. برایناساساینموسسهفکریوپژوهشی برنامه های اصلی پژوهشی خود را بر پایه پنج محور مهم قرار داده که در ادامه مورد بررسی قرار می گیرد.

برنامه آسیا (The Asia Program): این برنامه مطالعاتی که توسط «ژاکوئز دلیزل»(Jacques deLisle) (استاد حقوق در دانشگاه پنسیلوانیا و متخصص در روابط ایالات متحده و چین ) اداره می شود، تمرکز مطالعاتی خود را بر روی تجزیه و تحلیل تحولات مهم آسیا و ظرفیت سازی سیاست های آمریکا در این منطقه قرار داده است. موضوعات کلیدی برنامه آسیا در هر سال به طور کلی شامل پنج عنصر اصلی است: ۱) طرحهای پژوهشی؛ ۲) حمایت و هدایت گروه های مطالعاتی دانشگاهی در زمینه نفوذ آمریکا در آسیا؛ ۳) برگزاری کنفرانس های سالانه؛ ۴) شناسایی ابزارهای خاص اشاعه سیاست های آمریکا و ۵) برگزاری برنامه و کارگاه های آموزشی برای سیاستمداران، پژوهشگران، کارشناسان و اساتید دانشگاه ها.

لازم به ذکر است، تمرکز مطالعاتی در این برنامه بر روی روابط میان چین، تایوان و ایالات متحده، بررسی تحولات ژاپن، کره، آسیای جنوب شرقی و آسیای جنوبی قرار گرفته است.

برنامه انتقال دموکراتیک (Project on Democratic Transitions): این پروژه که در سال۲۰۰۵ در موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) راه اندازی شد، در موضوعاتی چون بررسی تحولات چشمگیر سیاسی و اقتصادی اروپا و اوراسیا بعد از فروپاشی کمونیسم در سال ۱۹۸۹، ارزیابی رهبری و راهبری منحصر به فرد جامعه آتلانتیک در اوراسیا، فرآیند دموکراتیزه کردن کشور های بلوک شرق، دوران گذر از دموکراسی در اروپای شرقی و …تمرکزمطالعاتیدارد. همچنین این برنامه مطالعاتی (که متشکل از سیاستمداران، اندیشمندان برجسته سیاسی و کارشناسان ارشد اروپایی و آمریکایی است) روند و پیشرفت فرایند اصلاحات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه آتلانتیک در منطقه اوراسیا را مورد بررسی و کنکاش قرار داده و گزینه ها و سیاست کارآمد برای حمایت از استقرار طرح های دموکراتیک در این منطقه را در اختیار حوزه تصمیم گیری کاخ سفید قرار می دهد.

برنامه خاورمیانه (The Middle East Program): در این برنامه مطالعاتی علاوه بر بررسی و تجزیه و تحلیل تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خاورمیانه، سناریوهای سیاسی و راهبردی پیش روی مقامات کاخ سفید در چارچوب منافع استراتژیک ایالات بررسی و تدوین می شود. در برنامه فوق همچنین سالانه دوره های آموزشی در سطح دانشجویان ارشد و دکترا، اساتید، کارکنان دولت، کنگره و حتی مأموران سرویس های اطلاعاتی امنیتی آمریکا در موضوعاتی چون بررسی سیاست و اقتصاد در خاورمیانه، نقش مذهب و قومیت در تحولات خاورمیانه، جنگ با تروریسم و …برگزارمیشود. یکیازابتکارات«برنامهخاورمیانه»رصدرسانه در خاورمیانه((Middle East Media Monitorاست که به صورت ماهانه موضوعات مختلف از منظر مطبوعات خارجی زبان در کشورهایی مانند مصر، ایران، عراق، اسرائیل و ترکیه را مورد بررسی قرار می دهد.

برنامه امنیت ملی(Program on National Security): برنامه امنیت ملی با ملاحظه تاریخی بر تحولات دوران جنگ سرد و همچنین بررسی رویکرد آمریکا در طول دهه ۱۹۹۰ در عراق، سومالی، هائیتی، بوسنی و هرزگوین، کوزوو و بسیاری از نقاط دیگر جهان ، به بررسی تهدیدات و چالش های کنونی و آینده آمریکا در عرصه بین المللی تمرکز مطالعاتی دارد. همچنین در این برنامه مطالعاتی با توجه به گستردگی حضور نظامی آمریکا در سطح جهان، فرصت ها و چالش های آمریکا در قرن بیست و یکم مورد بررسی و کنکاش قرار می گیرد. به طور خاص در برنامه امنیت ملی موسسه تحقیقات سیاست خارجی موضوعات ذیل مورد توجه است:

- راهبرد کلان آمریکا در قرن بیست و یکم

- تأثیر فعلی و آینده فضای ژئواستراتژیک جهانی بر روی منافع آمریکا

- پایان استراتژی ها، راه ها و روش های راهبردی، ساختارهای قدرت و قابلیت ها و تأثیر استفاده از نیروی نظامی

- ضد تروریسم و امنیت سرزمینی

- توسعه دیپلماسی عمومی و گستره شبکه های اطلاعاتی که به پیاده سازی استراتژی های جامع آمریکا کمک می کند.

گفتنی است که در این برنامه، گروه تخصصی مطالعات دفاعی وجود دارد که در سال۱۹۹۶ راه اندازی شده است که انتشار کتابی با عنوان «آسیب پذیری آمریکا: مشکلات نظامی ما و نحوه رفع آنها» در سال ۲۰۰۲، از مهم ترین فعالیت های این گروه مطالعاتی بوده است. همچنین برنامه «مطالعاتی امنیت ملی»، کنفرانس های سالانه برگزار می کند که نتایج آن در قالب گزارشات سیاست های تجویزی در اختیار مقامات کنگره کاخ سفید قرار می گیرد.

برنامه اتاق های فکر سیاست خارجی (Think Tanks and Foreign Policy Program): برنامه اتاق های فکر سیاست خارجی در سال ۱۹۸۹ با هدف ایجاد شبکه های مطالعاتی منطقه ای و بین المللی مشترک جهت ارتقا و تقویت نهادهای دموکراتیک آمریکایی در سراسر جهان تأسیس شد. در این برنامه مطالعاتی، موسسه تحقیقات سیاست خارجی عملکرد و حوزه تأثیر اتاق های فکری و سازمان های پژوهشی آمریکا و سایر کشورهای جهان را مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد که بهره برداری از منابع اتاق های فکری جهان برای شناسایی و رفع چالش های آمریکا در هزاره جدید در حوزه اطلاعات و انرژی از مهم ترین موضوعات مطالعاتی این برنامه پژوهشی می باشد. در برنامه فوق گروه مطالعاتی به نام «برنامه جهانی؛ برو به مراکز فکری»( The Global Go-To Think Tanks) وجود دارد که در موضوع هدایت و رهبری مراکز فکری و سازمان های پژوهشی در سراسر دنیا تمرکز مطالعاتی دارد.

موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) در کنار برنامه ها و فعالیت های پژوهشی خود، فصلنامه ای به نام اربیس(Orbis) را در حوزه مباحث بین المللی و سیاست خارجی آمریکا منتشر می کند. این فصلنامه که در آمریکا به عنوان یک الگوی تحقیقاتی برای سیاست گذاران، مقامات کنگره و کاخ سفید، محافل دانشگاهی و افکار عمومی تلقی می شود توسط «مچکوبین مک اوونز» (Mackubin (Mac) Owens)، دانشیار دانشگاه و مدیر پژوهش دپارتمان امور امنیت ملی در کالج جنگ نیروی دریایی در نیوپورت، مدیریت می شود.

این موسسه فکری هر ساله تعداد۵۰ بولتن راهبردی و تحلیلی با گرایش سیاست خارجی و امنیت ملی منتشر می کند که مورد توجه مقامات دولت آمریکا می باشد. همچنین موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) هرساله تعداد زیادی کنفرانس و سمینارهای تخصصی را با حضور سیاستمداران و شخصیت های برجسته آمریکایی و اروپایی برگزار می کند. یکی دیگر از فعالیت های مهم این موسسه برگزاری دوره ها و کارگاه های آموزشی در آمریکا و برخی از کشورها می باشد که فارغ التحصیلان این دوره ها بعضاً در امور اجرایی و تصمیم گیری کاخ سفید به کارگیری می شوند.

لازم به ذکر است که موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) حضور پررنگی در رسانه ای آمریکایی و جهانی دارد به طوری که بخشی از کنفرانس ها و نشست های تخصصی این موسسه در حوزه تحولات جهانی در شبکه های تلویزیونی آمریکا پخش می شود.

گفتنی است که موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI)، توسط دکتر هروی سیشرمن (Harvey Sicherman) اداره شده و پژوهشگران ارشد این موسسه فکری را دستیاران سابق سه وزرای امورخارجه، امنیت ملی و وزارت جنگ آمریکا تشکیل داده اند. همچنین در میان هیئت مدیره این مرکز فکری، وزرای سابق امورخارجه آمریکا مانند «کاندولیزا رایس» و فرمانده سابق نیروی دریایی ارتش آمریکا مشاهده می شود.

مراکز وابسته به موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI)

موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) دارای مراکز مختلف تخصصی است که در زمینه بررسی تحولات بین المللی و سیاست خارجی آمریکا در عرصه جهانی فعالیت پژوهشی می کنند. مهم ترین این مراکز عبارتند از:

مرکز «ماروین واچمن » یکی از مهم ترین و قدیمی ترین مراکز وابسته به موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) است که در سال ۱۹۹۰تأسیس شد. مرکز ماروین واچمن در زمینه آموزش بین المللی فعالیت کرده و در حوزه هایی چون آموزش کارشناسان و تربیت نخبگان، ارتقای دانش اساتید و کارشناسان در امور جهان؛کمک به مربیان در تلفیق این دانش در تلاس های درس؛ آموزش تاریخچه نظامی آمریکا و…تمرکزدارد؛مرکزمطالعاتغربوآمریکا(Center for the Study of America and the West) یکی دیگر از مراکز وابسته به موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) است که در سال ۱۹۹۷تأسیس شد. مرکز مطالعات غرب و آمریکا، فعالیت های پژوهشی خود را در موضوعاتی چون ارتقا و گسترش هویت آمریکایی در جهان غرب، تاریخ آمریکا، دموکراسی آمریکایی در جهان و…متمرکز کرده است. این مرکز علاوه بر برگزاری سمینارهای آموزشی، هرساله تعداد قابل ملاحظه ای کتب و مقالات تحلیلی منتشر می کند که جدیدترین کتاب این مرکز «گیر و دارهای دموکراسی : آمریکا دوران جنگ داخلی ۱۸۲۹-۱۸۷۷» می باشد؛ مرکز تروریسم و ضد تروریسم (Center on Terrorism and Counterterrorism) یکی دیگر از مراکز وابسته به موسسه تحقیقات سیاست خارجی است که در موضوعاتی چون بررسی اهداف، تاکتیک ها و استراتژی های تروریسم و نحوه پاسخ به آن، برآورد تحلیلی از اقدامات جریان های تروریستی در آینده، توسعه و بهبود سیستم های حفاظت از موسسات حیاتی آمریکا و…تمرکزمطالعاتیدارد.

عملکرد موسسه تحقیقات سیاست خارجی در روند تاریخی

موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) با هدف پیشبرد منافع آمریکا در عرصه بین المللی، نقش موثری در تدوین و طراحی راهبردهای سیاست خارجی آمریکا در شرایط زمانی مختلف داشته است. در این رابطه گفته می شود، این مرکز راهبردی نقش موثری در سیاست های کاخ سفید در برابر بلوک شرق در دوران جنگ سرد داشته است. به طوری که یکی از طراحان «سیاست مهار دوگانه» اتحادیه جماهیر شوروی این مرکز فکری بوده است.

در حال حاضر، موسسه تحقیقات سیاست خارجی(FPRI) علاوه بر بررسی و تجزیه و تحلیل تحولات خاورمیانه، از طرفی بر روی پیشبرد «دیپلماسی عمومی» در منطقه به عنوان مهم ترین رویکرد سیاست خارجی کاخ سفید تمرکز مطالعاتی دارد.

این مرکز همچنین تمرکز ویژه ای بر روی تحولات ایران خصوصاً برنامه هسته ای دارد. گفته می شود، این موسسه یکی از حامیان «حمایت از جریان فتنه» به عنوان مهم ترین رویکرد آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران می باشد. به طوری که این مرکز در برگزاری همایش ها و کنفرانس های با موضوع «تحولات پس از انتخابات دهم ریاست جمهوری در ایران» نقش قابل ملاحظه ای داشته است.