یار جهان آرا در آزادی خرمشهر

شهید علی هاشمی، یکی از فرماندهان و طراحان عملیات خیبر و عملیات بدر در دوران دفاع مقدس و یار شهید محمد جهان‌آرا در آزادسازی خرمشهر بود. به مناسبت فرا رسیدن سالگرد آزادسازی خرمشهر، این گزارش برگرفته از مصاحبه‌های خانواده و یاران آن شهید در منابع مختلف مکتوب و مجازی تقدیم می‌شود.

 پیداها و ناپیداهای سردار هور

همسر شهید علی هاشمی در گفت وگویی بیان کرده بود: سمیه اهوازیان متولد 1340 هستم. در سال 1362 با سردار ازدواج کردم و ضمنا من و سردار حاج علی با هم دختر و پسرخاله بودیم. دقیقا 5 سال با حاج علی زندگی کردم.ثمره این دوران دو یادگاری از این شهید بزرگوار بر جای گذاشت؛ یک پسر به نام حسین و یک دختر به نام زینب.

خانم اهوازی با اشاره به اخلاق منحصر به فرد و بلامنازع حاج علی اشاره داشت: از اخلاق شهید گفتن مقاله کاملی می‌طلبد. اما چیزی که در او بسیار متمایز بود، تبسمی بود که هنگام آمدن به خانه هدیه همیشگی او بود. او همیشه مهربان، فداکار، متین، صبور و با خدا بود؛ و زبان من قاصر است از بیان محبتها و فداکاری‌های او. واقعاً به ایشان افتخار می‌کنم. چراکه با تمام مشغله‌ها و تحمل بار مسئولیت سنگینی که بر دوش داشتند ولی زمانی که به خانه می‌آمدند، با خنده وارد خانه می‌شدند. این اخلاق بلامنازع و منحصر به فرد ایشان، مرا به شوق وا می‌داشت. خدای منان را به خاطر این هدیه بزرگ شاکرم. چراکه یک فرشته بزرگ را چندی به همسری من درآورد. حاج علی هیچ‌گاه نمی‌گذاشت کسی از نصیحت کردنش هم آزرده خاطر شود.واقعاً به پدر و مادرش احترام می‌گذاشت. رفتار و کردار پیامبر بزرگوار اسلام و ائمه اطهار را سرمشق زندگی خودش قرار می‌داد.

واقعاً می‌توانم این شهید را معلم بزرگ اخلاق بنامم.او در ادامه افزود: من در آغاز می‌خواستم بگویم که شهید حاج علی هاشمی در 10 شهریور سال 1340 در منطقه عامری شهرستان اهواز به دنیا آمد و در سال 1367 به اسارت گرفته شد. مفقودیت وی در همان سال در چهار تیر اعلام شد و در سال 1382 در فروردین از سپاه تهران درجه شهادت به وی اعطا شد. او قبل از جنگ دیپلم گرفت و در همان زمان در دانشگاه علوم پزشکی موفق به قبولی شد. ولی از ورود به دانشگاه انصراف داد و به جبهه رفت. وی به عنوان پاسدار به سپاه حمیدیه رفت، ولی به وصیت سردار علی نظر آقایی فرمانده سابق سپاه حمیدیه که قرار شد پس از شهادت وی، حاج علی جانشین او شود، به این سمت منصوب شد. ایشان فرمانده سپاه ششم امام جعفر صادق خوزستان بود. حاج علی از هر نظر زبانزد خاص‌و عام بود. برای مادر فرزندی رشید، برای خواهرانش برادری کریم، برای فرزندانش پدری عظیم و برای مردم مملکتش فرماندهی قوی و جسور بود. این طور که دوستان، همرزمان و خانواده او می‌گویند: حاج علی چند شب قبل از مفقودیت خود عکسش را به عکاسی برده و به تعداد خواهرانش چاپ و قاب گرفته و هر شب به خانه یکی از خواهران می‌رفته و یکی از قاب عکسها را به عنوان یادگاری به آنها می‌داد.
حاج علی و دوران انقلاب
شهید هاشمی نژاد در دوران انقلاب نقش مهمی در فعالیت‌های سیاسی داشت. کارهای تبلیغاتی انجام می‌داد و اعلامیه‌های امام را پخش می‌کرد. چندین بار هم توسط ساواک دستگیر شد. پس‌از پیروزی انقلاب اسلامی در تشکیل کمیته انقلاب اسلامی نقش موثری داشت و در آغاز تشکیل سپاه پاسداران از کمیته به سپاه انتقال یافت. حاج علی همچنان در فعالیت‌های سیاسی نقش داشت، آشوب‌های شهرهای مناطق مرزی ایران که آغاز شد،زنگ خطری بود برای آنان که می‌فهمیدند. علی هاشمی و یارانش قبل از شروع جنگ جوانان انقلابی دشت آزادگان را سامان دادند و اقدام به تشکیل سپاه حمیدیه نمودند و پیش از شروع جنگ در برقراری امنیت نقش ارزنده‌ای داشتند و در مبارزه با ضد انقلاب و بعثی‌ها که از هورالهویزه اقدام به پخش سلاح و مهمات می‌کردند، موفق شدند. پس از شهادت شهید نظرآقایی، علی شمخانی فرمانده سپاه خوزستان او را به عنوان فرمانده سپاه حمیدیه منصوب کرد.
او نگذاشت از تحصیل عقب بماند
شهید علی هاشمی همزمان با مبارزات گسترده انقلابی در عرصه‌های علمی هم چنان موفق بود به گونه‌ای که در رشته پزشکی دانشگاه مشهد قبول شد و در حالی که خود را برای بورسیه دانشگاه‌های آمریکا آماده می‌کرد، با توجه به شروع جنگ تحمیلی ترجیح داد که در دفاع حضور داشته باشد و دانشگاه جنگ را برگزید.

تشکیل تیپ 37 نور
با شکل گیری یگان‌های رزم سپاه او مامور تشکیل تیپ 37 نور می‌شود ، با شروع جنگ تحمیلی علی هاشمی یکی از فرماندهانی بود که مسئول یکی از سخت‌ترین محورها و جبهه‌ها بود. او و همرزمانش در محور کرخه کور و با رهاسازی آب کانال سلمان زیر پای نیروهای عراقی، از پیشروی دشمن جلوگیری کردند و هنگامی که عراق به حمیدیه رسید از سقوط آن و به طبع سقوط اهواز جلوگیری کردند. علی هاشمی در این عملیات (عملیات شهیدان رجایی و باهنر) نام کرخه کور را به کرخه نور تغییر داد.اگر این رشادت‌ها نبود موضوع جنگ به صورت دیگری رقم می‌خورد و فجایعی به مراتب بالاتر از سقوط خرمشهر حادث می‌شد.
آزادسازی خرمشهر
تیپ 37 نور به فرماندهی شهید علی هاشمی در عملیات بیت المقدس و آزادسازی خرمشهر شرکت موثر داشت و توانست به عنوان اولین محور منطقه غرب خوزستان را از لوث بعثی‌های متجاوز آزاد و پاکسازی نماید. درآستانه عملیات والفجر مقدماتی تیپ 37 نور منحل و او فرمانده سپاه سوسنگرد شد.
در سال سوم جنگ زمانی که به بن بست جنگی رسیده بودند محسن رضایی، علی هاشمی را به فرماندهی قرارگاه به کلی سری نصرت انتخاب نمود. آنجا فرماندهی می‌خواست که هم بینش عملیاتی داشته باشد هم اطلاعاتی و کسی جز علی هاشمی نبود. در واقع او پیچیده‌ترین و پر رمز و رازترین قرارگاه جنگ، قرارگاه نصرت را تشکیل داد.
او به نیروهایش اعتماد به نفس می‌داد. بسیار شجاع بود و در ماجرای هور نیروهای بومی آموزش ندیده محلی و تعدادی از بچه‌های خوزستان را به کارگرفت و از آنها در اندک زمانی نیروهای ورزیده و کارآزموده‌ای ساخت. هرجا مشکلی به وجود می‌آمد فکر می‌کرد و راه حل می‌داد. قدرت سازماندهی بسیاری داشت. علی هاشمی و دوستانش به هور مسلط شده بودند و ثمره یک سال زحمت بچه‌های قرارگاه نصرت اولین عملیات آبی- خاکی جنگ و اولین عملیاتی که در سطح بسیار وسیعی تیپ و لشکرها توانستند از آب، باتلاق و نیزارها عبور کنند. دراین عملیات یک نیروی پیاده از آبی عبور می‌کرد که پانزده کیلومتر پشت سرش آب، باتلاق و نیزار بود، که در نوع خود در تاریخ جنگ‌های جهان بی‌نظیر است. ثمره عملیات خیبر تصرف دو جزیره شمالی و جنوبی مجنون بود که دارای 58 حلقه چاه نفت بود. کار مداوم در سرما و گرما و سختی‌های هور باعث طراحی و اجرای عملیات بدر و مجموعه عملیات‌های قدس شد. از دیگر اقدامات قرارگاه نصرت ، شناسایی مناطق، از هورالعظیم گرفته تا جاده بغداد و بصره بود. همچنین شناسایی‌های برون مرزی تا عمق عراق از جمله شهرهای مقدس نجف ، کربلا و سامرا از دیگر اقدامات این قرارگاه بود. بعد از عملیات‌های بزرگ خیبر و بدر رزمندگان قرارگاه نصرت شیوه جدیدی برای مقابله با دشمن آغاز کردند وبر سراسر هور مسلط شدند. حاج علی مدام به قرارگاه سرکشی می‌کرد و شخصاً پیگیر مسائل بود.
سپاه ششم امام جعفر صادق (ع)
در سال 65 ایشان به فرماندهی سپاه ششم امام جعفر صادق (ع) منصوب شد که فرماندهی مراکز سپاه در استان‌های خوزستان، لرستان، لشکر 5 نصر و سایر یگان‌ها به ایشان سپرده شد. به فرموده دکتر رضایی به ایشان باید گفت: (سپهبد شهید) چرا که همتایان این ژنرال بی‌نام و نشان، در عراق کسانی مثل سپهبد هشام صباح الفخری یا سپهبد ماهر عبدالرشید التکریتی بودند یا حتی سپهبد سلطان هاشم که فرمانده سپاه ششم عراق که ماموریتش در مقابل هور و جریانی که حاج علی هاشمی به راه انداخته بود شکل گرفت.
آشنای هور
علی هاشمی و همرزمانش در شناسایی‌ها آن چنان به هور مسلط شدند ، فرماندهان ارشد سپاه مانند محسن رضایی ، علی شمخانی ، محسن رشید و... را با لباس مبدل عربی به داخل خاک عراق برده و محورهای عملیاتی خیبر را از نزدیک ملاحظه و لمس کردند و همچنین فرماندهان یگان‌ها مانند مرتضی قربانی، محمد باقر قالیباف، شهید احمد کاظمی، شهید مهدی باکری و شهید ابراهیم همت را با بلم به هور بردند. این فرماندهان از صبح تا شب در کنار دجله می نشستند و یاداشت برداری می کردند. با اینکه عراقی‌ها در جزایر حضور داشتند بازدید فرماندهان ارشد جنگ بدون هیچ اتفاقی انجام شد و این نشان از تسلط شهید هاشمی و یارانش به هور وحشی دارد.
یوسف گمگشته هور
خرداد و تیر 67 وضعیت جبهه‌ها تغییر کرد و تمام دنیا پشت سر صدام قرار گرفت تا با حمایت از او جنگ به نفع عراق پایان داده شود حتی مجوز استفاده از سلاح های غیر متعارف و شیمیایی را به او دادند. علی هاشمی و یارانش که مسئول حفاظت از جزایر مجنون بودند با حمله همه جانبه عراق مواجه شدند ، در تیر 1367 دشمن برنامه وسیعی برای بازپس گیری جزایر مجنون انجام داد. یک شب قبل از تک دشمن به جزایر در نشستی در جمع رزمندگان و فرماندهان گفت: (دشمن باید از نعش من رد بشود تا بتواند جزایر را بگیرد اگر دشمن جزایر را بگیرد من بر نمی‌گردم.) در روز موعود یعنی 4/4/67 دشمن سطح وسیعی از منطقه را شیمیایی زد و بعد به جزایر حمله نمود. رزمندگان بسیار مقاومت کردند و حاج‌علی با تعدادی از بچه‌های قرارگاه نصرت ماندند. هر چقدر فرماندهان به ایشان اصرار می‌کردند که به عقب برگرد و ایشان قبول نمی‌کرد. و می‌گفت: (تا یک نفر هم در جزایر باشد من عقب نمی‌آیم. بیایم عقب به مردم چی بگویم. بگویم بچه هایتان را رها کردم و برگشتم.) حس مسئولیت‌پذیری ایشان اجازه عقب آمدن نمی‌داد، چون در آن زمان چند هزار نیرو در منطقه بود که حضور حاج علی در قرارگاه خاتم چهارکه در ضلع شمال شرقی جزیره شمالی بود، باعث تخلیه تعداد زیادی از افراد شد. و فرماندهان یگان‌های تحت امر را برای عقب نشینی شخصاً هدایت می‌کرد و مرتب سفارش می‌کرد که مراقب باشید کسی جا نماند. حضور شخص وی باعث نجات هزاران رزمنده از خطر اسارت شد. پیش‌بینی شهید هاشمی درست از آب درآمد. او آخرین کسی بود که از جزایر خارج شد همان طور که سال 62 اولین کسی بود که پا در جزایر گذاشت.در قرارگاه خاتم چهار نهایتاً 13 نفر مانده بودند و عقب نشینی نکردند بعد از سقوط جزایر هفت نفر بازگشتند، دو نفر اسیر شدند و حاج علی به همراه سه نفر دیگر مفقود الاثر گردیدند و سرنوشت علی در پرده ای از ابهام فرو رفت. خبر رسید بالگردهای عراقی در جزیره نشستند. دشمن نیزارها را آتش زد. حاج علی و همراهان سراسیمه از قرارگاه خارج شدند و در نیزارها پناه گرفتند و از ایشان دیگر خبری نشد.
نیروهای اطلاعات و برون مرزی بسیج شدند و تمام منطقه و حتی استان‌های جنوبی عراق را گشتند اما هیچ خبری از حاج علی نبود. بسیاری امیدوار بودند که اسیر شده است و از سال 67 تا 83 زمان سقوط صدام هیچ سخنی از سردار گمنام هور به زبان‌ها نیامد، نه مراسمی نه یادواره‌ای و نه یادمانی و... که اگر اسیر دشمن شده است، شناسایی نشود و آسیبی به او نرسد. اما بعد از سقوط صدام باز هم خبری از اسارت حاجی نبود. حتی مخفی‌ترین زندان‌های عراق هم توسط نیروهای مجاهد عراقی بازرسی شد اما باز هم خبری از حاج علی نبود.
قصه چشم انتظاری به پایان رسید
در سال 89 پس از تفحص پیکر شهدا در مناطق عملیاتی پیکر این سردار شهید به همراه سه تن از یاران وفادارش پیدا شد و با انجام آزمایش‌های DNA، صحت انتصاب این پیکر به سردار سرلشکر شهید حاج علی هاشمی تائید شد و یوسف هور بعد از 22 سال غربت و گمنامی به آغوش وطن بازگشت. تا این که در 19 اردیبهشت سال 1389 در اخبار سراسری سیما خبر کشف و رجعت این پرستوی مهاجر اعلام شد. حاج علی هاشمی مزد سال‌ها مجاهدت، اخلاص و در راه ولایت فقیه بودن خویش را گرفت. پس از 22 سال انتظار، خبر رسید سردار گمنام هور، سردار گمنام خیبر و بدر در همان نیزارهای هور شهید شده است. او در حالی که شالی سبز به پهلو بسته بود، بازگشت تا به منتظران بازگشت خود و همه مردم پیامی را در دهه چهارم انقلاب بدهد. حاج علی از معدود فرماندهان شهید هشت سال جنگ تحمیلی است که در تمامی دوران دفاع مقدس از ابتدا تا انتها، حضور موثر داشت و مخلصانه و بی‌ریا، از حریم این مرز و بوم دفاع جانانه کرد.
منابع: کتاب‌ها و مقالات مختلف منتشر شده درباره شهید علی هاشمی
تهیه و تنظیم: مجتبی برزگر