عملیات شهید چمران آخرین میخ بر تابوت حصرآبادان

پس از شهادت دکتر مصطفی چمران ـ نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، فرمانده ستاد جنگهای نامنظم و نماینده حضرت امام خمینی (ره) در شورای عالی دفاع ملی ـ در محور دهلاویه در آخرین روز خرداد ماه سال 1360 هجری شمسی، مجروحیت حضرت آیت الله خامنه ای ـ عضو کمیسیون دفاعی مجلس شورای اسلامی، عضو بسیار مؤثر در ستاد جنگهای نامنظم و نماینده دیگر حضرت امام (ره) در شورای عالی دفاع ملی ـ در جریان بمب‌گذاری برخی از عناصر باقی مانده گروهک تروریستی فرقان در ششم تیرماه همان سال و همچنین شهادت مظلومانه دکتر سید محمد حسینی بهشتی ـ دبیر کل حزب جمهوری اسلامی، رئیس قوه قضاییه و ریاست دیوان عالی کشور ـ به همراه بیش از هفتاد و دو تن از اعضای دولت و نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جریان بمب‌گذاری دفتر حزب جمهوری اسلامی توسط منافقین در هفتم تیر ماه سال 1360 هجری شمسی، روحیه رزمندگان اسلام تضعیف و رکودی نسبی به نفع قوای بعثی در سراسر جبهه‌های نبرد حاکم شد.

رزم‌آوران و فرماندهان با اخلاص جبهه ها با شناختی که از شهید دکتر مصطفی چمران داشتند، مدام سعی می کردند با یادآوری تلاشهای مستمر و خستگی‌ناپذیر آن فرمانده دلسوز و فداکار انقلاب، در بحرانی‌ترین لحظات صحنه نبرد، برای سایر همرزمانشان آن روحیه شکسته را از آنان بگیرند و نشاط را برای از سرگیری مجاهدت بیشتر در راه خدای متعال جایگزین آن جمود و خمیدگی روحی که ناشی از وقایع نسبتاً سنگین اخیر بود، کنند؛ از این رو با تلاش و کوشش فراوان فعالیتهای شناسایی در مناطق عملیاتی به منظور یافتن راهکارهای عملیاتی جهت بیرون راندن دشمن از اراضی اشغالی از سر گرفته شد؛ بنا بر این، در اوایل مردادماه سال 1360 هجری شمسی دو عملیات نامنظم به نام شهید بزرگوار دکتر چمران در جبهه جنوبی و جبهه میانی استان خوزستان طرح ریزی شد و به اجرا درآمد.

اکنون شرح مختصری از عملیات شهید چمران در جاده آبادان ـ ماهشهر بیان خواهد شد.

پیشینه عملیات نظامی در جاده آبادان-ماهشهر:

در جریان اجرای هر عملیات نظامی معابر وصولی در صحنه نبرد اهمیت فراوانی دارد؛ هر طرفی به معابر وصولی منطقه نبرد دسترسی کامل داشته باشد، می تواند ضریب پیروزی در نبرد را برای خود افزایش دهد.

جاده آبادان ـ ماهشهر از معابر وصولی بسیار مهم به شبه جزیره آبادان است که در جریان عبور دشمن از کارون در تاریخ نوزدهم مهرماه سال 1359 هجری شمسی به تصرف ارتش بعثی عراق درآمد.

با تصرف این منطقه توسط ارتش بعثی عراق، حلقه محاصره شبه جزیره استراتژیک آبادان تنگ‌تر و احتمال سقوط آن به دست دشمن همانند آن فاجعه ای که بعدها در خرمشهر رخ داد، تشدید شد.

در تاریخ سوم آبان ماه سال 1359 هجری شمسی، ارتش جمهوری اسلامی ایران با گردان 144 از لشکر 21 حمزه عناصری از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آبادان، عناصری از ژاندارمری و عده ای از نیروهای مردمی به منظور بازپس گیری جاده آبادان ـ ماهشهر حمله ای را سامان داد ولی به عللی به اهداف از پیش تعیین شده نرسید؛ با این وجود این عملیات ارتش جمهوری اسلامی ایران در آن منطقه ضمن وارد آوردن ضربات سنگین به دشمن تا بن دندان مسلح، سبب تأخیر در پیشروی ارتش عراق به سوی آبادان شد.

رزمندگان اسلام باز هم در سال 1359 هجری شمسی برای بازپس ستاندن این جاده تلاش کردند ولی عدم پیشروی به صورت هماهنگ، سبب شد تا آنان به اهداف از پیش تعیین شده نرسند.

از سویی با اجرای موفق عملیات محدود فرمانده کل قوا خمینی روح خدا، در تاریخ 21 خرداد ماه سال 1360 هجری شمسی به مدت یک هفته و آزادسازی محور دارخوین در شرق کارون از لوث وجود دشمن بعثی، به نظر می رسید که این بار با کمی هماهنگی بیشتر میان نیروهای مستقر در منطقه بتوان جاده را از دست قوای عراق آزاد کرد که اندکی کار شکستن حصر آبادان تسهیل شود.

عملیات شهید چمران در جاده آبادان ـ ماهشهر توسط بخشی از نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فداییان اسلام و ارتش جمهوری اسلامی ایران طرح ریزی و در تاریخ سوم مردادماه سال 1360 هجری شمسی اجرا شد.

طبق طرح، قرار شد دو گروهان از رزمندگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به صورت ادغامی با سایر نیروهای مستقر در منطقه از دو محور به دشمن یورش ببرند و پس از پاکسازی کامل جاده به یکدیگر ملحق شوند؛ برای تضمین بیشتر این عملیات، برای هر محور یک گروهان احتیاط نیز در نظر گرفته شده بود ولی باز هم تأخیر برخی نیروها در رسیدن به مواضع تعیین شده بر اثر روشنایی هوا، نیروهای خودی توسط دیدبان دشمن مشاهده شدند و آتش سنگین عراق بر سر آنان باریدن گرفت.

به علت امکانپذیر نبودن قطع تماس نیروهای خودی با دشمن، درگیری در هر دو محور آغاز شد؛ علیرغم شکستن خط دشمن در هر دو محور و پیشروی قابل ملاحظه محور سمت چپ، عقب‌نشینی نیروهای محور راست بنا به علل نامعلوم سبب شد که نیروهای محور سمت چپ به وضعیت بسیار پر مخاطره ای دچار شوند.

آنان بی‌خبر از عقب‌نشینی نیروهای سمت راست، همچنان به درگیری و مقاومت ادامه دادند؛ نیروهای محور سمت چپ عملیات با دادن چندین شهید و مجروح ناچار به تخلیه منطقه نبرد به هر صورت ممکن شدند با این امید که بتوانند با طرح ریزی دقیق‌تر آن منطقه را آزاد کنند.

عملیات شهید چمران در جاده آبادان ـ ماهشهر از دو جهت می تواند حائز اهمیت باشد؛ نخست آنکه آخرین عملیات در آن منطقه در دوران محاصره آبادان به شمار می‌آید؛ مطلب مهم دیگر نیز اینکه این عملیات و سایر عملیات محدود صورت گرفته در این منطقه، می توانست نوعی عملیات شناسایی با رزم از توان دشمن به منظور طرح ریزی و اجرای عملیات گسترده در آن منطقه به حساب آید.