مقاومت مردمی دردوران دفاع مقدس

از همان نخستین روزهایی که رژیم بعث عراق خاک ایران را مورد تجاوز خود قرار داد، با مقاومت گسترده مردم ایران مواجه شد. این مقاومت به‌ویژه در شهرهای مرزی به‌طور چشمگیری دیده می‌شد. مردم مناطق مرزی ایران در مقابل هجوم یکپارچه رژیم بعث که از سوی دول غربی و عربی نیز حمایت می‌شد جانانه مقاومت کردند به‌طوری که ارتش بعثی بعد از تجاوز به خاک ایران به هر نقطه‌ای که می‌رسید علاوه‌بر جنگ با نیروهای نظامی، با گروهی از مردم عادی مواجه می‌شد که جان بر کف، در مقابل آنان می‌ایستادند.  

چنان که محسن رضایی می‌گوید: «با هجوم دشمن، مرزها سقوط کرد اما ارتش عراق به هر شهری که رسید متوقف شد و یک جنگ جدیدی شروع شد به اسم جنگ شهرها و مقاومت مردمی. مقاومت مردمی در خرمشهر، هویزه، سوسنگرد، بستان، قصرشیرین، سرپل‌ذهاب و... از جمله حوادثی است که در روزهای اول هجوم [رژیم بعث] توسط مردم شکل گرفت و نقش مهمی در توقف ارتش عراق داشت؛ لذا ارتش عراق بیابان‌ها را تصرف کرد اما زمانی که به شهرها رسید با مقاومت بسیار سنگینی روبه‌رو شد.»

یکی از این مقاومت‌ها که در صفحات تاریخ دفاع مقدس به ثبت رسید و ماندگار شد، مقاومت مردم خرمشهر بود. محسن رضایی با اشاره به این موضوع می‌گوید: «...مردم و رزمندگان 34 روز پس از هجوم سراسری مقاومت کردند، درحالی که همه مرزها سقوط کرده بود و جاده اهواز- خرمشهر نیز بسته شده بود و خرمشهر عملا در محاصره قرار داشت. در سوسنگرد و حمیدیه نیز وضع همین‌طور بود ولی مردم و رزمندگان ارتش و سپاه هفته‌ها مقاومت کردند. از نظر شدت مقاومت و درگیری‌ها، بیشترین مقاومت را اول خرمشهر و سپس حمیدیه، سوسنگرد، قصرشیرین، سرپل ذهاب و مریوان داشته است.»

مدتی بعد از سقوط خرمشهر آیت‌ا... عبدا... محمدی امام‌جمعه وقت خرمشهر در ملاقات با آیت‌ا... دستغیب، به گوشه‌ای از رشادت‌ها و دلیری‌های مردم خرمشهر اشاره می‌کند و می‌گوید: «...خرمشهر یک شهر مرزی بود و دشمن با نیرو و تجهیزات فراوان به این شهر حمله کرد اما اهالی خرمشهر و نیروهای رزمنده 34 روز مقاومت و مقابله کردند و جلوی عراقی‌ها را گرفتند.»

 آیت‌ا... دستغیب نیز در پاسخ به او می‌گوید: «خرمشهری‌ها واقعا شجاعت به خرج دادند.»  در خاطرات آیت‌ا... محمدی نمونه‌های فراوانی از ایستادگی مردم خرمشهر در مقابل دشمن متجاوز بعثی دیده می‌شود. واقعیت این است که این مقاومت مردمی به‌ویژه در روزهای آغازین جنگ، از اهمیت بالایی برخوردار بود و در بسیاری از مواقع با گرفتن زمان از دشمن بعثی و تحمیل هزینه به آنها، مانع از سقوط زودهنگام شهرها می‌شد.  

محسن رضایی در این رابطه می‌گوید: «آن زمان بحث‌هایی مطرح می‌شد که مقاومت خرمشهر هیچ اثر نظامی برای ما ندارد، جز اینکه ما فقط شهید بدهیم و لذا نباید مقاومت کرد. بعدها مشخص شد که این نظریه کاملا اشتباه بود، زیرا اگر این مقاومت‌ها صورت نمی‌گرفت، شهرهای آبادان، شادگان و ماهشهر هم به دنبال آن سقوط می‌کرد و این مقاومت خرمشهر بود که یک ماه ارتش عراق را از رسیدن به هدف اصلی‌اش که تسلط کامل بر خوزستان بود بازداشت. ارتش عراق به دروازه‌های اهواز نیز رسیده بود اما وارد نمی‌شد، چون مرتب خبر می‌آوردند که خرمشهر هنوز مقاومت می‌کند و تا زمانی که عراقی‌ها نتوانند خرمشهر را بگیرند نمی‌توانند وارد اهواز شوند. این نشان از تفاوت تفکر کلاسیک با تفکر انقلابی است. » این مقاومت مردمی علاوه‌بر اینکه تاثیر قابل ملاحظه‌ای در توان دفاعی کشور داشت، از لحاظ معنوی نیز بسیار موثر بود به‌طوری که رزمندگان اسلام وقتی که نیروهای مردمی را در کنار خود می‌دیدند، با روحیه‌ای بالا پا در میدان نبرد می‌گذاشتند.

به گفته محسن رضایی: «سقوط خرمشهر از نظر بچه‌های انقلابی بسیار مهم بود. سقوط نکردن خرمشهر در اوایل جنگ بیشتر جنبه معنوی داشت. رزمندگان مقاومت‌کننده شاید آن روزها متوجه نتیجه کار خود نبودند اما بعد از اینکه سطح اطلاعات و دانش نظامی آنان افزایش یافت، متوجه اهمیت و بزرگی کار خود شدند. مقاومت در خرمشهر و سوسنگرد از علل مهم ممانعت از سقوط اهواز بود.»

این حماسه مردمی هنگامی که با رشادت قوای نظامی تلفیق می‌شد، سدی محکم در مقابل دشمن تشکیل می‌داد. از همین رو است که حضرت امام خمینی از مقاومت مردم ایران در مقابل دشمن بعثی تقدیر کرده و فرمودند: «اگر آمریکا ـ فرض کنید ـ بیاید ایران را بگیرد، ابتدا بتواند یک همچین کاری بکند، نمی‌تواند در اینجا ادامه پیدا کند؛ می‌تواند که طیاره‌هایش را، جنگنده‌هایش را بفرستد و شهرها را بمباران کنند و اینها، ولی وقتی آمدند روی زمین، مردم آنها را با چنگ و دندان از بین می‌برند. اینهایی که خیال می‌کردند که با یک عده‌ای می‌توانند که ایران را برگردانند از این حال، اینها از باب اینکه نه اسلام را شناخته بودند و نه مردم ایران را و نه این تحول عظیمی را که در ایران پیدا شد و شما می‌بینید و همه می‌بینیم که در خوزستان و آنجاهایی که مرکز جنگ و آن همه بساط هست، مردم چطور مقاوم هستند... .»

*فرهیختگان