نگاهی به دشت سهرین زنجان

سهرین زنجان، از زیباترین دشت های ایران برای طبیعت گردی است

زنجان - ایرنا - دشت سهرین یکی از زیباترین و با ارزش‌ترین دشت‌ های ایران با گونه‌های جانوری و گیاهی مختلف است که در صورت معرفی می تواند جزو مناطق مهم و جذاب این استان برای طبیعت‌گردی و گردشگری باشد.

به گزارش ایرنا، آهوان موجود در دشت سهرین و رویش گیاهان خوراکی و دارویی در ارتفاعات این دشت حاصلخیز ازجمله قارچ های خوراکی (دنبلان)، کنگر، کاکوتی، آویشن و ریواس، هرسال در فصل بهار توجه شمار زیادی از علاقه مندان به زیبایی های طبیعت را به سوی خود جذب می کند.
این دشت بسیار زیبا و حاصلخیز، علاوه بر انواع وحوش و گیاهان ارزشمند از وجود چشمه آبگرم وننق و آثار طبیعی و بناهای قدیمی پیش و قبل تاریخ و دوره اسلامی، ازجمله تپه های تاریخی، قلعه تدافعی و حمام قدیمی برخوردار است.
فاصله دشت سهرین تا چشمه آب گرم وننق که خاصیت درمانی دارد 11 کیلومتر می باشد اما این جاذبه طبیعی، به خوبی برای مردم معرفی نشده است.
مسئول پژوهش اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان به وجود آثار ارزشمند و تاریخی در دشت و روستای سهرین اشاره کرد و گفت: این منطقه مستعد، از تپه های تاریخی بسیار ارزشمندی برخوردار است که قدمت آنها به حدود 6 هزار سال قبل بر می گردد.
ابوالفضل عالی، افزود: وجود 'قلعه تدافعی' که در دوره سلجوقیان و در ورودی روستای سهرین بنا شده یکی از برجسته ترین آثار تاریخی این منطقه بوده و با کاوش و حفاری های صورت گرفته، آثار معماری تدافعی در این قلعه عظیم به چشم می خورد.
وی اظهار کرد: آثار طبیعی و بناهای تاریخی این منطقه به ویژه قلعه تدافعی که از اهمیت بسیار بالا نیز برخوردار است همچون حیات جانوری و گیاهی آن، معروفیت پیدا نکرده است.

***دشت سهرین منطقه حفاظت شده سرخ آباد زیستگاه با ارزش آهو محسوب می شود
وجود آهوان و جست و خیز آنها در میان علفزارها، زیبایی های طبیعت دشت سهرین زنجان را دو چندان کرده است و این دشت تنها زیستگاه بازماندگان آهوان در شمالغرب کشور می باشد.
امروزه این زیستگاه به دلایل مختلفی چون فعالیتهای کشاورزی، کشت های گسترده، افزایش گله های دام در منطقه، وجود سگ های گله و ولگرد، تغییر کاربری زمینهای منطقه، توسعه غیر اصولی زمین های کشاورزی، تبدیل زمین های دیم گسترده به قطعه های کوچک، قطعه بندی و جزیره ای شدن زیستگاه، حفر بی رویه چاه های مجاز و غیرمجاز، خشکسالی و سرمای نامتعارف، احداث جاده در جوار زیستگاه های اصلی، تردد وسایط نقلیه و شکار غیرمجاز، ناامن شده و کاهش جمعیت آهوان این دشت را موجب شده و این گونه جانوری را در معرض تهدید قرار داده است.
جمعیت آهوان زنجان در منطقه شکار ممنوع فیله خاصه و حفاظت شده سرخ آباد در طی سال های اخیر رو به کاهش گذاشته است و براساس سرشماری های صورت گرفته، در سال 92 نزدیک به یک هزار و 500 رأس، در سال 93 قریب یک هزار و 246 راس و سال 94 این رقم به یک هزار و 82 راس تقلیل یافت اما امسال (96) با توجه به تدابیر اتخاذ شده و پایش مستمر و مدام، این تعداد به یک هزار و 105 راس افزایش پیدا کرد.
قطع شدن مسیرهای مهاجرت آهوان دشت سهرین یکی دیگر از عوامل تهدید کننده جمعیت آهوان این دشت است و این گونه جانوری قبل از احداث اتوبان و ساخت و سازهای غیرمجاز در مسیر مهاجرت، به اراضی شهرستان های ساوه و تاکستان آمد و شد داشتند ولی از آن پس از این کار بازماندند و جفت گیری همخونی نیز باعث ضعف و کاهش زاد و ولدها شد.
فصل جفت گیری آهوان در ماه های دی و بهمن و زمان زایمان نیز اواسط اردیبهشت و اوایل خرداد است و در صورت مناسب بودن شرایط آب و هوایی و حاکم بودن آرامش در زیستگاه، اغلب آهوان دو قلوزایی می کنند اما اگر استرس داشته باشند در این صورت تک زایی خواهند داشت.
عمر آهوان بین 10 تا 12 سال می باشد و شکار بچه آهوان از سوی عقاب ها، جانوران گوشتخواری چون گرگ، پلنگ، روباه و سگ های چوپان، نیز از دیگر تهدیدات پیش روی در کاهش جمعیت آهوان زنجان محسوب می شود.
دشت سهرین که جزو منطقه حفاظت شده سرخ آباد است علاوه بر آهو، زیستگاه دیگر جانورانی چون پلنگ، گراز، خرس قهوه ای، سمور سنگی، سنجاب زمینی، رودک، کبک دری، هوبره، دال، عقاب، شاهین، غاز خاکستری، خوتکا، لک لک سفید، باکلان، افعی البرزی، افعی شاخدار ایرانی، افعی زنجانی و ماهیانی نظیر کپور، سیم، اسبله و غیره است.
دامنه ارتفاعی منطقه حفاظت شده سرخ آباد 500 تا دو هزارو 900 متر، بارندگی و دمای متوسط سالیانه به ترتیب 500 میلی متر و 11 درجه سانتیگراد این منطقه را دارای اقلیم های نیمه خشک مدیترانه ای معتدل کرده است.
پوشش گیاهی منطقه شامل ارس، گردو، سیاه تلو، زالزالک، انار وحشی، داغداغان، زرشک، زیتون، گون، آویشن، درمنه، کلاه میرحسن، چوبک، لاله، مرزه و ثعلب از جمله گونه های گیاهی منطقه هستند.

***نیاز آهوان زنجان به محیطی امن برای ادامه حیات
توسعه بی رویه، روز به روز قلمرو آهوان زنجان را کاهش داده است به طوریکه ادامه این روند و تهدید زیستگاه های آهوان خطر انقراض این گونه جانوری دشت سهرین زنجان را به دنبال خواهد داشت که در این میان مدیریت اصولی تر زیستگاه اصلی آهوان زنجان می تواند یکی از گزینه های مناسب برای کنترل و جلوگیری از تهدیدات زیستی این گونه جانوری شاخص باشد.
بی توجهی به هشدارهای داده شده از سوی محیط زیست، باعث خواهد شد تا روز به روز شرایط منطقه برای ادامه حیات این گونه جانوری سخت‌ و مشکل شود که برای امنیت محل زیست این آهوان نیاز به تعامل و همکاری هرچه بهتر و بیشتر سازمان ها و نهادها است.
آهوان با کوچکترین تهدید از زیستگاه اصلی خود خارج می شوند که در این صورت توسط افراد سودجو و فرصت طلب شکار شده و یا در برخورد با وسایط نقلیه، تلف می شوند.

***مرکز نگهداری حیات وحش باغ دشت سهرین زنجان، مامن جانوران زخمی
مرکز نگهداری حیات وحش باغ دشت سهرین این استان ، مامن گونه های جانوری اعم از پستانداران و پرندگان زخمی و آسیب دیده است.
آن دسته از گونه های جانوری که به دلایل گوناگون از طبیعت جدا شده اند در این مرکز تحت مراقبت های ویژه دامپزشکی قرار گرفته و پس از درمان، بهبود و تیمار در زیستگاه اصلی رهاسازی می شوند تا در سرزندگی دشت سهرین، باز هم سهم داشته باشند.
مرکز نگهداری حیات وحش زخمی و آسیب دیده این استان در سال 86 در منطقه تحت مالکیت این اداره کل واقع در باغ دشت سهرین ایجاد شده است و وسعت آن حدود سه هکتار است.

***دشت سهرین زنجان در فصل زمستان شکارگاهی مطمئن برای گرگ های منطقه است
دشت سهرین در فصل زمستان به دلیل وجود آهوان، شکارگاهی مطمئن برای گرگ های منطقه محسوب می شود و بر اساس حدس و گمان، قریب 30 قلاده گرگ در دشت آهوان سهرین و منطقه فیله خاصه نزدیک بهع این دشت زیست می کنند.
در فصول گرم سال گرگ های منطقه فیله خاصه و دشت سهرین زنجان به ارتفاعات کوهستانی می روند اما در فصل زمستان که این مناطق پوشیده از برف شده و طعمه به سختی گیر می آید به این دشت آهوخیز باز می گردند تا با آرامش و اطمینان خاطر شکار و گذران زندگی کنند.
حملات گرگ ها به روستائیان و دام ها در این 2 منطقه، شاید بسیار به ندرت اتفاق افتاده باشد چراکه وجود پستاندارانی چون آهو باعث می شود این حیوان درنده از طبیعت دور نشده و به جوامع انسانی نزدیک نشود.
در دی ماه 95 که زمین پوشیده از برف بود و محدودیت مسیر برای شکار حیواناتی چون خرگوش، موش صحرایی و گراز وجود داشت بنابراین گرگ های این منطقه که بطور معمول خاکستری هستند و به ندرت در میان آنها گرگ سیاه مشاهده شده است به سمت آهوان دشت سهرین هجوم آوردند تا با شکار آهو، بتواند بقا خود را حفظ کند.

***آهوان دشت سهرین زنجان بر سر سفره محیط زیست گرد می آیند
وقتی علفزارهای دشت سهرین بر اثر بارش برف سنگین پوشیده می مانند، آهوان این منطقه به منظور تغذیه، از علوفه پخش شده توسط عوامل محیط زیست استان زنجان بهره مند می شوند تا آهوان این دشت از گرسنگی درامان بمانند و تلف نشوند.
پخش علوفه زمستانی در این زیستگاه با هدف تغذیه بی دغدغه و به منظور جلوگیری از خروج وحوش علفخوار به ویژه آهوان از زیستگاه اصلی و پراکنده شدن و پناه آوردن آنها به مناطق مسکونی انجام می شود.
با توجه به سردسیر بودن منطقه و بارشهای سنگین برف در فصل زمستان، اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان در فصل تابستان اقدام به تهیه و ذخیره علوفه در انبارها می کند تا درصورت نیاز درمناطق حفاظت شده و شکار ممنوع این استان ازجمله دشت سهرین، طارم، ماهنشان و فیله خاصه، پخش کند.
بخشی از علوفه زمستانی وحوش علفخوار استان زنجان با کاشت گندم، جو و یونجه در دشت سهرین که از زمین های تحت مالکیت اداره کل حفاظت محیط زیست است تهیه و تامین می شود و بخشی نیز با استفاده از اعتبارات اداره کل خریداری می شود.
در فصل زمستان و هنگامی که زمین پوشیده از برف می شود، وحوش علفخوار به دلیل دسترسی نداشتن به علوفه به ناچار به مناطق مسکونی شهری به ویژه حریم روستاها نزدیک می شوند که در این میان متاسفانه عده ای افراد سودجو و فرصت طلب با استفاده از موقعیت پیش آمده اقدام به شکار غیرمجاز این حیوانات بی پناه می کنند.