نخستین تشکل برای ۴۰ هزار جانباز اعصاب و روان

جانبازان اعصاب و روان مظلوم‌ترین قشر جانبازان، کسانی که در ظاهر جسمی سالم دارند اما در باطن گاهی مشکلات روحی چنان عرصه را بر آنان و خانواده‌هایشان تنگ می‌کند که جوابگوی کوچکترین نیازهای خود نیستند.

طبق آمار بنیاد شهید و امور ایثارگران در کل کشور 43 هزار جانباز اعصاب و روان داریم که 7 هزار و 200 نفر از آنان بیمار شدید روان پزشکی هستند. جانبازان اعصاب و روان به گواه جانبازان مختلف دوران دفاع مقدس، مظلوم‌ترین قشر جانبازان را تشکیل می‌دهند. کسانی که در ظاهر جسمی سالم دارند اما در باطن گاهی مشکلات روحی چنان عرصه را بر آنان و خانواده‌هایشان تنگ می‌کند که جوابگوی کوچکترین نیازهای خود و خانواده‌شان هم نیستند. خانواده‌ها هم گاهی به خاطر نجابت ایثارگری‌شان کمتر از مشکلات زندگی یک جانباز اعصاب و روان گلایه می‌کنند. مشکلاتی همچون تنش‌های عصبی، طلاق، اضطراب فرزندان، مشکلات مالی و اشتغال نامناسب.

تا کنون برای خیلی از جانبازان تشکل‌های فعالی توسط خود آنان ایجاد شده که توانسته کمی از خلأ کمکاری‌های مسئولین را در راستای ارائه خدمات و درک دغدغه‌های آنان را پر کند. تشکل‌هایی همچون انجمن جانبازان نخاعی کشور، خانه نور ایرانیان بصیر، انجمن راست قامتان جانباز و... اما جانبازان اعصاب و روان تا مدتی پیش هیچ تشکل و گروه حمایتی نداشتند.

خانم و آقای اسکویی سال‌هاست که به عنوان یک زوج معتمد معین با خانواده‌های جانبازان در ارتباط هستند و جنس مشکلات آنان را درک می‌کنند. از آنجایی که جواد فریدی اسکویی هم خودش جانباز 30درصد اعصاب و روان است، نزدیکی بیشتری با این جانبازان داشته و مشکلات آنان را لمس کرده است. پروین آزاد هم که سال‌ها در کنار پرستاری از همسرش به عنوان یک فرهنگی خدمات فراوانی داشته، بعد از بازنشستگی تصمیم می‌گیرد نخستین تشکل جانبازان اعصاب و روان را برای این دسته از جانبازان راه‌اندازی کنند.

کمتر از یک سال از عمر تشکیل NGO به نام «کانون آرامش جانبازان اعصاب و روان و خانواده‌هایشان» می‌گذرد. جواد فریدی اسکویی، مدیر عامل کانون و پروین آزاد هم رئیس هیأت مدیره آن است. اگر چه جانبازان اعصاب و روان به خاطر مشکلات روحی عدیده نمی‌توانند از حق خود به خوبی دفاع کرده و یا مشکلاتشان را شرح دهند اما حالا تشکلی با هیأت مدیره فعال تریبونی برای روایت مظلومیت آنان شده است تا بلکه بخشی از مشکلاتشان از طریق این تشکل حل شود.

بخش اول نشست تسنیم با این زوج فعال در تشکل جانبازان در ادامه می‌آید:

* تسنیم: کانون جانبازان اعصاب و روان کی و چگونه تأسیس شد؟

اسکویی: ما تقریبا 26 آذر 96 مجوز خود را دریافت کردیم و کانون آرامش جانبازان اعصاب و روان و خانواده‌هایشان را به ثبت رساندیم. هیئت مدیره کانون از خود خانواده ایثارگران تشکیل شده است. تشکل ما نوپاست و هنوز در حوزه توانمندی نتوانسته‌ایم کاملا موفق باشیم اما همه جانبازان اعصاب و روان می‌توانند زیر مجموعه ما باشند.

* تسنیم: چه شد که تصمیم به تشکیل چنین انجمنی گرفتید؟

آزاد: با وجود گذشت سال‌ها از جنگ تحمیلی ولی آثار مجروحیت‌های جنگ هنوز در خانواده‌ها باقی است و خانواده‌ها درگیر هستند. چون کار همسرم در ارتباط با جانبازان بود و خود ایشان هم یکی از جانبازان اعصاب و روان هستند و من خودم هم از معتمدین جانبازان شهرری هستم، وقتی با مشکلات جانبازان اعصاب روان مواجه شدیم، خواستیم به نوعی به آن‌ها کمک برسانیم. ما سال‌ها به صورت غیررسمی این کمک‌ها را انجام می‌دادیم و تلاش می‌کردیم تا مشکلات درمانی و خانوادگی آن‌ها را حل کنیم. برای همین بعد از مدتی همسرم پیشنهاد داد که تشکلی داشته باشیم و در قالب این تشکل، حمایت‌ها را انجام بدهیم.

در واقع دیدیم مشکلات خانواده‌های جانبازان اعصاب و روان خیلی زیاد است و کسی هم نیست که بتواند کاری بکند که این‌ها از نظر روحی روانی تسکین یابند. هدف ما هم کمک به روح و روان این خانواده‌ها و همینطور معرفی این خانواده‌ها به جامعه بود. ضمنا جانبازان اعصاب و روان در سطح کشور هیچ تشکلی نداشتند و ما نخستین تشکل جانبازان اعصاب و روان و خانواده‌هایشان را تشکیل دادیم. من بازنشسته فرهنگی هم هستم و فراغتی برای کارهای این تشکل داشتم و کار را پیگیری کردم.

* تسنیم: عضوگیری هم بین جانبازان اعصاب و روان دارید؟ تا کنون چه تعداد عضو کانون شما شده‌اند؟

اسکویی: جانباز اعصاب و روان وقتی نیازی دارد به سراغ ما می‌آید. این جانبازان افراد حساسی هستند که به خاطر مشکلات روحی روانی‌شان نمی‌توانند به راحتی به همه اعتماد کنند. به محض اینکه کسی به ما زنگ بزند، ما او را جزء این تشکیلات به حساب می‌آوریم چون داریم به او خدمات می‌دهیم. تا الان برای این خانواده‌ها هیچ تشکلی راه اندازی نشده بود.

هیئت مدیره 10 نفره از خانواده جانبازان اعصاب و روان /سعی می‌کنیم هر لحظه که جانبازان نیاز دارند تا حد توا‌نمان نیازشان را برآورده کنیم

آزاد: عضوگیری رسمی انجام نداده‌ایم اما غیر رسمی صورت گرفته است. چون بالاخره ما در حال خدمت رسانی هستیم. دسته‌بندی انجام شده و اطلاعات را وارد سیستم کرده‌ایم تا برایشان کارت صادر کنیم اما چون مکان مشخصی نداریم، این اقدام در مرحله اولیه خود باقی مانده است. حدود 300 اسم در سیستم وارد شده است. ضمنا اعضای هیئت مدیره ما متشکل از 10 نفر عضو فعال است. که دو تن از این افراد وکیل هستند که در کارهای قضایی کمک رسانی می‌کنند و مشاوره می‌دهند. یکی از کارگردانان معروف هم جزء این تشکل است. یکی از قانون‌های کانون این است که حتما باید برای کمک به تشکیلات یا خودشان جانباز اعصاب و روان باشند یا از خانواده‌های این جانبازان.

* تسنیم: جانبازان چقدر با کانون شما آشنا شده‌اند و شما را می‌شناسند؟

اسکویی: در گذشته برخی جانبازان، ما را به عنوان معتمدین شناخته و با ما در تماس بودند. همان‌ها افرادی هستند که هنوز هم در جریان فعالیت‌های ما هستند و کم کم تعدادشان رو به افزایش است.

* تسنیم: برخورد خانواده‌ جانبازان چطور است؟ استقبال می‌کنند؟

آزاد: بله وقتی در جریان کار تشکل ما قرار می‌گیرند، بسیار خوشحال می‌شوند. افرادی هستند که مرتب به ما زنگ می‌زنند و از ما مشاوره می‌خواهند. حتی برخی جانبازان نیمه شب تماس می‌گیرند و از ما کمک می‌خواهند و ما بلافاصله به کمک‌شان می‌رویم. گاهی از بیمارستان‌ها زنگ می‌زنند و می‌گویند جانبازان درگیر شده‌اند، آقای اسکویی همان نیمه شب به بیمارستان می‌رود. ما سعی می‌کنیم هر لحظه که آن‌ها نیاز دارند تا حد توا‌نمان نیازشان را برآورده کنیم.

* تسنیم: آقای اسکویی خودشان از جانبازان اعصاب و روان هستند و سال‌هاست که به واسطه کار خیر برای این دسته از جانبازان جنس مشکلات آنان را به خوبی می‌شناسید. عموما مشکلات جانبازان اعصاب و روان چیست؟

آزاد: خود جانبازان اعصاب و روان شاید از نظر ظاهری مشکلی نداشته باشند اما وقتی وارد زندگی آن‌ها می‌شوی، می‌بینی که مشکلات بسیار زیادی دارند. هم مشکلات خودشان هم مشکلات خانواده‌شان. تمام آسیب دیدگان اعصاب و روان دچار اختلال خواب، سرگیجه، سردرد، احساس از دست رفتن انرژی، خستگی، دردهای عضلانی مفصلی، عدم تمرکز حواس، یاس و ناامیدی، عدم احساس لذت از زندگی و افکار منفی دارند. مرتب شکایت می‌کنند از حالت‌های روحی روانی خودشان.

به خاطر اختلالات خلقی بسیار زیاد با خانواده‌هایشان درگیر می‌شوند

خیلی‌ها ممکن است این‌ها را نبینند. جانبازان دیگر، نمود جانبازی‌شان به چشم می‌آید اما این جانبازان و حالت‌های روحی روانی‌شان نمود خارجی ندارد به خاطر همین دچار اختلالات خلقی بسیار زیاد و استرس‌های ممتد هستند. با خانواده‌هایشان بسیار درگیر می‌شوند. از جمله مشکلات‌شان این است که به خاطر مشکلات انفرادی خود، نمی‌توانند با افراد جامعه و دوستان و اطرافیان ارتباط برقرار کنند.

الان 40هزار جانباز اعصاب و روان داریم که نباید فقط خودشان را جانباز تلقی کنیم بلکه خانواده‌هایشان هم درگیر این مسائل هستند. آن‌ها به مرور زمان تحت اثر بیماری‌های روحی قرار می‌گیرند و گاهی بدتر از خود جانباز به هم می‌ریزند. اکثر خانواده‌ها، همسران و فرزندان‌شان دچار ناراحتی‌های عصبی شده‌اند. به خاطر مراقبت‌های ویژه‌ای که باید از این جانبازان به عمل آید، خانواده‌ها دچار مشکلات فراوانی می‌شوند. متاسفانه این‌ها به حساب نمی‌آید و فقط مشکل خود جانباز به حساب می‌آید.

چون نمی‌توانند از خود دفاع کنند در موقعیت اجتماعی پایینی قرار دارند

یکی دیگر از مشکلات این جانبازان نداشتن شأن و جایگاه اجتماعی است، اکثر آن‌ها بیکار هستند؛ نمی‌توانند با مکان کاری یا صاحب کار ارتباط سالم برقرار کنند. جانبازان اعصاب و روان چون نمی‌توانند از خود دفاع کنند، یا ادامه تحصیل بدهند یا در کار پیشرفت کنند، اکثرا در موقعیت اجتماعی از جایگاه‌های پایینی برخوردارند. خیلی از جانبازان نابینا و قطع عضو می‌توانند با تلاش برای پیشرفت آرامش خود به ادامه تحصیل بپردازند و جایگاه شغلی خود را ارتقا دهند اما جانبازان اعصاب و روان نمی‌توانند با وضعیت مشوش روحی به درجات بالای علمی برسند. چون نمی‌توانند به اعصاب خود مسلط باشند نمی‌توانند راحت از حقوق خود دفاع کنند و تشنج‌هایی که ایجاد می‌کنند به موقعیت‌های اجتماعی‌شان صدمه زیادی وارد می‌کند.

جامعه طردشان می‌کند/نمی‌توانند با اعضای خانواده سازگاری داشته باشند

یکی دیگر از مشکلات‌شان به خاطر عدم ارتباط صحیح با جامعه و اطرافیان است که آن‌ها را طرد می‌کنند و به یک انسان سرخورده تبدیل می‌شوند. کم کم این سرخوردگی به اعضای دیگر خانواده نیز انتقال پیدا می‌کند. در حقیقت به خاطر اینکه نمی‌توانند تصمیم‌های به جا و درستی بگیرند، آسیب‌های زیادی در اثر تصمیمات شان به خود و خانواده‌هایشان وارد می‌شود.

اکثر جانبازان اعصاب و روان یا نتوانسته‌اند ازدواج کنند یا اگر هم ازدواج کرده‌اند نمی‌توانند با اعضای خانواده سازگاری داشته باشند، گاهی با همسر خود و گاهی با فرزندان خود درگیر شده و این بدرفتاری‌ها باعث می‌شود خانواده‌ها جانبازان را ترک کنند. مقصر هم نیستند گاهی رفتار برخی از جانبازان در هنگام حمله‌های عصبی غیرقابل تحمل می‌شود. هرچند که بعد از آن رفتار خود جانبازان می‌گویند گه هیچ چیزی یادشان نمی‌ماند و اصلا متوجه رفتار خودشان در آن حالت‌ها نیستند.

اعتیاد، طلاق و کارتن خوابی از معضلات برخی جانبازان اعصاب و روان

اضطراب همسران جانبازان در حد بسیار بالایی قرار دارد که به تحمل موقعیت‌های تشنج آمیز جانبازان برمی‌گردد. برخی از فرزندان به دلیل تعارض‌ها با پدر، درگیر افت تحصیلی شده‌اند که برایشان عواقب زیادی دارد.

همین تنش‌ها و درگیری‌ها و مصرف داروهای اعصاب و روان برای جانبازان اعصاب و وران، در برخی موارد باعث می‌شود که برخی از جانبازان اعصاب و روان به سمت استفاده از موادمخدر بروند؛ بعد از اعتیاد مشکلات‌شان بیشتر می‌شود. گاهی کارتن خواب می‌شوند، از سوی خانواده‌هایشان طرد می‌شوند، به نوعی از اطرافیان خود رانده می‌شود.

* تسنیم: آماری هم از ابتلا به اعتیاد این افراد دارید؟

آزاد: آمار کلی نمی‌توانیم بدهیم اما اکثر کسانی که داروی قوی اعصاب و روان مصرف می‌کنند، دچار این مشکل می‌شوند، دوز داروها تا حدی روی بدنشان اثر دارد. بعد از مدتی آن دارو دیگر نمی‌تواند اثرگذار باشد و به خاطر همین این افراد به مواد بالاتری روی می‌آورند تا بتوانند آرامش بیشتری داشته باشند اما این همان بیراهه‌ای است که به اعتیاد ختم می‌شود.

اسکویی: متاسفانه درمورد اعتیاد این افراد برخوردهای بدی صورت می‌گیرد. برخی افراد ناآگاه به مشکلات جانبازان اعصاب و روان، او را باعث سرافکندگی جامعه تلقی می‌کنند و به خاطر همین برخوردها، این جانبازان خودشان را پنهان می‌کنند.

* تسنیم: به نظر شما حرف زدن از مشکلات اعتیاد این دسته از جانبازان درست است؟

اسکویی: برخی از مردم و مسئولین به خاطر شرایط داخلی کشور یا حتی شأن خود جانبازان این مسائل را پنهان می‌کنند اما پنهان کردن به نظر من خوب نیست. باعث می‌شود آسیب‌های آن‌ها بیشتر شود و خدماتی که می‌توانند برای خود یا خانواده‌هایشان بگیرند کمرنگ می‌شود. جانبازانی که آسیب جسمی دیده‌اند مثلا 70 درصد از امکاناتی می‌توانند استفاده کنند اما خانواده‌های جانبازان اعصاب و روان کاملا از هم پاشیده شده‌اند به غیر از خود جانباز خانواده‌اش هم تحت تاثیر آسیب‌های روانی قرار گرفته است.

خیلی‌ها از این جانبازان حقوق دریافت نمی‌کنند و برخی از آن‌ها هم که دریافت می‌کنند بسیار مبلغ پایینی است. خیلی‌هایشان در بیمارستان بستری هستند و حقوقی هم نمی‌گیرند و خانواده‌ها در خانه به ما پیام می‌دهند، می‌گویند ما از پس کمترین هزینه‌های خود نیز برنمی‌آِییم. باید به این خانواده‌ها توجه بیشتری شود.

ادامه دارد...