وقتی این ۱۱۰ زن شهید شدند!

فاش‌نیوز- امسال نهمین سال است که برنامه مادران مقاومت همزمان با ایام وفات حضرت ام‌البنین(س) در فاطمیه تهران اجرا می‌شود. لازم نیست بومی کوچک‌ترین منطقه تهران باشی. همین‌که پای پیاده و قدم‌زنان کوچه و خیابان‌های این محله را طی کنی، تابلو نامشان، قاب عکس‌های نصب‌شده روی دیوار معابر و نقاشی‌های دیواری را ببینی، همه‌چیز دستت می‌آید.‌ خانواده‌های مؤمن و انقلابی این محله کوچک. در ۸ سال دفاع مقدس بیش از ۴ هزار و ۲۰۰ شهید تقدیم انقلاب کرده‌اند، آماری بالاتر از بسیاری شهرهای کشور. به این تعداد، جانبازان شهید و شهدای مدافع حرم را هم باید افزود. 

اینجا همچنان دارالشهداست

اینجا گاهی سینه دیوارها عرصهٔ تنگی است؛ قاب عکس و یادنامه چند شهید از شهدای آن محله روی دیوارها نصب‌شده اما جا کم آمده و ناچار عکس چند شهید از قلم می‌افتد. اگر به خیابان «رشیدی جهان» بروی یا خیابان «شهید قفیلی» کوچه‌ها پر از خانه‌هایی است که خانواده شهدا، همسایه دیواربه‌دیوار همدیگرند. از کوچه‌های باریک و بلند و تودرتوی این منطقه هنوز بوی باروت می‌آید. گوش اگر خوب تیز کنی صدای  شهدای خیبر، کربلای ۵ و والفجر ۸ را می‌شنوی. شاید هم روضه‌های جان‌سوز مرحوم «نادعلی کربلایی» مداح و شاعر اهل‌بیت(ع) و پدر شهیدان کربلایی را از خانه‌شان که حالا خانه موزه شهیدان و موزه شاعران آیینی شده است، از کوچه‌پس‌کوچه‌های محله «بلورسازی» بشنوی. اینجا نسل شهادت تکثیرشده است. بر پیشانی برخی کوچه‌ها تابلوی شهدایی نصب‌شده که تاریخ و محل شهادت حک‌شده روی آن، توجهت را جلب می‌کند سال ۱۳۹۵ خان طومان یا... اینجا مادرانگی و همسرانگی‌های مقاومت، شهادت و چشم‌براهی موروثی است. مادر شهید بایرامی از شهدای ناجا می‌گوید: «فرزندم را درراه خدا و اسلام هدیه دادم.» مادر شهید مدافع حرم، شهید «محمدرضا بیات» قاب عکس فرزند شهیدش را در دست می‌گیرد و پا به‌پای خانواده شهدای مفقودالاثر ۸ سال دفاع مقدس در یادواره شهدا برای فرزند جاویدالاثرش اشک می‌ریزد. اینجا کوچه و خیابانی پیدا نمی‌کنی که ردی از شهید و شهادت به خود ندیده باشد. اینجا مادران و همسران مقاومت از آغاز انقلاب تاکنون سنگ تمام گذاشته‌اند و شهیدپروری کرده‌اند. امروز هم به نیابت از همه این مادران و همسران ۱۱۰ مادر و همسر شهید تجلیل می‌شوند. یکی از مادران شهدا چشمانش پر می‌شود، بغضش را مثل همه این سال‌ها فرومی‌خورد و می‌گوید: «همه ابالفضل‌های ما فدایی ابالفضل(ع)؛ قمر بنی‌هاشم ام‌البنین(س).»

«شیرخوارگان حسینی» تا «مادران مقاومت»

خوشبختانه چند سال است، محافل روضه بانو ام‌البنین(س) رونق گرفته است اما بانوان مجمع فاطمیه تهران را در برگزاری این محفل از السابقون هستند. «سهیلا شیخانی» مسئول امور بانوان هیئت که خیلی‌ها او را به نام فامیلی همسرش «قربانی» می‌شناسند، می‌گوید: «فاطمیه تهران از دهه۶۰ و به‌صورت گردشی کار خود را آغاز کرد تا اینکه بنای این مجمع را خریدیم و یکجا مستقر شدیم. تقویم مذهبی سالانه‌ای داریم که با استناد به منابع مرجع و قوی مذهبی، مناسبت‌های مختلفی در آن ذکرشده است. ازجمله این مناسبت.» برنامه‌های فاطمیه تهران در 3 قالب، ویژه بانوان، آقایان و برنامه مذهبی عمومی اجرا می‌شود. شیخانی دراین‌باره توضیح می‌دهد: «به‌طور میانگین در سال ۱۰۰ برنامه در مجمع فاطمیه تهران اجرا می‌شود. بهمن و اسفندماه هرسال برنامه‌های سال آینده و بانیان آن بر مبنای مناسبت‌های ذکرشده در این تقویم، زمان‌بندی می‌شود. ۸۰ برنامه مشترک با هیئت آقایان اجرا می‌شود مانند ولادت و شهادت اهل‌بیت(ع). ۱۰ برنامه هم مختص خواهران است. از این تعداد 2 برنامه به اجرای همایش اختصاص دارد؛ همایش شیرخوارگان حسینی و مادران مقاومت. سعی می‌کنیم برای اجرای آن‌ها خلاقیت داشته باشیم. باقی برنامه‌ها مربوط به بانوان اهل‌بیت(ع) است مانند شهادت حضرت زهرا(س) یا ولادت ایشان، وفات و ولادت حضرت زینب(ع) و ...تعزیه ویژه بانوان و برنامه‌هایی مانند سرود، تئاتر مذهبی و ... که توسط خانم‌ها اجرا می‌شود هم در فهرست برنامه‌هایمان هست.»

بانوانی که پر می‌کشند

جرقه انجام این کار از درد و دل چند مادر شهید شروع شد. مادرانی که می‌گفتند کمتر کسی به دیدار آن‌ها می‌رود یا به‌ندرت از آن‌ها یاد می‌شود. مسئول واحد بانوان فاطمیه تهران می‌گوید: « به فرموده مقام معظم رهبری؛ زنده نگه‌داشتن یاد شهدا کمتر از شهادت نیست. خواستیم این برکت معنوی چاشنی برنامه‌های مذهبی هیئت باشد. به‌اندازه توان و ظرفیت این مجموعه قدم برداشتیم. هر چه باشد این مادران سرمایه انقلاب، دفاع مقدس و مذهبی جامعه ما هستند. هر شهید بزرگوار در دامنی پرورش‌یافته است. اگر همسران و مادران شهدا نبودند بدون شک رسیدن آن‌ها به این جایگاه والای معنوی آسان نبود. به فرمایش امام خمینی(ره) از دامن زن مرد به معراج می‌رود.» از مادرانی می‌گوید که اگر درنیابیمشان، زود آسمانی می‌شوند: «بیشتر این مادران بیش از ۷۰، ۸۰ سال سن دارند و یکی‌یکی از میان ما پر می‌کشند. هرسال شاهدیم تعدادی از این مادران به رحمت خدا می‌روند. حیف نیست، باشند و قدر ندانیم؟ چه چیزی باارزش‌تر از جان که فرزندانشان برای امنیت ما هدیه کردند. چه چیزی عزیزتر از فرزند و شوهر که مادران  و همسران شهدا برای انقلاب بی‌ادعا و سهم‌خواهی پیشکش کردند. سال دوم همایش ایده‌ای به ذهنمان رسید از تمام آن‌ها همراه با قاب عکس فرزند و همسر شهیدشان عکس یادگاری گرفتیم. سالهای بعد تعدادی از آن‌ها مرحوم شدند. عکسشان را به یادگار در صندلی خالی گذاشتیم تا جایشان خالی نباشد. هرسال سعی می‌کنیم برنامه‌های جدید و متنوعی اجرا کنیم تا از ما راضی باشند.»

غم‌افزا نیستیم، یادشان می‌کنیم

اجرای همایش برای ۱۱۰ مادر شهید و همسران شهدا دعوت از آن‌ها کار ساده‌ای نیست. استقامت و سال‌ها صبر این بزرگواران اما ظاهراً به بانیان همایش هم رسیده است. شیخانی شکر خدایی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «دعایشان برکت و قوت کار می‌شود. شخصیت این مادران و همسران ازاین‌جهت برای ما قابل‌احترام است که‌ام البنین‌وار، فرزندانشان را درراه اسلام و ولایت‌فقیه تربیت کردند.» او از این می‌گوید که برگزاری مراسم وفات حضرت ام‌البنین(س)، غم‌افزایی نیست: «برخی فکر می‌کنند سوگ‌ها را ترویج می‌دهیم. در فاطمیه تهران برنامه‌های ولادت و مولودی‌خوانی هم کم اجرا نمی‌شود. این مناسبت، فرصتی برای معرفی الگوی استقامت، ادب، مادری و تلنگری است برای آنکه یاد خانواده شهدا باشیم. باشخصیت این بانوی بزرگوار اسلام بیشتر آشنا شویم. بانویی که همواره فرزندان امیرالمؤمنین(ع) و حضرت زهرا(س) را به فرزندان خود ترجیح داد. خود فدایی اهل‌بیت(ع) بود، فرزندانش را هم فدایی تربیت کرد. الحق پسران رشیدش در کربلا کم نگذاشتند و روسفیدش کردند. داستان ادب، شهامت و شهادت حضرت عباس(ع) نه‌فقط برای ما که برای حق‌دوستان دیگر مذاهب هم مایهٔ افتخار است.» بانوانی که از آن‌ها تجلیل می‌شود مادران و همسران شهدای 8سال دفاع مقدس و مدافعان حرم هستند. مسئول واحد بانوان فاطمیه تهران می‌گوید: «بانوانی که با از دست دادن فرزندان و عزیزشان غم خوردند تا ما خون‌دل نخوریم. مادران مقاومت. می‌خواهیم شعله محبت اهل‌بیت(ع)، ولایت­ دوستی و شهادت خاموش نشود. برای کار خودمان ارزش قائلیم؛ ۲۰ روز قبل از اجرای مراسم شورای هماهنگی تشکیل می‌دهیم. تمام اعضای علاقه‌مند به خدمت در این همایش معنوی باید با زندگی‌نامه و شخصیت این بانو  آشنا شوند. هرسال حدود ۲۰ نفر به کمک ما می‌آیند بنابراین ۲۰ نفر شناخت بیشتری از این بانوی بزرگوار پیدا می‌کند. بعضی حتی پس از مراسم جستجو می‌کنند و بیشتر اطلاعات به دست می‌آورند.»

یادی از شیر سامرا

سال قبل از همسر شهید مهدی نوروزی، معروف به شیر سامرا برای حضور در هشتمین یادواره مادران و همسران مقاومت دعوت شد و همراه فرزندش در این مراسم شرکت کرد. به گفته اعضای فاطمیه تهران، سخنرانی کوتاه اما جذابی داشت. مادران شهدای دفاع مقدس از بعضی کم مهری‌ها گله می‌کردند اما حرف‌های همسر این شهید آن‌ها را تحت تأثیر قرار داد: «خوشحال باشید فرزندان شما در مقطعی از زمان شهید شدند که پیروزی در جنگ آرمان همه مردم بود. در بیشتر خانواده‌ها یا هر فامیل مفهوم شهید و شهادت کاملاً پررنگ بود. خیابانی در شهر نبود که در آن پیکر شهیدی تشییع نشود. برای فرزندان شما یادواره‌ها برگزار شد اما برخی درباره شهدای مدافع حرم جور دیگری رفتار کردند. طعنه و کنایه زدند چون جنگ در خاک کشورمان نبود بعضی می‌گفتند این شهدا پول گرفته‌اند تا خارج از مرز کشور بجنگند. شما که از یک خانواده‌ایم بگویید چه چیزی بهتر از زنده ماندن و زندگی کردن در کنار عزیزان؟ کدام مبلغ می‌تواند باارزش یک‌لحظه نفس کشیدن برابری کند؟ شاکر خدایم که اوضاع شما بهتر است.»  او از شیر سامرا می‌گفت:«همسرم در خانه کوهی از مهربانی ملایمت، نشاط و شادی بود. در جبهه اما به او القاب و عناوینی مانند اسطوره شهامت، خصم دشمنان و شیر سامرا داده بودند. آن‌هایی که به زیارت سامرا رفته‌اند و جو و خفقان این شهر را دیده‌اند، می‌دانند زیارت در این شهر چقدر سخت است چه برسد به جنگ. آن‌وقت در چنین شهری لقب شیر سامرا بگیرید.»

با حرفمان نرنجانیم

شیخانی معتقد است اگر می‌خواهیم حرفی به کسی بزنیم، باید خودمان را جای او بگذاریم. حرف‌هایمان مرهم درد باشد نه زخمه زدن: «همسر شهید نوروزی بسیار جوان است. وقتی به‌عنوان یک خانم خودم را جای او می‌گذارم، می‌بینم هر زنی دوست دارد همسرش سال‌های سال سایه‌سر زندگی او باشد. چه کسی دوست دارد عزیزترینش را به کام خطر بفرستد. مادران و همسران شهدا اما کم از آن‌ها ندارند و معتقدند شهادت، مرگ باعزت است نه زندگی با ذلت.» یکی از اتفاقات جالب هرسال خداحافظی توأم با خوشحالی و رضایت مادران شهداست. شیخانی خاطرات را مرور می‌کند: «ساعت شروع برنامه ۱۵ است بااین‌حال از ساعت ۱۴ شاید هم زودتر می‌آیند. سعی می‌کنیم برنامه کوتاه باشد تا اذیت نشوند از آن‌ها خاطره می‌شنویم با لبخند و رضایت می‌روند. خستگی 10 روز کار بی‌امان از تنم در می‌رود وقتی هرسال از یک مادر شهید جمله شیرین همیشگی‌اش را می‌شنوم: خدا یادتان کند که ما را یادکردید. این برای من بهترین دلیل برای فکر کردن به دهمین یادواره مادران مقاومت است.»

کاملاً همسرانه، کاملاً مادرانه

اجرای برنامه‌ای که درشان خانواده شهدا باشد، ساده نیست. شیخانی می‌گوید: «برای این مراسم حداقل باید ۲۵۰ تماس تلفنی بگیرم. بارها به بازار بروم. همراه اعضای گروه و بانوان فعال فاطمیه تهران بسته‌های پذیرایی و هدایای مادران و همسران شهدا را تهیه و کادو کنیم. خلاصه اینکه همه‌چیز مرتب و منظم باشد.. هنگام ورود مادران و همسران شهدا چند نفر از دختران جوان گروه مسئول هستند تا با خوش‌رویی به استقبال بروند. با احترام دستشان را بگیرند و کمک کنند  راحت از پله‌ها بالا بیایند و به جایگاهی که برایشان طراحی‌شده هدایتشان می‌شوند. یادواره مادران مقاومت به هیچ مرکز و نهاد وابسته نیست. با کمک خدا و بانیان خیر اجرا می‌شود. در این مراسم چیزی جز صحبت از شهدا و مادران آن‌ها نیست. هنگام ورود همه مادران هدایایشان را دریافت می‌کنند. به‌صورت نمادین از ۳مادر دعوت می‌کنیم تا خاطره‌ای کوتاه از فرزندشان بگویند و هدایا را در جایگاه تقدیم کنیم. یک سال مدال مقاومت هدیه دادیم. سالی دیگر پیکسل عکس تک‌تک شهدا طراحی  شد. یک سال هم چفیه شال مانند که روی آن عکس شهید دوخته‌شده بود. ۲، ۳ سال است که سعی می‌کنیم هدایا کاربردی و مصرفی باشد. هدیه‌ای که هر بانوی ایرانی از گرفتن آن لذت ببرد. یک سال کیف‌های بسیار باکیفیت و خوب هدیه دادیم.»

کاسبان با خوشحالی تخفیف می‌دهند

حس خوبی دارد وقتی از مقبول افتادن هدایا خاطره‌ای دیگر می‌گوید: «بعدها وقتی همدیگر را در هیئت و مراسم‌های مختلف می‌دیدند از روی کیفشان تشخیص می‌دادند که همگی از مادران مقاومت هستند. همین باعث سلام و علیک و صمیمیتشان باهم می‌شد. سال قبل چادر مجلسی رنگی به قول یکی از دوستان مادر پسند و بسیار شکیل و باکیفیت تهیه کردیم. بنابر قد و قواره مادران، چادرها قواره، قواره و کادو شد. امسال هم پتوی مسافرتی تهیه کردیم. یادگاری کوچک اما در حد بضاعت ماست» این روزها خرید و رفتن به بازار آن‌هم برای تهیه هدیه ۱۱۰ عزیز، چندان هم ساده نیست. باید کلی بگردی تا هدیه مقبول باقیمت مناسب پیدا کنی، شیخانی می‌گوید: «برای خرید این اقلام هرسال شاید دست‌کم ۵۰ مغازه را می‌گردیم هرکدام کیفیت بهتر داشت از آن خرید می‌کنیم. امسال قیمت‌ها بنا به تورم موجود واقعاً بالابود. بااین‌حال وقتی کسبه مطلع می‌شدند هدایا را برای چه کسانی تهیه می‌کنیم بادل و جان تخفیف می‌دادند. تمام این ۹ سال حتی یک‌بار هم از یک کاسب نشنیده‌ام که بگوید مادران شهدا چه ربطی به ما دارد؟ اگر تخفیف بدهم، ضرر می‌کنم. همه خوشحال می‌شوند که به این واسطه در گرامیداشت یاد شهدا و خانواده آن‌ها سهیم هستند.»

چشم‌به‌راه آمد، دل آرام شد

یکی از بهترین خاطرات بانیان برپایی همایش مادران و همسران مقاومت مربوط به مادر شهید «بهروز صبوری» است. شهید بنامی که کلیپ دل‌تنگی و بی‌قراری‌های مادرش در فضای مجازی منتشر شد. مادری چشم‌به‌راه که سال‌ها برای پیدا کردن پیکر فرزندش جستجو کرد. بالاخره بعد از ۳۱ سال پیکر فرزندش شناسایی و در آستان امامزاده حسن(ع) تشییع و خاک‌سپاری شد. حال شیخانی شور و شیرین است؛ اشک و لبخند: «چند سال اولی که از  او دعوت کردیم با دل‌تنگی و بی‌قراری در برنامه شرکت می‌کرد. اشک می‌ریخت و آرزو می‌کرد خبری از بهروز برایش بیاورند. چند سال بعد، چهره مادر پر از نشاط و آرامش بود اشک او اشک شوق و شادی. وقتی با او صحبت می‌کردم، می‌گفت که حس می‌کنم کار دیگری ندارم چشمم به در خشک نمانده و فکر می‌کنم خدا بهروز و آرامش را یکجا به من برگردانده است. حال و هوای این مادر امید بسیاری به مادران و همسران چشم‌به‌راه داد.» حال یکی دیگر از مادران هم برایش جالب است: «چهرهٔ بسیار غمگینی دارد. تابه‌حال از او دلیلش را نپرسیده‌ام. حسی می‌گوید این غم کهنهٔ رد انداخته در چهره‌اش یعنی: آی مردم! صبورانه دل‌تنگم پسرم هستم. یک سال از او دعوت کردیم بیاید روی سن. میکروفون را گرفت تا چند جمله صحبت کند. همان مادر غمگین چنان باصلابت و محکم صحبت می‌کرد که حسی درونم می‌گفت: فرزندش شهادت را از شهامت مادر آموخته است.» حرف‌های قربانی مرا یاد جمله‌ای معروف می‌اندازد که مادر هر کاری کند بچه‌ها یاد می‌گیرند مثلاً اگر شهید شود... اینجا فقط تصویری از شهدا هست اما جلوه‌های شهادتشان در چهره‌های زنانه مادران و همسرانشان موج می‌زند؛ بنویسیم ۱۱۰ مادر و همسر شهید، بخوانیم ۱۱۰شهیده.

مادران و همسران شهدا هنرمندند

حجت‌الاسلام «مهدی شریف»سخنرانی نهمین یادواره مادران و همسران شهید را بر عهده دارد و می‌گوید: «در این مراسم قبل از سخنرانی لازم است ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت(ع)، حضرت ام‌البنین(س)همچنین بانوان والامقامی که مادران یا همسران شهدا هستند و مهمان چه‌بسا میزبان این محفل معنوی ابراز کنم.» سخنران این مراسم از هنرمندی مادران شهدا می‌گوید: «فرزندی سالم و صالح تربیت کردن که مایه فخر دنیا و آخرت باشد، فقط مادری کردن نیست؛ هنر می‌خواهد.» به گفته سخنران این مراسم معنوی شهدا جایگاه والای مادران را به‌خوبی می‌شناختند و این درس را از کربلا آموخته‌اند:  «مانند آن شهید و داماد جوان مسیحی وهب که در کربلا جنگید و برگشت از مادرش پرسید: از من راضی شدی؟ مادر می‌گوید: نه! هنوز درراه خدا و امام حسین(ع)شهید نشده‌ای و خونت بر زمین نریخته است. دشمنان سر وهب را می‌برند و برای مادرش می‌فرستند. بالاخره مادر، مادر است، دلش رئوف است مگر می‌شود دلش نلرزد اما باافتخار  سر فرزندش را برمی‌گرداند و می‌گوید: ما هدیه‌ای که درراه خدا هدیه داده‌ایم، پس نمی‌گیریم.» شریف، همچنین می‌گوید: «از مادر شهید حججی پرسیدند کدام صحنه از صحنه‌هایی که دیدی تو را منقلب کرد؟ می‌گوید: مانند اربابش تشنه بود. لب‌هایش خشک بود.» جایگاه مادر برای خداوند عزیز است و مهر و محبت خودش را با مهر مادر مثال می‌زند، این جملات بخش دیگری از سخنان سخنران این محفل است:  «خداوند می‌فرماید ای فرزند آدم، 70 بار بیش از مادرت دوستت دارم.» ما باید روحیه شهادت و شهادت‌طلبی را در خودمان پرورش دهیم. این توصیه سخنران مراسم سالگرد حضرت ام‌البنین(س) و نهمین همایش مادران و همسران مقاومت است:«اگر این روحیه در ما باشد برکات معنوی‌اش در زندگی و جامعه ما پدید می‌آید. نباید در جامعه کار به‌جایی برسد که خانواده شهید و مذهبیان اقلیت شود. مروجان بی‌حیایی خجالت نمی‌کشند و تبلیغ می‌کنند. ما به پیروی از حضرت زینب(س)نباید خسته شویم و عقب‌نشینی کنیم. شهدای ما، خانواده شهدای ما از این بانو الگو گرفته‌اند. ما باید به شهادت افتخار کنیم و در تبلیغ معنوی عقب ننشینیم. الگوی ما حضرت ام‌البنین(س) است، وقتی خبر شهادت فرزندانش را دادند، اشک ریخت اما پشیمان نشد و جمله به‌یادماندنی گفت که پسرانم فدای امام حسین(ع).» برنامه به مداحی می‌رسد، مادران هم‌نوا با مداح روضه می‌خوانند: «دیگر مرا ام‌البنین(س) نخوانید، ام‌البنین(س) دیگر پسر ندارد یکی از مادرها آرام عکس شهیدش را می‌بوسد و می‌گوید:  «فدای پسران تو ای خانم.»

گزارش از نعیمه جاویدی