سینمای انقلاب و دفاع مقدس، نگینِ جشنواره سی و هشتم فجر

فاش نیوز - تا شروع سی و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر که قرار است از ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۹۸ در سینماهای تهران و مراکز استان ها برگزار شود، تنها یک هفته باقی مانده است. اما و از همین حالا نیز پیش بینی می شود این فیلم ها با تلفیق سینماگران پخته و جوانشان، هم نظر منتقدان و اهالی رسانه و تماشاگران حرفه ای سینما را به خود جلب کنند و هم جوایز مراسم اختتامیه این بزرگترین رویداد فرهنگی کشور را با اختلاف از دیگر فیلم ها ازآن خود سازند.

به گزارش خبرنگار سینمایی فاش نیوز، جریان انقلابی بر آن بود تا با عرضه ی تعداد بیشتری فیلم پا به ویترین سینمای ایران در جشن چهل ساله ی دوم انقلاب بگذارد؛ اما با نظر هیئت انتخاب، فیلم هایی همچون «اوج ۱۱۰» به کارگردانی سیاوش سرمدی که به دستاوردهای شهید منصور ستاری در صنعت هواپیمایی ارتش پرداخته و «کارو» ساخته ی احمد مرادپور که به روایتی زنانه از دفاع مقدس با تمرکزی بر روی مادران شهداء نظر داشته، از راهیابی به جمع فیلم های بخش مسابقه سینمای ایران و نگاه نو بازماندند.

اگرچه سینماگران ارزشی با همین تعداد فیلم باکیفیت و موثر در بخش مسابقه جشنواره نیز می خواهند سنگ تمام بگذارند و نگاه ها را از هم اکنون به سمت خود جلب کرده اند و به نظر می رسد در اکران عمومی سال آینده نیز در گیشه موفقیت کسب می کنند، در این بین نکته مهم آن است که ردپای سینمای انقلاب و سینماگران انقلابی را در جشنواره فیلم فجر امسال، نه فقط در آثار دفاع مقدس، بلکه در گونه های دیگر سینمایی نیز می توان سراغ گرفت که با رویکردی انتقادی و پرسشگرانه و با مبانی استراتژیک به تبیین گفتمان انقلاب اسلامی می پردازند.

امسال تلاش و فعالیت سینماگران انقلابی در جشنواره فجر، هم ابراهیم حاتمی کیا، فیلمساز نسل اول بعد از انقلاب را در بر می گیرد، هم محمدحسین مهدویان، جوان پرانرژی که از غافلگیری های چند دوره اخیر جشنواره فجر بوده، و هم یک فیلم اولی همچون امیرعباس ربیعی را که همه منتظرند تا ببینند روایت او از درگیری گروهک ها و احزاب سال های دهه ی اول انقلاب به چه شکل از آب در آمده است.

سینماگران انقلاب بنا را بر این گذاشتند تا با آثاری متنوع و ملتهب در این دوره از جشنواره، هم ما را با تریلر اکشن سیاسی همراه سازند و هم بر زمینه ی تاریخ دفاع مقدس، فیلم جنگی برایمان روایت کنند:

ابراهیم حاتمی کیا که همواره خود را فرزند زمانه خویش نامیده است، در بیستمین اثر خود «خروج» که ۱۰ سال تمام بر روی طرح آن با یک گروه تحقیقاتی تخصصی کار کرده تا در نهایت به یک فیلمنامه ی دلخواه جان دار برسد، فیلم را از اوائل شهریور در قائمشهر و گچساران و قم و تهران تصویربرداری کرده است و داستان چند پیرمرد شهرستانی کشاورز پنبه کار را روایت می کند که سیلاب محصولشان را به یغما برده و خسته از وعده های عملی نشده، حال سوار بر تراکتورهایشان از شهرشان خارج و به سمت نهاد ریاست جمهوری در تهران حرکت کرده اند تا صدای اعتراضشان را به گوش هیئت دولت برسانند و ناله ی پنبه ی زده شده شان را سر دهند؛ اگرچه چندتایی از این پیرمردها در میانه ی کشاکش های ۲ ماهه در جاده، هرگز به تهران نمی رسند، اما عده ای دیگر موفق می شوند. این فیلمِ جاده ای ظاهرا قرار است نقدی جدی به سیاست های اقتصادی دولت داشته باشد و فریاد عدالت خواهی مظلوم و بانگ دریغ ارزش های فراموش شده را بار دیگر به گوش های ناشنوایی برساند که علاقه ای به شنیدن این حرف ها ندارند؛ مایه ای که پیش از این نیز در آژانس شیشه ای و ارتفاع پست، لمس شده بود. باید دید ابراهیم با یک اکشن سیاسی عجیب دیگر، این بار از کدام در، قیام - خروج - کرده است.

«آبادان یازده۶۰» همانطور که از عنوان آن پیداست به یک موج رادیویی اشاره دارد و ساخته ی مهرداد خوشبخت، ۵۰ ساله است که اتفاقا خودش اهل آبادان می باشد. خط اصلی قصه فیلم، روایت دفاع و سلحشوری و نقش مردم آبادان و کارکنان رادیو ملی نفت آبادان و ارتشی ها و سپاهیان و تکاوران در ۴۰ روز شروع جنگ تحمیلی در آبادان و سقوط خرمشهر و همچنین تاثیر رادیو در جریان محاصره و همینطور شکست حصر آبادان و خون های پاکی است که برای برپا ماندن آنتن این رسانه و حفظ دستگاه های رادیویی موجود آن بر زمین ریخته شد است. عوامل فیلم آنطور که وعده داده اند می خواهند ما را به تماشای اثر متفاوتی از جنگ بنشانند و نشانمان دهند که در بحبوحه ی جنگ، چه بر سر مردم مظلوم خوزستان و آبادان و خرمشهر و ساکنان لب مرز آمده است. مردمی که به واسطه ی حضور در لب مرز و چشیدن سختی های جنگ، آواره شدند و هنوز بعد گذشت ۳۱ سال، از حداقل امکانات رفاهی محروم هستند‌. در حین ساخت فیلم، در اثر بارش تنها ۳ ساعته ی باران، ۴ روز کار فیلمبرداری متوقف می شود و ۱۰ روز نیز فاضلاب شهر بالا می آید. باید دید نتیجه ی کار این فیلمساز که خود اهل آبادان است و شرایط پیش از جنگ و همینطور ایام وقوع جنگ و تبعات پس از آن را از نزدیک حس کرده است، تا چه اندازه دیدنی خواهد شد. کتاب «فرکانس یازده ۶۰» نوشته فضل الله صابر که به گفتگو با کارکنان وقت رادیو آبادان می پردازد، منبع تحقیق برای ساخت این فیلم بوده است. این کتاب حاصل بیش از یکصد ساعت مصاحبه با راویان رادیو آبادان است؛ یک شبکه ی رادیویی که در دوران هشت ساله جنگ ایران و عراق، با تلاش و جانفشانی متصدیانش، آوای مقاومت، پایداری، امیدواری و پابرجایی مردم یک سرزمین را از دریچه تنها وسیله ارتباطی آن دوران فریاد می زد و پرداختن به آن می تواند گوشه ای از تاریخ و نمایی از مجاهدات فعالان گمنام صنعت صدا را نمایان سازد. در خلاصه داستان این فیلم سینمایی آمده است: «مردم غیور آبادان... شهر در آستانه سقوط قرار گرفته است!».

«روز صفر» نیز نخستین فیلم سعید ملکان - طراح گریم سال های دور و تهیه کننده ی موفق و پرکار این روزهای سینمای ایران - اثری ساخته شده در ایران و برلینِ آلمان پیرامون عملیات دستگیری عبدالمالک ریگی، یکی از بزرگترین تروریست‌های معدوم معاصر شرق کشور، با روایتی متفاوت از این قصه ی ملتهب دوران معاصر است. ترکیب عوامل فیلم، از سعید ملکان و بهرام توکلی گرفته تا امیر جدیدی، همان ترکیب نام آشنای فیلم «تنگه ابوغریب» و «تختی» است. سال گذشته هم فیلم شبی که ماه کامل شد، به چنین موضوعی پرداخت و چشم ها خیره کرد. حال باید دید دومین اثری که در این زمینه سفارش ساخت گرفته است، موفقیت فیلم قبلی را تکرار خواهد کرد. تیم بدلکاری فیلم معتقدند که صحنه های هیجان انگیزی را رقم زده اند.

«درخت گردو» به کارگردانی محمدحسین مهدویان، یک اثر دفاع مقدسی است که ماجرای تلخ و بی رحمانه ی بمباران شیمیایی سردشت در جنگ را روایت می کند. محمدحسین مهدویان بعد از «ماجرای نیمروز» (رد خون) و حواشی ایجاد شده برای این فیلم در جریان برگزاری سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر، گفته بود که دیگر سراغ موضوع‌های سیاسی و تاریخ معاصر کشور نمی رود؛ اما کمی بعد سیدمصطفی احمدی تهیه‌کننده ی دورهمی و هیولا و صاحب اول مارکت، تهیه‌کننده «درخت گردو»ی مهدویان شد و با کنار گذاشتن تیم بازیگری فیلم های گذشته اش، ترکیب جدید و جالب و کنجکاوی برانگیز بازیگران، از مهران مدیری تا پیمان معادی و مینا ساداتی را در شهر بانه و خوی و روستایی مرزی و همچنین یک سوله ورزشی در شرق تهران و یک پایگاه هوایی در غرب تهران گرد هم آورد. حضور مهران مدیری نیز در این فیلم نباید بی ارتباط با حضور سیدمصطفی احمدی و اول مارکت باشد. "میم"های بی شماری در این فیلم گرد هم آمده اند: محمدحسین مهدویان و مهران مدیری و پیمان معادی و مینا ساداتی و مصطفی احمدی. علیرضا قربانی خواننده اصیل و سنتی، برای موسیقی متن فیلم خوانده است و اردشیر کامکار، کمانچه ی ملودی آن را نواخته است.

«لباس شخصی»، فیلم اول امیرعباس ربیعی درباره دستگیری سران حزب توده و فعالیت‌های آنها در دهه پرالتهاب ۶۰ ایران است که پیش از این، فیلم های کوتاه «ولد»، «میتینگ»، «بعدالظهر» و «ماه در خانه» را ساخته است. در خلاصه داستان «لباس شخصی» آمده است: «بهترین حربه برای ضربه، دوستی است. چون پیچیدگی در سادگی اوست و به لباس شخصی‌ها بیشتر شک کن!».
باید دید این فیلم در دل فضای تاریخی، اجتماعی و سیاسی خود که در لوکیشین هایی همچون بندرانزلی و زندان قزلحصار و شهرک غزالی ساخته شده است، آیا یک موضوع جنایی- معمایی را هم دنبال می کند. کارگردان فیلم ترجیح داده تا از بازیگران غیرحرفه ای که استعداد دیده شدن دارند، به جای بازیگران شناخته شده استفاده کند و چه بسا فکر می کرده آنها به جهت موضوع حساسیت برانگیز فیلم، حضور در اثری که برایشان هزینه زا باشد را نخواهندپذیرفت. بازیگران باسابقه تأتر با دریافت چندین جایزه معتبر تئاتر، از جمله بهترین بازیگر بخش بین‌الملل جشنواره تئاتر فجر، در این فیلم حضور دارند و اما عوامل پشت صحنه را حرفه ای ها و سیمرغ گرفته ها تشکیل می دهند.
در این میان نکته جالب توجه اینکه، مهدی پرتوی، رئیس تشکیلات مخفی حزب توده که شخصیت او در فیلم «لباس شخصی» هم نقش پررنگی دارد؛ چند روز پیش در سن ۷۲ سالگی درگذشت. گریم "مهدی پرتوی" در لباس شخصی، یکی از نزدیکترین چهره پردازی‌ها به شخصیت واقعی است.

به این لیست اضافه کنید فیلم های بخش مسابقه مستند و کوتاه حاضر در این دوره از جشنواره را که همچون نگینی می درخشند.
فیلم مستند «بانو»، به کارگردانی محمد حبیبی منصور، روایت پر فراز و نشیب بانویی است که پس از ازدواجی عجیب، وارد دنیایی جدید می شود و با سختی ها و مشکلات پیچیده ای روبرو می شود و حالا پس از ۶۰ سال زندگی موفق و عاشقانه در اهواز، به یک قهرمانِ ملی کارآفرین تبدیل شده است. در مراسم اختتامیه سیزدهمین جشنواره فیلم مستند سینماحقیقت، تقدیر ویژه ای از شخصیت برگزیده ی این مستند، اُم الشهداء، بانو «عصمت احمدیان» مادر ۲ شهید و یک جانباز به عمل آمد که فیلم «بانو عصمت»   از زندگی پرفراز و نشیب او ساخته شده است.

فیلم مستند «زندگی در میان پرچم های جنگی»، ساخته محسن اسلام زاده، روایتگر حرکت گروهی مستندساز ایرانی است که به دنبال حقیقت حضور داعش در شمال غرب افغانستان هستند. این گروه وقتی موفق به حضور در مناطق تحت اشغال داعش از طریق مجاری دولتی نمی شوند، تصمیم می گیرند خودشان به مناطق تحت تسلط آنان نفوذ کرده و به خطوط مقدم درگیری داعش بروند. گفتنی است محسن اسلام‌زاده، کارگردان و تهیه کننده، به جهت ریسک پذیری بی نظیر و جسارت و خطرپذیری مثال زدنی در ساخت مستندهایی در کشور افغانستان، از جمله در فیلم های "زندگی میان پرچم های جنگی" و "تنها میان طالبان" و حضور در میان نیروهای طالبان و داعش و گفتگو با آنان، در اختتامیه سیزدهمین جشنواره فیلم مستند سینما حقیقت مورد تقدیر قرار گرفت.

«مهدی عراقی را بکش» کار عبدالرضا نعمت اللهی، مستندی است درباره شهید حاج مهدی عراقی؛ مردی که فعالیت سیاسی اش را با فدائیان اسلام شروع کرد، به نهضت امام خمینی (ره) پیوست و در فروردین ۵۸ توسط گروهک فرقان ترور شد.

فیلم داستانی و کوتاه دفاع مقدسی با عنوان «کوچه»، اثر محمدرضا مصباح، عاشقانه ای است بر بستر دفاع مقدس، که توانست در سی و ششمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران، جایزه ی مهم و بزرگ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران، شامل تندیس، لوح تقدیر و جایزه نقدی را به خود اختصاص دهد.

سی و هشتمین جشنواره بین المللی فیلم فجر، از ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه، به دبیری ابراهیم داروغه زاده، در تهران و مراکز استان ها برگزار می گردد.

گزارش از تورج اردشیری نیا