کمک به فقرا راحت‌تر است یا مبارزه با فقر؟!

محمدرضا سابقی - بسم الله الرحمن الرحیم؛ به طرز محسوسی، درخواست کمک‌های مالی به نیت‌های مختلف، در فضای مجازی زیاد شده. هر کدام از ما، هر روز با چند درخواست مشارکت در تأمین نیاز نیازمندان روبرو می‌شویم.

اگرچه همۀ ما نوعاً واکنش‌های همدلانه‌ای به این درخواست‌ها داریم و چنین کمک هایی را در شرایط وخیم اقتصادیِ امروز اجتناب‌ناپذیر می‌دانیم، اما این دلیل نمی‌شود که در ریشه‌ها و جوانب این پدیده تأمل نکنیم.

فضای غالب به ما می‌گوید «کاری به کار ریشه‌های فقر نداشته باش و فقط پول بده... فعلاً حل مشکل فقرا اولویت دارد... الان زمان فلسفه‌بافی نیست...»!

اما سئوال اینجاست که این نحو مواجهه با فقر، تا کجا می‌تواند ادامه داشته باشد؟

کمک‌های مردمی برای تسکین آلام و تامین نیازهای نیازمندان، تا کی می‌تواند برقرار باشد؟

باید توجه داشت که ما با یکی دیگر از نشانه‌های فراگیر شدن رویکرد خیریه ای به فقر روبروئیم. و نخستین نتیجۀ سیطرۀ چنین رویکردی، عادی‌سازی فقر در جامعه است. این در حالیست که وجود فقر، لااقل در نگاه قرآنی و دیدگاه اسلامی، به هیچ وجه و به هر دلیلی تحمل پذیر نیست.

اینجا دیگر «کاد الفقر أن یکون کفرا» رنگ می‌بازد و همزیستی اجتناب‌ناپذیر با این پدیدۀ کاملا غیرانسانی و ظالمانه، جا می ‌افتد.

دستگیری مردم از فقرا، هیچ‌گاه تعطیل‌پذیر نیست، اما ما شاهد سوءاستفادۀ دولت‌ها از این اصل اساسی و فرافکنی آنها در قبال تکلیفِ "ساقط‌ ناشدنی" مبارزه با فقر هستیم. 

آنچه دارد نهادینه می‌شود «جانشین‌سازی خیریه‌ها به جای دولت» است؛ اما چنین جانشین‌سازی‌ای را به هیچ‌وجه نمی‌توان در جهت مردمی‌سازی امور جامعه تفسیر کرد. رویکرد خیریه‌ای، پیش از آنکه مردمی‌ سازیِ رفع فقر باشد، متاسفانه دولت‌ زدایی از این عرصه است. یعنی دولت نقشی در رفع ظلم و فقر ایفا نکند!

همزمان با اینکه دست‌ به‌ جیب می‌شویم برای کمک به نیازمندان، باید در اندیشۀ فروپاشاندن مناسبات ظالمانۀ فقرآفرین نیز باشیم.

همین امروز بود که فهرست وحشتناک نجومی‌ بگیران صندوق‌های بازنشستگی منتشر شد. 

رویکرد خیریه‌ای، کاری به کار این ظلم‌ها ندارد و فقط می‌گوید: دست‌ به‌ جیب شوید و اعانه بدهید.

در رویکرد خیریه‌ای، کمک به فقرا، بی‌دردسرتر از مبارزه با تکاثر است.