مستندهایی که فلسطین اولویت چندم آنها است

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، دومین نشست مجازی «فلسطین در هنر و ادبیات ایران» شب گذشته با موضوع «مستندسازان ایرانی و مسئله فلسطین؛ از اوج تا هبوط» با حضور روح‌الله رفیعی، مدیر گروه مستند روایت فتح و مستندساز برگزار شد.

مدیر گروه مستند روایت فتح در ابتدای نشست با اشاره به عدم وجود برنامه جامع در حوزه رسانه گفت: در تمامی موضوعات نه صرفاً مسئله فلسطین و قدس نقشه جامعی از تولید نداریم و نمی‌دانیم قرار است چه فعالیتی را در آینده برای مخاطب خاص خود بکنیم؛ همچنین در حوزه انتشار نیز ما برای تولیدات خودمان سناریوی انتشار نداریم، اگر در طول سال شاهد دیده شدن اثری در بین مخاطبان باشید به دلیل انتشار مناسب آن اثر است.

وی با بیان اینکه تولیدات داخلی مستند در خصوص مسئله فلسطین کاهش پیدا کرده است به بیان عوامل آن پرداخت و اظهار کرد: این مشکل 2 وجه دارد؛ اول در حوزه سیاست‌گذاری و سپس از سوی مستندسازان است؛ سیاست‌های کلان در حوزه رسانه تکلیف خود را هنوز مشخص نکرده است که امروز بر چه بخشی از آرمان قدس باید تأکید کنیم، برای مثال آیا موضوع مورد تأکید حال حاضر وجود گروه‌های افراطی یهود است یا عدم موفقیت رژیم صهیونیستی در ملت‌سازی و دولت‌سازی؟

رفیعی افزود: در زمانی که «کاروان سلام» شکل گرفت، دوستان ما نکته‌ قابل توجهی بیان می‌کردند و آن این بود که در غزه هنوز بعد از گذشت بیش از 30 سال خیلی از اهالی آنجا نمی‌دانستند که در ایران پدیده‌ای به اسم راهپیمایی روز قدس وجود دارد! این آن نظامی است که مدیران سیاست‌گذار باید طراحی کنند و از طرف دیگر مستندسازان از نظر فنی، تکنیکی و محتوا وارد شوند.

سپاه قدس وارد عرصه نرم و سیاست‌گذاری در آن شود

این مستندساز در پاسخ به این سؤال که سیاست‌گذار در حال حاضر کیست؟ گفت: بر اساس قانون جمهوری اسلامی اصلی‌ترین سیاست‌گذار در مسئله فلسطین وزارت امور خارجه به عنوان مسئول دیپلماسی انقلاب اسلامی است، اما در حال حاضر این طرز نگاه در وزارت امور خارجه وجود ندارد و دستخوش تغییر دولت‌های مختلف شده است.

وی افزود: بعد از وزارت امور خارجه مجموعه سپاه قدس باید چنین نگاهی را داشته باشد. این مجموعه در حوزه سخت و نیمه سخت فوق‌العاده عمل کرده است، اما در حوزه نرم کمتر موضع‌گیری فعالی را از سوی آنان شاهدیم در حالی که مجموعه‌هایی مانند روایت فتح، جشنواره عمار و حتی صداوسیما باید در راستای نقشه‌ای جامع که از سوی آنها به عنوان بازوی خارجی انقلاب اسلامی طراحی شده، نقش ایفا کنند.

ساخت مستند درباره فلسطینیان اهل سنت مدافع حرم

مدیر گروه مستند روایت فتح با اشاره به گسترده بودن موضوع فلسطین اظهار کرد: در سال‌های 1392 تا 1394 که در سوریه فعالیت می‌کردم چندین موضوع را در خصوص مُخَیّم‌ها کار کردم. برای مثال مُخَیّم سیده زینب (س) یکی از آنها بود که فلسطینی بودند و گفته می‌شد که در جبهه داعش فعالیت می‌کنند اما بر خلاف چیزی که گفته می‌شد در جبهه خودی بودند و از حرم حضرت زینب(س) دفاع می‌کردند و شهید نیز می‌دادند. جالب ماجرا اینجاست که فلسطینی‌ها از اهل سنت بودند اما می‌گفتند که ما گوشت و پوست و خونمان از سیده زینب(س) است و چنین خیانتی را در حق ایشان نمی‌کنیم. همانطور که مشاهده می‌کنید مسئله فلسطین بسیار گسترده است و باید مشخص کنیم که از فلسطین چه می‌خواهیم بگوییم.

رفیعی افزود: نداشتن نقشه جامع از تولیدات رسانه‌ای در خصوص فلسطین باعث می‌شود من به عنوان متولی مجموعه‌ای در حوزه مستند به این ماجرا تمایل نداشته باشم و اگر فعالیتی نیز می‌کنم موازی‌کاری و یا در جهت عکس مجموعه‌های دیگر باشد. اینجا خلاء نظام اولویت‌بندی حس می‌شود.

وی با اشاره به دوران دفاع مقدس و فعالیت گروه‌های خودجوش و مردمی در دفاع از کشور در آن برهه تصریح کرد: اما در آن دوره تا وقتی که سپاه بزرگ تشکیل نشد و عملیات بیت‌المقدس شکل نگرفت ما پیروزی گسترده‌ای را شاهد نبودیم.

رفیعی افزود: اما دغدغه‌ای را که رهبر انقلاب مبنی بر تشکیل جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی داشتند با وجود مجموعه‌های بزرگ و کوچک همچنان شکل نگرفته است زیرا لازمه داشتن آن ایجاد اتاق وضعیت و جنگ برای رصد نیروها، تهدیدها و نظام اولویت‌هاست چراکه در دفاع مقدس آموختیم که اگر کسی مانند حسن باقری می‌درخشد به این دلیل است که خود، نیروهایش، زمین درگیری و دشمن را خوب شناخته است و با در دست داشتن این شناخت اقدام به طراحی عملیات می‌کند.

آرمان قدس جوششی است نه سفارشی

این مستندساز با بیان تفاوت میان فعالیت جوششی و سفارشی گفت: آرمان بزرگ قدس موضوعی نیست که از سوی مجموعه و یا نهادی به صورت سفارشی درخواست شود بلکه کاملاً جوششی است و به دغدغه‌های فردی بازمی‌گردد به همین دلیل در سال‌های گذشته اکثر آثار مطرح محصول دغدغه افراد بوده‌اند نه مجموعه‌ها، اما سیاست‌گذاری می‌تواند مشخص کند که چه کسی در چه موقعیت جغرافیایی می‌تواند چه موضوعی را تولید کند.

مدیر گروه مستند روایت فتح  در قسمت دیگری از این گفت‌و‌گو با اشاره به ضرورت ایجاد تناسب بین محتوا و قالب اظهار کرد: در مسئله فلسطین و آرمان قدس به اشتباه از یکسری موضوعات مستند ساخته‌ایم؛ محتوا تعیین کننده قالب است و مستندسازان هر محتوایی را در قالب مستند می‌ریزند و این اقدام باعث عادی شدن آن موضوع و مسئله برای مخاطب می‌شود.

وی با طرح این سؤال که چرا پس از گذشت سال‌ها همچنان فیلم «بازمانده» اثر سیف‌الله داد تازگی دارد و به نظر اثر فاخری است؟ گفت: زیرا در این امر کارگردان متوجه شده است که محتوا را در چه قالبی بریزد.

رفیعی در پاسخ به این سؤال که آیا تاکنون مجموعه‌هایی که در زمینه آرمان فلسطین ایجاد شده‌اند به شما محتوایی برای کار داده‌اند؟ گفت: از سال 1376 که شروع به تولید اثر و فعالیت در حوزه فلسطین نموده‌ام، هیچ مجموعه‌ای نتوانسته است محتوایی در اختیار ما بگذارد. تمام آن چیزی را که تولید کرده‌ایم دغدغه‌ شخصی ما بوده است و مؤسسات و مجموعه‌هایی که اساس شکل‌گیری آنها مسئله فلسطین بوده است باید کارنامه خود را بیاورند تا ببینید چه اقداماتی را تاکنون انجام داده‌اند.

او خاطرنشان کرد: مستندهایی در مسئله فلسطین تولید شده که شاید برای شرایط امروز جامعه ما مناسب نبوده است و پخش آنها در زمانی صورت می‌گیرد که نمی‌تواند اثر مثبتی داشته باشد؛ این رویداد ناشی از نبود همان اتاق وضعیت است، به همین دلیل در مسئله فلسطین گاهی اوقات آثاری دیده می‌شود که موضوع قدس اولویت‌های پایین آن است و دیده شدن فیلمساز و حواشی آن بر مسئله قدس ارجحیت دارد.

وی در پایان گفت‌وگو و جمع‌بندی مباحث خود اظهار کرد: در درجه اول باید یکسری سیاست‌گذاری از مجموعه‌هایی مانند سپاه قدس آغاز شود و اگر این اتفاق رخ نداد مجموعه‌های خردی مانند روایت فتح و جشنواره عمار می‌توانند در کنار یکدیگر قرار بگیرند و با توجه به وسع و امکانات خود شروع به طراحی عملیات‌های چریکی در حوزه فلسطین کنند و نهایتاً در بدترین حالت نیز مستندسازان باید صرفاً با دغدغه شخصی و بدون وجود سیاست‌گذاری‌های کلان وارد میدان شوند.