فتح خرمشهر، فتح خون در عملیات بیت المقدس

ﻋﻤﻠﯿﺎت «ﺑﯿﺖ‌اﻟﻤﻘﺪس» که در اداﻣﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ عملیات‌های آزادﺳﺎزى ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎﻟﻰ ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر ﻃﺮاﺣﻰ و اﺟﺮا ﺷﺪ، ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻓﺼﻠﻰ ﺟﺪﯾﺪ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎزی را در روﻧــﺪ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﻰ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد.

در پی ﭘﯿﺮوزى اﯾﺮان در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت و آزادﺳﺎزى ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ، ﺗﺤﻮﻟﻰ راﻫﺒﺮدى در روﻧﺪ ﺟﻨﮓ اﯾﺠﺎد ﺷﺪ و رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﻰ ﻋﺮاق در دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ اﻫﺪاف تجزیه‌طلبانه‌اش در اﯾﺮان و ﺑﺮاﻧﺪازى ﻧﻈﺎم ﻧﻮﭘﺎى ﺟﻤﻬﻮرى اﺳــﻼﻣﻰ ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ آزادى ﺧﺮﻣﺸــﻬﺮ ﺟﺮاﺣﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﺮاﺛﺮ اﺷﻐﺎل آن ﺑﺮ روح و ﺟﺴﻢ ﻣﻠﺖ اﯾﺮان وارد ﺷﺪه ﺑﻮد، اﻟﺘﯿﺎم ﯾﺎﻓﺖ و ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﻤﺎد ﺷﮑﺴﺖ و ﺣﻘﺎرت ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺻﺪام و ﭘﯿﺮوزى ﻣﻠﺖ اﯾﺮان ﺷﺪ. اﯾﻦ روﯾﺪاد ﻣﻬﻢ ﺑﺮ اﯾﺠﺎد ﺛﺒﺎت ﺳﯿﺎﺳﻰ در داﺧﻞ اﯾﺮان و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ‌اى و ﺟﻬﺎﻧﻰ ﮐﺸﻮر ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺖ و رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﻰ ﻋﺮاق را ﮐﻪ ﻋﻨﺼﺮى ﺗﻬﺪﯾﺪﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺷﻤﺎر می‌آمد، ﺑﻪ ﮐﺸﻮرى بی‌ثبات ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد.

با توجه به اینکه عملیات بیت‌المقدس از ۱۰ اردیبهشت سال ۱۳۶۱ تا سوم خرداد ۱۳۶۱ انجام شد، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس بر آن شده است تا اتفاقات این رویداد بزرگ و مهم را به‌صورت روز به‌ روز از کتاب روزشمار جلد نوزدهم جنگ ایران و عراق با عنوان «آزادسازی خرمشهر» به‌صورت گزارش بیان کند.

تأمین ۱۸ کیلومتر از نوار مرزی در مرحله سوم عملیات بیت‌المقدس

در ادامه مرحله سوم عملیات بیت‌المقدس، که از شب گذشته آغاز شده است، رزمندگان ایران تا ساعت ۱۵:۰۰ امروز توانستند در جناح غربی منطقه عملیات با دستیابی به ۱۳ کیلومتر دیگر از نوار مرزی، در مجموع ۱۸ کیلومتر آن را (از کیلومتر هفت تا کیلومتر ۲۵ شمال شلمچه) تأمین کنند و در جناح جنوبی نیز با گسترش منطقه آزادشده تا سیل‌بند عرایض، به جاده شلمچه خرمشهر نزدیک شوند.

در این مرحله از عملیات، نیرو‌های فتح١ (تیپ١٤ امام حسین (ع) سپاه و تیپ‌١ زرهی لشکر٩٢ ارتش) و فتح٣ (تیپ‌٨ نجف سپاه و تیپ‌٣ زرهی لشکر٩٢ ارتش) قرار است در نوار مرزی از کیلومتر ٢۵ (تقاطع جاده حسینیه مرز) تا کیلومتر٢٠ شمال شلمچه، ضمن انهدام واحد‌های زرهی عراق در حاشیه غربی مرز، به‌ طرف جنوب پیشروی کنند. واحد‌های نصر١ (تیپ‌٧، ولی‌عصر (عج) سپاه و تیپ‌١ پیاده لشکر٢١ ارتش) و نصر ٢ (تیپ‌٢٧ محمد رسول‌الله (ص) سپاه و تیپ‌٢ پیاده لشکر٢١ ارتش) که در مرحله دوم عملیات تا دژ مرزی (دو کیلومتری شرق نوار مرزی) پیش آمده بودند، نیز باید با پیشروی به‌طرف غرب و انهدام تانک‌های دشمن، در امتداد نوار مرزی به سمت جنوب گسترش یابند. نصر٣، نصر٧، نصر۵ و نصر٦ در جناح جنوبی منطقه عملیات به‌این‌ترتیب در حدفاصل نوار مرزی تا کیلومتر١٠٣ جاده اهواز خرمشهر به‌طرف جاده شلمچه خرمشهر در حال حرکت هستند. نصر٧ در خطوط دفاعی شمال سیل‌بند عرایض درگیر است و بقیه واحد‌ها از اولین دقایق امروز به سمت سیل‌بند عرایض حرکت کرده‌اند.

حدود ساعت دو بامداد نصر٦ (تیپ‌٤٦ فجر سپاه پاسداران) که در امتداد جاده اهواز خرمشهر به‌طرف جنوب در حال حرکت است، اعلام کرد تانک‌های دشمن در غرب، جاده را منهدم و در حال پیشروی به سمت سیل‌بند عرایض هستند. گزارش نصر۵ (تیپ‌٢٢ خرمشهر سپاه و تیپ‌٢٣ نوهد از ارتش) که در جناح راست نصر٦ وارد عمل شده است، از حرکت نیرو‌های این قرارگاه به سمت سیل‌بند عرایض حکایت داشت. درحالی‌که از میزان پیشروی نصر٧ (تیپ‌٢۵ کربلای سپاه و تیپ‌۵ ۵ هوابرد ارتش) که در سمت راست نصر۵ حرکت می‌کرد، اطلاعی در دست نبود، امین شریعتی فرمانده تیپ٣١ عاشورا (تحت امر قرارگاه نصر٣) اعلام کرد: «بچه‌ها به آسفالت [جاده شلمچه خرمشهر]رسیدند و دارند خط [مرز شلمچه]را تأمین می‌کنند؛ یعنی آنجا آرایش می‌گیرند و حالا می‌خواهیم لودر و بلدوزر [برای ایجاد خاکریز پدافند]وارد عمل کنیم.»

در همین حال گزارش دیگری حاکی از آن بود که نصر۵ که هنوز مسافت حدود پنج کیلومتری تا سیل‌بند عرایض را طی نکرده است، پس از شکستن خطوط اول و دوم دشمن در شمال این سیل‌بند متوقف شده است.

به‌این‌ترتیب، تا حدود ساعت سه در محور‌های جناح جنوبی منطقه عملیاتی، نصر٣ با موفقیت توانست مانور خود را در مجاور نوار مرزی بر اساس طرح ابلاغ‌شده اجرا کند. در سمت چپ این قرارگاه، نصر٧ در خطوط اول تا سوم دشمن در شمال سیل‌بند عرایض همچنان درگیر بود. نصر۵ هم که در سمت چپ نصر٧ عمل کرد هنوز به سیل‌بند عرایض نرسیده بود. نصر٦ اگرچه در محور جاده اهواز ـ خرمشهر به تقاطع سیل‌بند رسیده بود، اما با مقاومت و آتش پرحجم دشمن توان ادامه مسیر را از دست داد.

از سوی دیگر، در جناح غربی منطقه عملیات (نوار مرزی)، حدود ساعت سه فرماندهی قرارگاه فتح اعلام کرد که فتح١ (تیپ‌١٤ امام حسین (ع) سپاه و تیپ‌١ زرهی لشکر٩٢ ارتش) با قوای عراقی در غرب نوار مرزی (تقاطع جاده حسینیه ـ مرز به پایین) درگیر شده است. دقایقی بعد، احمد کاظمی فرمانده تیپ٨ نجف (از فتح٣) از درگیری نیروهایش با دشمن در غرب نوار مرزی (جناح چپ فتح١) خبر داد.

هم‌زمان، نصر٢ (تیپ‌٢٧ محمد رسول‌الله (ص) و تیپ‌٢ پیاده لشکر٢١) که با تأخیر وارد عمل شده بود، اعلام کرد که هنوز با دشمن درگیر نشده است. نصر١ (تیپ‌٧، ولی عصر (عج) سپاه و تیپ‌١ پیاده لشکر٢١ ارتش) هم مانند نصر٢ حرکت خود را از دژ مرزی به‌طرف نوار مرزی با تأخیر آغاز کرد.

حدود ساعت ٠٣:۵ ٠، حسین خرازی، فرمانده تیپ امام حسین (ع)، از درگیری نیرو‌های این تیپ و تیپ نجف در غرب نوار مرزی با قوای زرهی عراق خبر داد و گفت: «دشمن به واحد خود دستور عقب‌نشینی داده و گفته واحد‌های ایرانی خیلی قوی هستند. بچه‌های خودمان هم دارند پیش می‌روند و تانک‌های دشمن دارند منهدم می‌شوند. همچنین، جلوی احمد [تیپ نجف]....»

ساعت ٠٣:۵ ٧، سرهنگ حسین حسنی‌سعدی پرسید: «بچه‌های [سرهنگ] عبادت [تیپ‌۵ ۵ هوابرد از نصر٧]دست‌ به‌ دست هم دادند؟» پاسخ داده شد: «آن‌ها الآن در خط آمدند.»

لحظاتی بعد، مرتضی قربانی، فرمانده تیپ‌٢۵ کربلا (از نصر٧) که نیرو‌های تحت امرش در خطوط پدافندی نیرو‌های عراقی در شمال سیل‌بند عرایض با دو تیپ پیاده ٤٨ و ٤٩ به‌شدت درگیر بودند، پس از شکستن این خطوط و پیشروی به‌طرف جنوب اعلام کرد که نیروهایش قبل از جاده خرمشهر ـ شلمچه به میدان مین برخورد کرده‌اند. از وی خواسته شد که آن را دور بزنند و پس از رسیدن به جاده به سمت نوار مرزی ادامه مسیر داده، در آنجا پدافند قوی برقرار کنند.

محسن رضایی در تماس با حسین خرازی فرمانده تیپ‌١٤ امام حسین (ع)، از فاصله نیرو‌های دشمن و میزان انهدام آن‌ها پرسید. خرازی پاسخ داد: «فاصله دشمن در حدود دو تا سه کیلومتر [در غرب نوار مرزی]است و تا آنجایی که در توان داشتیم انهدام به‌خوبی صورت گرفت.» [۱]

الحاق میان نصر١ و نصر٢ که به نوار مرزی رسیده بودند تا ساعت شش هنوز برقرار نشده بود. نصر٦ (تیپ‌٤٦ فجر سپاه) هم تا تقاطع سیل‌بند شمال خرمشهر و جاده اهواز ـ خرمشهر پیشروی کرد، اما از جنوب این سیل‌بند (شرق جاده) زیر آتش تانک و توپخانه دشمن قرار گرفته، تقاضا کرد که توپخانه خودی مواضع دشمن در آن ناحیه را زیر آتش متقابل قرار دهد.

به نصر٢ (تیپ‌٢٧ محمد رسول‌الله (ص) و تیپ‌٢ پیاده لشکر٢١) که در نوار مرزی از سمت شمال حدود دو کیلومتر با نصر١ فاصله داشت، دستور داده شد پس از الحاق با نصر١، به همراه فتح٣ که ٨ کیلومتر پایین آمده و با نصر١ الحاق کرده است، در امتداد نوار مرزی به‌طرف جنوب آمده و در ناحیه شلمچه به نصر٣ متصل شوند. در همین رابطه، رحیم صفوی مسئول عملیات سپاه در قرارگاه کربلا به احمد متوسلیان فرمانده تیپ محمد رسول‌الله (ص) از نصر٢، گفت: «خب، شما اول‌ازهمه سعی کنید که به رئوفی [تیپ٧، ولی عصر (عج) از نصر١] متصل شوید، بعد به‌اتفاق رئوفی و کاظمی [تیپ٨ نجف از فتح٣]به‌طرف پایین بیایید که به امین [تیپ٣١ عاشورا از نصر٣] متصل شوید.»

در جناح جنوبی منطقه عملیات نیز فرماندهی قرارگاه نصر که از شروع عملیات بر الحاق سریع نصر٦ و نصر۵ تأکید داشت.

دقایقی بعد (حدود ساعت ٠٦:٣٠) عبدالله نورانی فرمانده تیپ٢٢ خرمشهر که نیروهایش تا یک کیلومتری سیل‌بند عرایض جلو آمده و منتظر الحاق با جناح راست خود بودند، از اسحاق عساکره پرسید: «نیرو‌های شما کجا هستند؟ چون بچه‌های ما خیلی جلو رفته‌اند.» اسحاق عساکره پاسخ داد: «بچه‌های ما هم جلو رفته‌اند، ولی الآن آتش [دشمن]زیاد است؛ جاده را با تیر مستقیم و توپخانه کاملاً بسته‌اند.»

حسن باقری فرمانده سپاهی قرارگاه نصر، با مشاهده این وضعیت به نصر۵ دستور داد که طبق طرح ابلاغ‌شده، به سمت غرب نهر عرایض پیشروی کند. وی به نصر٦ هم‌چنین گفت: «اسحاق، ببین، خب وسط درگیری فشار پیش می‌آید، ولی این‌ها برطرف می‌شود. تو بچه‌ها را تشویق کن که در جای خودشان مستقر شوند، سنگر هم بکنند. خدا ان‌شاءالله کمکتان می‌کند.»

نصر٦ که از سمت شرق جاده اهواز خرمشهر زیر آتش دشمن قرار داشت، به‌طور مکرر درخواست می‌کرد مواضع دشمن در این ناحیه زیر آتش قرار گیرد. رحیم صفوی از اسحاق عساکره پرسید: «به‌ آرامی بگو کجا آتش توپخانه می‌خواهید تا اجرا کنند.» اسحاق عساکره گفت: «سمت چپ جاده روی مواضع دشمن؛ غرب کارون. برادر رحیم، دشمن با هرچه که داشته دارد [ما را]می‌زند.»

تا حدود ساعت ٠٦:٣٠، نصر١ و نصر٢ نیز در جناح غربی منطقه عملیات (محدوده تقریبی کیلومتر٧ تا کیلومتر١٧ نوار مرزی شمال شلمچه) هنوز فاصله دو کیلومتری میان خود را پر نکرده و درنتیجه، عمل الحاق انجام نشده بود و دشمن با رخنه در این شکاف، آن‌ها را از پهلو تحت‌فشار قرار می‌داد.

ساعت ٠٦:٤٠، اسحاق عساکره (نصر ٦) ضمن درخواست مجدد از فرماندهی قرارگاه نصر برای اجرای آتش روی مواضع نیرو‌های عراقی مستقر در شرق جاده اهواز خرمشهر، اعلام کرد: «دو تانک از اکیپ فرماندهی دشمن آمدند و خودشان را تسلیم کردند.»

نصر۵ که به علت تجمع دشمن در پشت سیل‌بند عرایض، در نزدیکی آن متوقف شده بود، حدود ساعت ٠٧:٠٠ به‌شدت هدف تیربار، آر. پی. جی ٧ و تانک‌های عراقی قرار گرفت و ٢۵ تا ٣٠ نفر از نیروهایش به شهادت رسیدند. در پی توقف نصر۵ و درنتیجه، تأمین‌نشدن سمت چپ نصر٧ که در شمال جاده خرمشهر ـ شلمچه در کنار نصر٣ قرار گرفته بود، فرماندهی قرارگاه نصر ضمن ابراز نگرانی خود و نصر ٧ از این موضوع به فرماندهی نصر ۵ از او خواست سریع‌تر پیش برود. حسن باقری خطاب به عبدالله نورانی (نصر۵ ) گفت: «یک مقدار سریع‌تر عمل کن. تو اگر عمل نکنی دست چپ مرتضی [نصر٧] بازمی‌ماند.»

نصر ٣ هم که در حال تحکیم مواضع خود در نزدیکی جاده شلمچه خرمشهر بود، با اشاره به حضور تعداد زیادی از تانک‌های عراقی در یک کیلومتری جنوب جاده و درخواست اجرای آتش انبوه توپخانه روی آنها، به فرماندهی قرارگاه نصر اطلاع داد: «الآن بچه‌های ما در ۵ ٠٠ متری جاده هستند. رفت‌ و آمد دشمن روی جاده خیلی زیاد است. ما هرچه سریع‌تر باید خودمان را به جاده نزدیک کنیم. با مرتضی [نصر٧] صحبت کنید که با تانک و همه‌چیز بیایند که بچه‌ها هجوم ببرند جلو.»        

حسن باقری فرمانده سپاهی قرارگاه نصر به امین شریعتی فرمانده تیپ‌٣١ عاشورا (از نصر٣) گفت: «شما که می‌گفتید توی شلمچه جاده را بستید!» امین شریعتی که نیروهایش به دلیل عقب‌ماندن نصر٧ در جناح چپشان به‌شدت زیر فشار دشمن بودند، پاسخ داد: «من نگفتم شلمچه را بستیم؛ گفتم بچه‌ها رفتند آنجا. بعد، چون بچه‌های مرتضی [نصر٧] داشتند برمی‌گشتند، آن‌ها هم [به شمال جاده شلمچه خرمشهر] برگشتند. بعد، ما به آن‌ها گفتیم شما باید حتماً آنجا بایستید. الآن بچه‌ها هنوز مانده‌اند، ولی یک آتش پشتیبان خیلی شدید نیاز دارند. این خرچنگ‌های [تانک‌های] مرتضی هماهنگ بشوند، بچه‌ها را بفرستند جلو، آن‌هم شلیک بکند که بروند جلو [تا فشار دشمن در جناح چپ نصر٣ کاهش یابد].»

از سوی دیگر، در جناح غربی منطقه عملیاتی نیز پس‌ از اینکه چندین بار از تیپ نجف (فتح٣) خواسته شد با پاک‌سازی حاشیه غربی نوار مرزی، به همراه تیپ، ولی عصر (عج) (نصر١) به سمت جنوب آمده و فاصله خود با نصر٢ را پر کند، احمد کاظمی، فرمانده تیپ نجف به رحیم صفوی گفت: «رحیم جان، می‌گویم این تانک‌های [تیپ‌٤ زرهی لشکر٢١] حمزه را نمی‌گویید جایگزین این تانک‌هایمان بشوند تا ما تانک‌هایمان را حرکت بدهیم؟» رحیم صفوی پاسخ داد: «به امید آن تانک‌ها نباشید. فکر کنید اصلاً آنها نیستند، خود شما باید این کار را انجام بدهید.» احمد کاظمی ادامه داد: «خب، ما می‌خواهیم آن را حرکت بدهیم به‌طرف پایین ببریم، ولی اول باید آن‌هایی که آنجا خوابیده‌اند بیایند.» رحیم صفوی هم گفت: «آن‌ها خواب‌اند؛ تو برو جلو، معطل آن‌ها نمان. شما با رئوفی [تیپ، ولی عصر (عج) از نصر١]هماهنگ کنید.» [۲]

حدود ساعت ٠٧:٣٠، نصر٣ که زیر آتش دشمن قرار داشت و همچنان از عدم‌الحاق با نصر٧ در سمت چپ خود نگران بود، از حضور حدود صد تانک دشمن روی جاده شلمچه خرمشهر خبر داد. رحیم صفوی در پاسخ به این نگرانی، ضمن اطمینان‌دادن به نصر٣ در خصوص حضور هرچه سریع‌تر نصر٧ در جناح چپ او، توصیه کرد که موشک‌های تاو، تفنگ‌های ١٠٦ و خمپاره‌های ٦٠ و ٨١ را آماده کرده، تانک‌های دشمن را منهدم کنند.

نصر۵ هم که فقط تا ۵٠٠ متری شمال سیل‌بند عرایض جلو آمده و همچنان منتظر الحاق با نصر٦ در سمت چپ خود بود، پس از ناامیدی از امکان این الحاق و بنا به دستور قبلی قرارگاه نصر اعلام کرد قصد دارد حرکت خود را به‌طرف جنوب (غرب نهر عرایض) آغاز کند. حسن باقری در مخالفت با این تصمیم نصر۵ اظهار داشت: «عبدالله [نورانی]صبر کن تا با اسحاق [نصر٦]هماهنگ بشوید و بعد جلو بروید؛ اسحاق، هم‌ردیف شماست.»

فرماندهی قرارگاه نصر از نصر٣ که به‌تن‌هایی در مجاورت مرز شلمچه و نزدیکی جاده شلمچه خرمشهر حضور داشت، خواست منتظر نصر٧ نباشد و با تقویت جناح راست خود، روی جاده برود و آن را مسدود کند تا نیرو‌های فتح٣، نصر١ و نصر٢ در امتداد مرز به او ملحق شوند. دقایقی بعد، امین شریعتی فرمانده تیپ‌٣١ عاشورا (از نصر٣) نیز با اعلام اینکه هیچ‌یک از واحد‌های خودی در نوار مرزی شمال شلمچه حضور ندارند از پیشروی دشمن از سمت شلمچه به‌طرف آن‌ها خبر داد.

علاوه بر ناهماهنگی و عدم‌الحاق واحد‌های قرارگاه نصر در جناح جنوبی منطقه عملیات که موفقیت سومین مرحله از عملیات بیت‌المقدس در تصرف شلمچه و محاصره خرمشهر را ناممکن کرده بود، در جناح غربی منطقه نیز شرایط مشابهی وجود داشت.

غلامعلی رشید فرمانده سپاهی قرارگاه فتح، خطاب به احمد کاظمی فرمانده تیپ‌٨ نجف (از فتح٣)، گفت: «برادر عزیز، به همان میزانی که رئوفی [نصر١]مجبور است که خودش را به تو بچسباند، تو هم مجبوری خودت را به رئوفی بچسبانی. هی نگو که چرا او نیامد. چرا تو نرفتی؟! دو نفری به هر صورت به همدیگر وصل شوید.»  

غلامعلی رشید به فرماندهی تیپ امام حسین (ع) (فتح١) هم دستور داد: «سریع پایین بکشید. بگویید توی مواضع احمد متوسلیان [نصر٢]بروند؛ آنجا تراکم دشمن خیلی زیاد است و دارند از جناح چپ، بچه‌ها را اذیت می‌کنند. سریع پایین بروید. بگو پنج، شش یا هشت کیلومتر پایین بروند؛ بگو از چپ، جایی که بچه‌ها اذیت می‌شوند.» غلامعلی رشید به تیپ، ولی عصر (عج) (نصر١) نیز توصیه کرد: «شما به احمد [تیپ‌٨ نجف از فتح٣]بچسبید؛ چون آن‌ها نمی‌توانند به‌طرف شما بیایند.»

ساعت ٠٩:٢٠، خبر رسید که تیپ‌٦ زرهی عراق سعی دارد از نوار مرزی در ده کیلومتری جنوب تقاطع جاده حسینیه مرز [در همان سه کیلومتری که قرار بود نصر١ وارد عمل شود] عبور کند.

پس‌ از این پیام، محسن رضایی خطاب به رحیم صفوی گفت: «اگر بچه‌های آر. پی. جی‌ زن تیپ امام حسین (ع) یا تیپ‌٨ [نجف]آن نزدیکی‌ها باشند می‌توانند این [تیپ٦ زرهی عراق] را از مرز پرت کنند بیرون. اجرای آتش توپخانه هم خوب است. اما توجه کنید که روی بچه‌های خودمان اجرای آتش نشود.»

پاتک دشمن که احتمال وقوع آن داده می‌شد در ساعت ١۵ در محور تیپ محمد رسول‌الله (ص) (نصر٢) اجرا شد. دراین‌خصوص، محسن رضایی به رحیم صفوی گفت: «رحیم، پشت حاج احمد [تیپ محمد رسول‌الله (ص)]را یک رده بچینید، مسئله حل است.» رحیم صفوی در پاسخ گفت: «محکم است. خیالتان راحت باشد.» [۳]

پس‌ از آنکه پاتک دشمن با مقابله رزمندگان خودی، به‌ویژه تیپ‌٢٧ محمد رسول‌الله (ص) به شکست انجامید، فرماندهان نظامی حاضر در صحنه نبرد، به‌ سرعت یک جلسه اضطراری تشکیل دادند تا ضمن بررسی وضعیت عملیات، برای ادامه آن تدبیر کنند. [۴]

جلسه‏ اضطراری فرماندهان برای بررسی عملکرد دو قرارگاه عملیاتی فتح و نصر

بعد از ظهر امروز جلسه‏‌ای اضطراری با حضور فرماندهان ارتش و سپاه برای بررسی عملکرد دو قرارگاه عملیاتی فتح و نصر در سومین مرحله عملیات بیت‏‌المقدس تشکیل و در پایان آن مقرر شد امشب بار دیگر قرارگاه نصر و فتح از محور‌های تعیین‌شده خود قوای زرهی عراق را منهدم کنند.

در این جلسه که در ساعت ١٧:٤٠ پایان یافت، مقرر شد امشب قرارگاه نصر مرحله سوم عملیات را ادامه دهد. بر این‌ اساس، نصر٢ (تیپ‌٢٧ محمد رسول‌الله (ص) سپاه و تیپ٢ پیاده لشکر٢١ پیاده ارتش) می‌بایست مجدداً در نوار مرزی وارد عمل شود و پس از انهدام قوای دشمن، به‌طرف شلمچه پیشروی کند. نصر٣ (تیپ‌٣١ عاشورای سپاه و تیپ‌٣ پیاده لشکر٢١ ارتش) و نصر٧ (تیپ‌٢۵ کربلای سپاه و تیپ ‌۵۵ هوابرد ارتش) نیز که در شب گذشته تا نزدیکی جاده خرمشهر شلمچه پیش رفته‌اند، می‌بایست عملیات خود را تا این جاده ادامه داده و با آزادسازی شلمچه، خرمشهر را در محاصره قرار دهند. [۵]

استمرار تبادل آتش سلاح‌های سبک و سنگین در جبهه‌های میانی و شمال‌غرب

همزمان با اجرای عملیات بیت‌المقدس در جبهه جنوب، تبادل آتش سلاح‌های سبک و سنگین در جبهه‌های میانی و شمال‌غرب همچنان ادامه دارد.

در منطقه میمک دو موضع تیربار، یک موضع آر. پی. جی٧، دو پست دیدبانی و در مناطق گیلان‌غرب، سومار و سرپل ذهاب چندین بنه تدارکاتی دشمن منهدم شد و به یک تأسیسات مخابراتی آسیب کلی وارد آمد.

در محور‌های مریوان و نوسود نیز نیرو‌های خودی مواضع دشمن را در مناطق سرگینه، پنجوین، ارتفاعات نوسود، شوشمی بالا و شوشمی پایین زیر آتش قرار دادند و ضمن جلوگیری از حرکات و فعالیت دشمن تعدادی از مواضع آن را منهدم کردند. [۶]

اعلام آمار شهیدان و مجروحان سومین مرحله عملیات بیت‌المقدس‌

بخش تعاون واحد امور پاسداران قرارگاه مرکزی کربلا در گزارشی به فرماندهی این قرارگاه، تعداد شهدایی را که در طول دیروز و امروز به ستاد تخلیه شهیدان منتقل شده‌اند، یک هزار و ٢٧۵ نفر و تعداد مجروحان را در همین دوره زمانی دو هزار و ٦۵ تن اعلام کرد. [۷]

امام خمینی (ره) پاسداران را بر حفظ اتحاد و انسجام توصیه کردند

امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی و فرماندهی کل قوا، در جمع اعضای واحد اطلاعات سپاه پاسداران با بیان اینکه دشمنان از پاسداران ما می‌ترسند، آنان را به حفظ اتحاد و انسجام توصیه و تأکید کردند که قوی باشید و به پیش بروید.

متن بیانات ایشان در این دیدار بدین شرح است: «بسم‌الله الرحمن الرحیم. امروز هرچه می‌بینید امور غیرعادی است. تمام کار‌هایی که داخل شهر‌ها و جبهه‌ها می‌شوند، از اموری هستند که خداوند بر ما منت گذاشته است. شما ببینید چگونه لشکریان کفر با آن سلاح‌ها و آن‌ همه افراد، از تعداد اندک ما شکست می‌خورند. این، همان نصر به‌واسطه رعب است که خدا در دل دشمنان ما ایجاد کرده است. در صدر اسلام لشکریان کفر در مقابل مسلمانان چنان می‌ترسیدند که با همه تجهیزاتشان خودشان را یا تسلیم می‌کردند و یا فرار می‌نمودند. امروز هم در ایران وضع چنین شده است؛ هر کجا حرف پاسدار می‌شود، دشمنان ما، چه منافقین، چه صدامیان شدیداً می‌ترسند. آنها هم که در خارج نشسته‌اند از پاسداران ما در ایران می‌ترسند.

در اینجا لازم است شما را به یک نکته نصیحت کنم و آن این است که اتحاد و انسجامتان را حفظ کنید. شما باید بدانید که اختلاف و نزاعی شروع شود، از باطن خود انسان است و هر اتحاد و انسجامی که حاصل شود از خداست. امیدوارم قوی باشید و پیش بروید. مطمئن باشید که پیروزید. والسلام علیکم.» [۸]

بازتاب گسترده سومین مرحله از عملیات بیت‌المقدس در رسانه‌های خارجی

سومین مرحله از عملیات بیت‌المقدس، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های خارجی داشت. در‌ این‌ میان رادیو بی‌بی‌سی، علاوه بر نقل اخبار منتشرشده از سوی طرفین در تحلیل خود از چگونگی روند جنگ گفت: احتمالاً نیرو‌های عراقی برای دفاع از خرمشهر تا حد امکان مقاومت خواهند کرد.

این رادیو پس از نقل اظهارات سخنگوی نظامی عراق و نیز گزارش خبرگزاری رسمی این کشور از درگیری‌های شب گذشته گفت: «ظاهراً نیرو‌های عراقی یکپارچگی خود را ازدست‌داده‌اند. حمله نیرو‌های ایرانی احتمالاً می‌رود تا به یک پیروزی بدل شود.» بی‌بی‌سی سپس با اعلام اینکه از دست‌ دادن خرمشهر، ضربه مهلکی به نیرو‌های عراقی وارد خواهد کرد، افزود: «موفقیت اخیر ایران با ترکیبی از مهارت نظامی و نیروی انسانی به دست آمده است. اکثر نیرو‌های ایران که در مراحل آغاز این عملیات از رود کارون عبور کردند، سربازان داوطلب از سازمان بسیج مستضعفان بودند که به‌رغم فقدان تعلیمات نظامی کافی، شور و حمیت تعصب‌گونه‌ای برای هجوم به مواضع مقدم نیرو‌های عراقی دارند. به‌ طوریکه حتی پیاده از اراضی مین‌گذاری‌شده عبور می‌کنند اما هنگامی‌که با مهارت ارتش تلفیق شده، مقابله با آن‌ها برای نیرو‌های عراقی بسیار دشوار بوده است. احتمالاً نیرو‌های عراقی برای دفاع از خرمشهر تا حد امکان مقاومت خواهند کرد؛ زیرا سقوط این شهر نشانه بارزی از پیروزی ایران در جنگ خواهد بود. قبول خواسته‌های ایران و عقب‌نشینی بدون قیدوشرط از اراضی ایران نیز کم‌وبیش همان نتیجه را برای عراق خواهد داشت. در این احوال به نظر نمی‌رسد که رهبران ایران حاضر به مصالحه باشند.» [۹]

تغییر موضع هند برای محل برگزاری هفتمین اجلاس جنبش عدم‌تعهد در جای دیگری غیر از بغداد

به‌دنبال پیروزی‌های اخیر قوای ایران در جبهه‌های جنگ با عراق و نیز سفر اخیر وزیر امور خارجه ایران به دهلی‌نو، دولت هند موضع خود را در قبال محل برگزاری هفتمین اجلاس جنبش عدم‌تعهد تغییر داد.

امروز رادیو بی‌بی‌سی با اشاره به سفر رئیس‌جمهور هند به یوگسلاوی اعلام کرد: «هند در مورد برگزاری کنفرانس غیرمتعهد‌ها در بغداد موضع خود را تغییر داده است. دولت هند خواستار برگزاری این کنفرانس در ماه سپتامبر آینده [شهریورماه]در جای دیگری غیر از بغداد شده است. گفته می‌شود که هند به خاطر مخالفت ایران با برگزاری کنفرانس غیرمتعهد‌ها در بغداد و چند کشور عرب منطقه که از دوستان ایران و هند به شمار می‌روند، موضع خود را تغییر داده است.» [۱۰]

منابع

[۱]سند شماره ٢٩١٤/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات بیت‌المقدس، (قرارگاه کربلا، ۲۰ / ۲ / ۱۳۶۱، نوار شماره ۵ ٠٨٧)، صص ١٤‌- ١.

[۲]سند شماره ٢٨٨٠/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات بیت‌المقدس، (قرارگاه کربلا، ۲۰ / ۲ / ۱۳۶۱، نوار شماره ۵ ٠٨٨)، صص ٣٠ - ٣.

[۳]سند شمار ٢٨٢٤/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات بیت‌المقدس، (قرارگاه کربلا، ۲۰ / ۲ / ۱۳۶۱، نوار شماره ۵ ٠٨٩)، صص ٢١ - ١.

[۴]سند شماره ٢٧٦٦/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات بیت‌المقدس، (قرارگاه کربلا، ۲۰ / ۲ / ۱۳۶۱، نوار شماره ۵ ٠٣٧)، عبدالله درویشی، صص ٢٦ و ٤٩.

[۵]سند شماره ٣٨/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه کربلا در عملیات بیت‌المقدس، عبدالله درویشی، ۲۱ / ۱ / ۱۳۶۱ تا ۳۰ / ۲ / ۱۳۶۱، صص ٢٣٨ - ٢٢٦؛ و - سند شماره ٢٨٤٧/پ‌ن مرکز اسناد و تحقیقات جنگ: (بررسی مانور فتح و نصر برای مرحله بعدی عملیات) عملیات بیت‌المقدس، (قرارگاه کربلا، ۲۰ / ۲ / ۱۳۶۱، نوار شماره ٤٩٧٧)، عبدالله درویشی، صص ٤٧ ـ ١.

[۶]خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه خبر‌ها و گزارش‌ها (ایران در ٢٤ ساعت گذشته)، شماره ۵ ٢، ۲۱ / ۲ / ۱۳۶۱، صص ٦١ و ٦٢، باختران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۲۱ / ۲ / ۱۳۶۱.

[۷]سند شماره ٣١٩٨٨ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از بخش تعاون و واحد امور پاسداران قرارگاه کربلا به فرماندهی قرارگاه، ٢٠/٢/١٣٦١؛ و - سند شماره ٣١٩٨٩ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: بخش تعاون و واحد امور پاسداران قرارگاه کربلا به فرماندهی قرارگاه کربلا، ۲۰ / ۲ / ۱۳۶۱.

[۸]مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، صحیفه امام (مجموعه آثار امام خمینی (ره))، جلد ١٦، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، سال ١٣٨٧، ص٢٤٧.

[۹]واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیو‌های بیگانه، ۲۰ / ۲ / ۱۳۶۱، صص ٦ و ٧، رادیو بی‌بی‌سی، ۲۰ / ۲ / ۱۳۶۱.

[۱۰]واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیو‌های بیگانه، ۲۲ / ۲ / ۱۳۶۱، ص٨، رادیو بی‌بی‌سی، ۲۰ / ۲ / ۱۳۶۱.