ایران چرا به پذیرش قطعنامه ۵۹۸ تن داد؟

در این نوشتار، ضمن بیان خلاصه‌ای از وضعیت قطعنامه ۵۹۸، بیانات امام خمینی (ره) در مراحل مختلف قطعنامه، پیش از پذیرش، هنگام پذیرش و پس از آن تبیین شده است.

خلاصه‌ای از «قطعنامه ۵۹۸»

در شروع جنگ تحمیلی و هنگام اشغال مناطق مختلف ایران توسط بعث عراق، سلطه گران غرب و شرق قطع نامه‌ای در محکومیت متجاوز صادر نکردند، ولی پس از پیروزی‌های رزمندگان اسلام در باز پس گیری مناطق اشغالی و مایوس شدن سلطه گران جهانی صاحب حق جنگلی وتو از صدام، قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت در ٢٧ تیر ۱۳۶۶، برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق را صادر کردند. یک سال بعد در ۲۹ تیر ۱۳۶۷ امام خمینی (ره) طی پیامی با بکار بردن «نوشیدن جام زهر» آن را پذیرفتند. ارتش بعث عراق بلافاصله حملات سراسری به خطوط جبهه‌ها را آغاز کرد و دوباره داخل خاک ایران شد تا نقاط مهمی را به دست بیاورد و با وضع بهتری در مذاکرات حضور داشته باشد و منافقین تجهیز شده نیز به غرب کشور یورش بردند اما شکست خوردند و موفقیتی بدست نیاوردند و نهایتاً سوت پایان جنگ در ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ نواخته شد.

از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد، در طول هشت سال جنگ ایران و عراق، قطعنامه‌های ۴۷۹، ۵۱۴، ۵۲۲، ۵۴۰، ۵۸۲، ۵۸۸ صادر و تمام این قطعنامه‌ها از سوی ایران رد شدند. زیرا در آن‌ها صرفاً دو طرف را دعوت به آرامش می‌کرد! و تحت نفوذ برخی اعضای دائم شورای امنیت، بخصوص آمریکا، یکجانبه و به نفع عراق صادر می‌شدند لذا ایران از پذیرش آن‌ها خودداری می‌کرد. در قطعنامه ۵۹۸، اگرچه جمهوری اسلامی ایران ایرادات مهمی نسبت به آن داشت و اصلاحاتی را در بند‌های آن مطرح کرده بود، اما هرگز به شکل رسمی آن را رد نکرد.

ارتش بعث پس از عملیات خیبر در سال ۱۳۶۲ و آزادسازی جزایر مجنون در یک روند صعودی، پذیرای شکست شد و پس از آن نیز، در عملیات والفجر ۸ در یک عملیات بی نظیر فاو را از دست داد. آمریکا و غربی‌ها منافع نامشروع خود را در خلیج فارس با خطر جدی مواجه دیدند، لذا با هماهنگی شوروی از طریق شورای امنیت سازمان ملل در صدد برآمدند تا به جنگ ایران و عراق پایان دهند؛ لذا تصویب قطعنامه ۵۹۸ محصول چنین شرایطی بود.

علل پذیرش قطعنامه

هر جنگی یک شروع و یک پایانی دارد، پرسشی که مطرح است نحوه پایان جنگ است. امامی که با خطابه‌های عاشورایی، دفاع و جهاد را ترغیب و دفع تجاوز و محکومیت متجاوز را بیان می‌کردند، چه عواملی باعث شد که سه ماه پس از خطابه «امروز عاشوراست، حسینیان آماده باشید و...» ناگهان جام زهر را می‌نوشند؟ و جنگ تحمیلی بصورت نامناسبی پایان می‌پذیرد. مقایسه بیانات امام در سه مقطع قبل از پذیرش، هنگام پذیرش و پس از آن و همچنین پیامد آن بر روحیه امام (ره)، حاوی نکاتی از تحمیل کردن قطع نامه توسط برخی خواص بر امام دارد:

الف) بیانات امام خمینی، در پیش از پذیرش

«قصه امام حسن و قضیه صلح، این هم صلح تحمیلی بود؛ برای اینکه امام حسن، دوستان خودش، یعنی آن اشخاص خائنی که دور او جمع شده بودند، او را جوری کردند که نتوانست خلافش بکند، صلح کرد؛ صلح تحمیلی بود. این صلحی هم که حالا به ما می‌خواهند بگویند، این است. بعد از اینکه صلح کردند، به حسب روایت، به حسب نقل، معاویه به منبر رفت و گفت که تمام حرف‌هایی که گفتم، من قرار دادم، زیر پایم؛ مثل پاره کردن این مردیکه آن قرارداد‌ها را. آن صلح تحمیلی که در عصر امام حسن واقع شد، آن حکمیت تحمیلی که در زمان امیر المؤمنین واقع شد و هر دویش به دست اشخاص حیله گر درست شد، این ما را هدایت می‌کند به اینکه نه زیر بار صلح تحمیلی برویم و نه زیر بار حکمیت تحمیلی» دوم شهریور ۱۳۶۵ (صحیفه امام، ج‌۲۰، ص: ۱۱۸ و ۱۱۹)

«ای آزادگان و احرار بپاخیزید. قدرت‌های بزرگ شرق و غرب می‌خواهند شما را درزیر چکمه‌ها و چنگال‌های کثیف و خونین خود خرد کنند که حتی آخ هم نگویید. امروزروز مقاومت است. چنان بر صدام و امریکا و استکبار غرب سیلی زنید که برق آن چشمان استکبار شرق را کور کند. امروز روز درنگ نیست. امروز روز صیقل انسانیت انسانهاست. روز جنگ است. روز احقاق حق است؛ و حق را باید گرفت؛ و انتظارآنکه جهانخواران ما را یاری کنند بیحاصل است. امروز روز حضور در حجله جهاد وشهادت و میدان نبرد است. روز نشاط عاشقان خداست. روز جشن و سرور عارفان الهی است. امروز روز نغمه سرایی فرشتگان در ستایش انسان‌های مجاهد ماست. درنگ امروزفردای اسارتباری را به دنبال دارد. امروز باید لباس محبت دنیا را از تن بیرون نمود، و زره جهاد و مقاومت پوشید، و در افق طلیعه فجر تا ظهور شمس به پیش تاخت و ضامن بقای خون شهیدان بود.» ۱۱ فروردین ۶۷

بر دشمن زبون بتازند و با همت خود افتخار نصرت و پیروزی را به ارمغان آورند که سرنوشت جنگ در جبهه‌ها رقم می‌خورد، نه در میدان مذاکره‌ها؛ و به یاری خداوند و دعای خیر حضرت بقیة الله - ارواحنا فداه - حرف آخرمان را با صدامیان و جهانخواران در صحنه حماسه جهاد و شهادت می‌زنیم. صحیفه امام خمینی، جلد ۲۱، صفحات ۵۳

تبلیغات روانی و ابزار‌های بکارگرفته شده برای تحمیل موافقت
زمینه سازی عده‌ای برای پذیرش آتش بس
نامه مسولان اقتصادی و سیاسی به امام، در عدم پشتیبانی از جنگ و عدم اعزام نیرو، عدم روحیه ادامه دفاع و.
تحریک برخی فرماندهان سپاه به اعلام عدم توان ادامه جنگ
ادعای نرفتن مردم به جبهه
ادعای بی انگیزه شدن رزمندگان
فشار روانی برامام و مردم
بیانیه گروهک‌های، چون نهضت آزادی ایران مبنی بر قبول قطعنامه ۵۹۸
مذاکرات پنهانی برخی مسولین واداده با غربی‌ها
زیر سوال بردن ادامه دفاع مشروع کشور و اینکه بعد از فتح خرمشهر بایستی صلح می‌شد!

ب) بیانات امام در هنگام پذیرش

«شما عزیزان از هر کس بهتر می‌دانید که این تصمیم برای من، چون زهر کشنده‌ است، ولی راضی به رضای خداوند متعال هستم و برای صیانت از دین او و حفاظت از جمهوری اسلامی ایران اگر آبرویی داشته باشم خرج می‌کنم، خداوندا ما برای دین تو قیام کردیم و برای دین تو جنگیدیم و برای حفظ دین تو آتش‌بس را قبول می‌کنیم…»

ج) بیانات امام، پس از پذیرش

«اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتاً مسئله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و خصوصاً برای من بود، این است که من تا چند روز قبل معتقد به همان شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می‌دیدم؛ ولی به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلًا خودداری می‌کنم، و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و ... با قبول قطعنامه و آتش‌بس موافقت نمودم … خوشا به حال شما ملت! ... جانبازان و اسرا و مفقودین و خانواده‌های معظم شهدا! و بدا به حال من که هنوز مانده‌ام و جام زهرآلود قبول قطعنامه را سر کشیده‌ام، و در برابر عظمت و فداکاری این ملت بزرگ احساس شرمساری می‌کنم…» ۲۹ تیر ۱۳۶۷

من در اینجا از مادران و پدران و خواهران و برادران و همسران و فرزندان شهدا و جانبازان به خاطر تحلیل‌های غلط این روز‌ها رسماً معذرت می‌خواهم و از خداوند می‌خواهم مرا در کنار شهدای جنگ تحمیلی بپذیرد. ما در جنگ برای یک لحظه هم نادم و پشیمان از عملکرد خود نیستیم. راستی مگر فراموش کرده‌ایم که ما برای ادای تکلیف جنگیده‌ایم و نتیجه فرع آن بوده است. ملت ما تا آن روز که احساس کرد که توان و تکلیف جنگ دارد به وظیفه خود عمل نمود؛ و خوشا به حال آنان که تا لحظه آخر هم تردید ننمودند، آن ساعتی هم که مصلحت بقای انقلاب را در قبول قطعنامه دید و گردن نهاد، باز به وظیفه خود عمل کرده است، آیا از اینکه به وظیفه خود عمل کرده است نگران باشد؟ نباید برای رضایت چند لیبرال خود فروخته در اظهار نظر‌ها و ابراز عقیده‌ها به گونه‌ای غلط عمل کنیم که حزب الله عزیز احساس کند جمهوری اسلامی دارد از مواضع اصولی‌اش عدول می‌کند. " سوم اسفند ۱۳۶۷

د) تاثیر پذیرش قطع نامه بر امام امام خمینی

حاج عیسی (خادم امام خمینی (ره)) می‌گفت که امام تا دو روز بعد از پذیرش قطعنامه چیزی نخوردند و وقتی بعد از دو روز وارد اتاق شدم امام من را در بغل گرفت و یک ساعت گریه کرد و گفت: «حاج عیسی! شهدا به مقامی که بخواهند می‌رسند، جانبازان اجرشان را می‌گیرند، اسرا هم برمی‌گردند. اما من چه کار کنم؟»
مرحوم حجت الاسلام محمدرضا توسلی از مسئولان دفتر امام خمینی نیز در این رابطه می‌گوید: «بعد از آنکه امام (ره) قطعنامه را پذیرفتند و گفتند جام زهر را نوشیدم من دیگر خنده بر لب ایشان ندیدم.»

تبلیغات روانی و ابزار‌های بکارگرفته شده در پساقطعنامه
توجیه کردن ضرورت پذیرش قطعنامه
بهمراه آوردن ذوق‌زدگی برای دشمنان، در دست برداشتن جمهوری اسلامی از اصول و آرمان‌های انقلاب وحروج از سیاست مقاومت به سمت مذاکره و مصالحه

علت موافقت امام

«اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتاً مسئله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و خصوصاً برای من بود، این است که من تا چند روز قبل معتقد به همان شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می‌دیدم؛ ولی به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلًا خودداری می‌کنم، و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و با توجه به نظر تمامی کارشناسان سیاسی و نظامی سطح بالای کشور، که من به تعهد و دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم، با قبول قطعنامه و آتش بس موافقت نمودم؛» (صحیفه امام، ج ۲۱: ص ۹۲)

سخن پایانی

در مجموع می‌توان چنین بیان کرد که پذیرش قطع نامه در سطح عالی کشور از سر مصلحت برحسب شرایط و نه علاقه و مطلوبیت بوده است؛ چرا که امام خمینی (ره) از تعبیر «نوشیدن جام زهر» استفاده کردند.

در اجرای قطعنامه ۵۹۸ به گونه‌ای عمل شد که جای هرگونه سوء استفاده از دشمن گرفته شد و حتی پس از پذیرش قطعنامه صدام با تقویت و حرکت نیرو‌ها به سمت مرز‌های ایران ایستادگی ما را محک زد و پس از آنکه دید ملت و مسئولین دلسوز ایران از جنگ خسته نشده‌اند فرار را بر قرار ترجیح داد.

جنگ را ابرقدرت‌ها توسط رژیم بعث صدام بر ایران تازه ازاد شده از رژیم ستم شاهی وابسته به غرب، تحمیل کردند، دقاع جانانه رزمندگان اسلام با رهبری امام شکل گرفت، دشمنان به اهداف خود دست نیافتند. موازنه برعکس و به ضرر آن‌ها درآمد لذا ختم جنگ را توطئه ابرقدرت‌ها با همراهی برخی خواص بر ایران تحمیل کردند. فتنه خواص بی بصیرت و دنیا طلب، علیه امام جامعه (که مکرر تاکید برتدوام جنگ تا پیروزی داشت) در تحمیل جام زهر پذیرش قطعنامه ۵۹۸ نقش زیادی داشت.

گزارش از سیدجواد هاشمی فشارکی، مولف کتاب فرهنگ موضوعی وصیتنامه امام خمینی (ره)