دوست آن دانم که گیرد دست دوست

فاش نیوز - اهمیت دوست در زندگی به حدی است که می تواند یکی از شاخص های موثر در ارتقای سلامت روان افراد باشد.

 در سال ۲۰۱۱ میلادی روز 30 جولای از سوی سازمان ملل متحد به نام روز "دوستی" به رسمیت شناخته شد و از آن زمان تا تاکنون دوست های واقعی این روز را در کنار هم جشن می گیرند.

در زبان انگلیسی Patron،friend،mate،ally وfellow به معنای دوست به کار رفته است. مترادف واژه دوست، در قرآن کریم، اخوه و کلمات صدیق، خلیل، خَلطاء، وَدَّ و ولی آمده است. مترادف دوست در زبان فارسی عبارت آشنا، حبیب، خلیل، دمساز، دوستدار، رفیق، صحابه، صدوق، صدیق... است.

اهمیت دوست در زندگی به حدی است که می تواند یکی از شاخص های موثر در ارتقای سلامت روان افراد باشد. از نظر روانشناسی انسانی که یک دوست باوفا دارد و همواره او را تشویق می کند و حضورش امنیت رابطه دوستی شان را مخدوش نمی کند با احتمال کمتری به عوارض جسمی مبتلا می شود و درصد درماندگی اش در مقابل مشکلات زندگی تقلیل می یابد.

فرهیختگان زیادی از جمله شعرا در باب دوست قلم زده اند. سعدی علیه الرحمه در خصوص نقش واقعی دوست فرموده است:

 دوست مشمار آن که در نعمت زند

لاف یاری و برادر خواندگی

دوست آن دانم که گیرد دست دوست

در پریشان حالی و درماندگی

حضرت حافظ نیز از نارفیق می نالد و معترضانه می گوید:

یاری اندر کس نمی‌بینیم یاران را چه شد

دوستی کی آخر آمد دوستداران را چه شد؟...

کس نمی‌گوید که یاری داشت حق دوستی

حق شناسان را چه حال افتاد یاران را چه شد؟

بر این اساس "هوبرت هام همفری"درباره شأن و اهمیت دوستی می گوید: دوستی هدیه بزرگی است که در زندگی دریافت کرده است. از نظر "هلن کلر" با دوست قدم زدن در تاریکی بر تنهایی قدم زدن در روشنایی ارجحیت دارد. "سارا دسن" زندگی بدون دوست را ترسناک توصیف کرده است.

دوست آن است که با تو راست گوید نه آنکه دروغ ترا راست انگارد (امثال و حکم دهخدا). "علی قاضی نظام" در توصیف زیبایی از دوست می نویسد: بعضى آدم‌ها را باید آنقدر تکثیر کرد تا مبادا نسل شان منقرض شود. آنها که دلیلِ حالِ خوب تان هستند. آنها که حتى با فکر کردن به ذات شان، لبخند روى لب تان می‌نشیند. همان آدم‌هایى هستند که در بدترین شرایط شما را تمام و کمال پذیرا بودند. اگر از این نایاب‌ها دارید دو دستى به آنها بچسبید.

با این حال اسلام توصیه و تذکر مهمی درباره انتخاب دوست دارد. از منظر قرآن کریم دوست آنچنان بر روی زندگی انسان اثر می گذارد که برای بعضی ها مایه عذاب و رنج دردناک در این دنیا و جهان آخرت می شود و بسیاری از دوزخیان می گویند: « یَا وَیْلَتَى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلانًا خَلِیلا»؛ ای وای بر من، کاش فلانی را دوست خود انتخاب نکرده بودم.

در حدیثی از امام علی علیه السلام درباره انتخاب دوست آمده است:«لایکونُ الصَّدیقُ صَدیقا حَتّی یحْفَظَ اَخاهُ فی ثَلاثٍ: فی نَکبَتِهِ وَ غَیبَتِهِ وَ وَفاتِه»؛دوست، هرگز دوست نخواهد بود، مگر آنکه سه ویژگی در او باشد: در رنج و گرفتاری به کمکش بشتابد؛ آبروی او را در غیاب او حفظ کند و پس از وفاتش، او را فراموش نکند و برایش خیرات بفرستد.

امام جواد(علیه السلام) در رابطه با دوستی و اثرات دوست در زندگی می فرماید:« ملاقاةُ الإخوان نُشرةٌ و تلقیحٌ للعقل و إن کان نَزراً قلیلاً»؛یعنی دیدن دوست حتی اگر کوتاه باشد باید باعث شادابی و زیادی عقل شود.

نحوه شکل گیری روابط دوستی از منظر روانشناسان هم متفاوت است. نظریه های متفاوتی شکل گرفت که مهمترین شان را برای تان شرح می دهم.

بایرن و کلر از پیشتازان نظریه تقویت معتقد بودند اگر کسی احساس کند نگرش های فردی شبیه اوست بیشتر جذبش می شود. زیرا شباهت ها  را باعث تقویت روحی و افزایش اعتماد به نفس خود می داند.

نظریه انسجام شناختی و تقویت شبیه هم هستند و بر شباهت های شناختی تاکید دارد. "راسبالت" دانشمندی روانشناسی است که حرف دیگری داشت و طبق"نظریه مبادله اجتماعی" میزان تعهد و پایبندی در روابط دوستانه و حتی زناشویی را به میزان رضایت و وقت گذاری افراد در رابطه مرتبط می دانست.

"آزمون مدل سرمایه‌گذاری راسبالت " در بررسی میزان دوستی و رابطه بین زن و شوهرها کاربرد زیادی دارد. در کتاب جامع بهداشت عمومی نوشته طلعت خدیو زاده آمده است:"لوینگر" از نظریه‌پردازان تحولی است که یک فرایند چهارمرحله را برای ایجاد رابطه و حفظ آن شرح می دهد و تئوری(ABCD theory) نام دارد. یعنی دو نفردر مرحله اول با هم آشنا می شوند و خود آشکاری، کشف شباهت ها، تداوم رابطه در مراحل بعدی رخ می دهد.

اما گاهی شرایط درونی و بیرونی، بر یک رابطه اثر می گذارد و آن را به بن بست می کشاند. بسیار اتفاق افتاده که دو دوست خیلی با هم مراوده دارند ولی با انتقال یک نفرشان از یک منطقه به منطقه یا شهر دیگر، آن دوستی کمرنگ می شود.

گاهی هم از بد روزگار شیطان توی جلد یکی از دوست ها می رود و بدجنس بازی در می آورد و دوستی چندین و چند ساله را به باد فنا می دهد. این یعنی تاثیر شرایط بیرونی و درونی بر روی دوستی که دوام آن را دستخوش تغییر می کند.

از منظر اسلام دوستیابی و آنچه که مایه تجکم روابط می شود باید بر اساس انگیزه الهی باشد. در پایان مبحث دوست، برای آنکه بدانیم قاعده کلی حفظ رابطه دوست از منظر قرآن کریم چیست، فقط به ترجمه آیه 24 سوره مبارکه ص توجه کنید: «بسیاری از دوستان و افرادی که با هم سر و کار دارند به یکدیگر ستم می کنند، مگر کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده اند، امّا عده آنان کم است ».

 "والسلام"

| جعفری