جهادِ تبیین؛ خنثی‌کننده هجمه‌های تبلیغاتی

فاش نیوز - مسئله ی تبیینِ حقایق، و ابهام‌زداییِ فضای مجازی و رسانه‌ای برای روشنگری و پاسخ به ابهامات؛ نقش بسزایی در تنویر افکار عمومی دارد. «البته اصل قطعی در قضیه ی جهادِ تبیین، استفاده از شیوه‌های اخلاقی و بیان مسائل، حرکت همراه با منطق، متانت، عقلانیتِ کامل و استفاده از عواطف انسانی، و پرهیز از دشنام، تهمت، دروغ و فریبکاری در مواجهه با افکار عمومی است.»

 دیر زمانی است که از گام نخستینِ فلاسفه یونان در تبیینِ عقلانی، نه رواییِ جهان می گذرد. بحث از امکان انتخاب های اصیل، قابلیت تبیینی بی نظیری را برای تحلیل رویداد ها در کلان روال اکنونیت جامعه فراهم می کند.

پیشرفت علم از دوره رنسانس به این سو تحولی بنیادین داشته است. از میانه ی قرن شانزدهم تا پایان قرن هفده میلادی را دوره ی انقلاب علمی می نامند. از این دوره به بعد رویدادهای علمی از دو طریق احساس شده اند: راه فنی و راه فکری.

تبیین علمی، میان رویدادهای شگفت انگیز یا ترسناک، با آن دسته از رویدادهایی که به دلیل فراگیری و شناخته بودن هیچ گونه حیرت و شگفتی ایجاد نمی کنند پیوند بر قرار می کنند. البته تبیین علمی به هیچ روی ادعای به دست دادن علت غایی هر چیز را ندارد.

  اکنون که علم نه تنها به وسیله ی فناوری، بلکه به سبب فناوری ها و نیاز های اجتماعی به یک کلاف در هم پیچیده ی ناگشودنی مبدل شده، خصلتِ پسوند ism  بیانگر ضرورتِ تبیین؛ و توجیه کننده ی تاکید براین اقدامِ استراتژیک است               

مفروض است:

1: هرچند در روزگار مدرن، زندگی از نظر تکنیکی بسیار آسانتر شده، اما انسان به موقعیتی نازل تر از همیشه در افتاده است. بنابراین همواره بر اتخاذ استراتژی های کاربردی در بررسی منطقیِ رفتار غیر منطقیِ متأثر از تکانه های الکترونیک، تاکید می شود.

2: اساسا هر پدیده‌ی اجتماعی حاصل افعال هدف دار افراد است، با آگاهی از خواست و توقع افراد می‌توان عقلانیت نهفته در کنش جمعی یا فردی را تبیین کرد. هرکسی کمابیش مانند ماهی در دریای فرهنگی خودش زندگی می کند و آن دسته از نیروهای فرهنگی را که علیرغم خواست قلبی اش؛ همواره در اندیشه ها و اعمال روزمره اش حضور دارند، تبهکاری و سلطه ی اهریمنی می داند.

3: از فرازِ قلب الکترونیک جهان، جایی که مردم آن به قول هاول، هزاران مشکل از همه نوع دارند ... برنامه های سرگرم کننده به صورتی کاملا رایگان و با بالاترین تواناییِ تأثیر گذاری بر انگیزه و اندیشه ی همگان به ویژه نسل نوظهور و بصورتی تمام وقت ارائه می شود.

چه کسی است که اهمیت نقش ارزش های اجتماعی در ایجاد انسجام ملی را نداند و نسبت به مخاطره ی گسستن از الگوهای رفتاریِ ریشه دار و مستقر، بی تفاوت باشد.

 به نظر می‌رسد که بخشی از خانواده‌های ایرانی، از رهگذر " نوای ارکستر معرکه آرای دیجیتالیسم "برخی از ویژگی‌های فرهنگی خاص خود را " قربانی" کرده‌اند، به طوری که می توان گفت بخشی از نسل نوظهور جامعه ی ایران؛ دیگر فرزند خصال خویشتن نیستند.

با تأملی تئوریک در فرا رخسار رسانه های نوپدید و دقت در فرایند سست شدن روابط و پیوندهای اجتماعی و عاطفی، آگاهی از اوضاع جهان امروز، بدست می آید. چنین می نماید که در سراب الگوی مقدس مدرنیته، و در مانیفستِ کتاب مقدس الکترونیکی اصولِ تخریبِ فرهنگ و افولِ اندیشه و زوال شعور اجتماعی به خوبی تئوریزه شده است.

   مبتکرانِ فراسیاسیِ جوان، درقلبِ نو آوری الکترونیک یعنی دره ی سلیکون در امریکا؛ مبانی تبیینی این تئوری را حداقل بر دو اصل بنیادین صورت بندی کرده اند:

 الف: بکوشند از رهگذر امر دیجیتال؛ بسترِ تسلیمِ کاملِ فرهنگ به تکنولوژی را فراهم کنند، وبا تحول و دگرگونی مغزها، و زوال اندیشه؛ شیوه ی ترکیبِ اطلاعات و روشِ پیش بینی نتایجِ اعمال را به شیوه ای نوین ارائه کنند. انگیزه ی آنها نیز بر مهمترین تمایز در اندیشه ی بشری یعنی تفاوت ضروری میان مابعدالطبیعه و علم؛ استوار است.

ب: از هنگامی که جامعه ی ایران با پیروزی انقلاب اسلامی به برهه ی حاد و مهمی از تاریخ فکری و فرهنگی، پای نهاده؛ می کوشند تا مردم ایران را متقاعد به باز اندیشی کنند. به ویژه در حوزه ی قواعدِ نمایشِ احساسِ عاطفی که ضامن بقای نظام اجتماعیِ برآمده از تحققِ آرزوهای مبتنی بر نیرومندترین احساسات بشری است، تأثیر گذار باشند.

این در حالی است گستره ی احساس عاطفی؛ چهارچوب فرهنگی ای  را در بر می گیرد که نظام جهانی در محدوده ی آن فعالیت می کند،  یعنی حوزه ای که همواره نسبت به عظمت ملت ها، و نسبت به دارایی و نداری آنها، موضوعِ ممتازِ کنجکاویِ علمی را تشکیل می دهد.

امروزه خواهی نخواهی، قدرت نوین در عالَمِ اطلاعات و در تصاویر نمایشی نهفته است که مردم بر محور آنها زندگی خود را می سازند و درباره ی رفتارهای خود تصمیم می گیرند، قرارگاهِ این قدرت، ذهنِ مردمان است.

اندشه و انگیزه ی نسل نوظهور در تبادل، داد و ستد و معاشرت گفتگو؛ حتی درباره مفاهیم باریکِ اندیشه هایی در بابِ تبیینِ هستی و وجود،  به شدت از دیجیتالیسم تاثیر می پذیرد.

 اکنون، دیجیتالسم که تنها مورد از ورود تکنولوژی به کشور است که در بالاترین حد ممکن، با آغوش باز استقبال شد؛ با ارائه آگاهی جعلی؛ به القاء نوعی شاکله ی رفتاری به نسل نوظهور جامعه ی ایران روی آور شده که با فرهنگ ایرانی اسلامی سنخیتی ندارد.

 معمولا الکترونیکی شدن یک تسهیل گری و شتاب بخشی به توسعه است. اینکه آیا جامعه ی ایران با پتانسیلی که دارد قادر به حل تناقضات است؟ و آیا این تناقضات به یک سیطره می انجامد یا به دیالکتیک سازش می رسد؟ امری است که در آینده مشخص خواهد شد.

تمایز و تضاد موجود بین بخشی از نسل نوظهور و نظم نمادین صرفا در زمینه ی مواجه با ماهیت زندگی دیجیتال؛ نه به دلیل ناموزنی در توزیع و برخورداری و نه اساسا مقاومتی مشروع است؛ بلکه علاوه بر سایر عوامل پیدا و پنهان، به نظر می رسد بدکارکردی برخی متولیان امور فرهنگی، فاکتوری مهم جهت تبیین وارزیابی نزاع باشد.

امروزه و در معنای تخصصی جدید، « تحقیفات پیمایشی »  متداولترین  روش  گردآوری انواع اطلاعات است که به وسیلۀ ابزاری به دقت طراحی شده مانند پرسشنامه یا فرم پرسشگری امکان گردآوری پاسخ های گروه نسبتا بزرگی از افراد که از جمعیتی گسترده تر انتخاب شده اند را فراهم آورده و ارزش تبیینی بالایی دارد.  

 

نتیجه گیری:

پیدایش تکنولوژی های نوین ارتباطی، یک عرصه فرهنگیِ جدید پدید آورده است، مسافران نوجوان قرن پانزدهم هجری شمسی در بامداد این قرن؛ با این فرهنگِ نو ظهور که با تعابیری مانند فرهنگ الکترو نیکی، دیجیتالی، مجازی، سایبر ... معرفی می شود به طرزی شگفت انگیز و حیرت زا و البته نگران کننده؛ ارتباط دارند.

تحولات جاری به سمتی حرکت می کنند که منجر به پایان همه ی ایسم ها... می شود. اکنون هرچند در حوزه اندیشه و اجتماع نسبت به "ایسم" بدگمانی وجود دارد اما بازار افکار عمومی بی وقفه برچسب های تازه می طلبد و همواره کسانی برای پاسخ به این خواسته آماده اند.

به عنوان مثال با پرتو فکنی بر شاکله ی رفتاری این مسافران نوجوان؛ مشاهده می شود که دیجیتالیسم پر فروش متاعی است که سوداگرانِ بازار اندیشه تدارک دیده اند.

اندیشه سیاسی در حوزه ی تمدن ایرانی در دوران اسلامی بالنده شده، و همواره چارچوبی برای تبیین جایگاه امر قدسی و تفسیر معنای ایمان محسوب می گردد. اکنون ماهیت این اندیشه مورد هجوم فرهنگ نوین؛ قرار گرفته است. به نظر می رسد هدف از یورش، تخلیه ی ارزشی نمادها باشد.

امر دیجیتال با دگرگون سازی علایقِ آگاهی/ دانش ساز؛ از ماهیت زندگی روزمره ی مسافران قرن پانزدهم هجری شمسی که بار سفر بسته اند کلیت زدایی می کند. این کلیت زدایی به چهار طریق محوری صورت می گیرد:

الف: تغییر محتوای حیاتِ ذهن و تجربه ی حیاتِ زیسته.

ب: تغییر هسته ی نظام معنایی و تولید اشکال جدید بیگانگی.

ج: تغییر توانایی نخبگان قدرت در حفظ و بازتولید نظم نمادین و قابلیت حکومت گری.

د: تغییر ساختار روابط قدرت/ جامعه و تحوّل تدریجی منطق درونی حاکم براین رو ابط.

 این تغییرات که از رهگذر رسانه های نو پدید و با شالوده شکنی فرهنگی آغاز گردید و معنایی تازه به زندگی داد اکنون باعث ظهور پارادوکس های متعاقبی در فرد، خانواده، دولت، نظم نمادین، و آرمان شهری مورد انتظار در جامعه ایران شده است.

اینجا صحبت از اهانت نیست، بلکه مطلب بر سر مبتذل ساختن مقدسات است که با هیچ قانونی قابل جلو گیری نیست ... سمبل هایی که اعتبار  و ارزش آنها  ریشه در عقاید مذهبی و آیین های سنتی دارد باید به سریع ترین وجه ممکن از اعتبار ساقط و از اثر گذاری آنها کاسته شود... باید لباس قداست از تن سمبل ها بدر آید ... در نتیجه، ایجاد تردید در رویکرد ایمانی نسل نوظهور و جایگاه امور قدسی؛ شتاب فزاینده یافته است.

به نظر می رسد ماهیت زندگی دیجیتال به گونه ای است که به منظور حاکم ساختن ارزش ها و ضو ابط و گسترش فرهنگ ماشینی خود... چاره ای جز گریزاندن جوانان از مذهب و سوق دادن آنها به راهی دیگر ندارد.

سخن آخر اینکه هیچ میزانی از تحلیل اجتماعی- سیاسیِ امر واقع نمی‌تواند باریکی های روندهای فکری را تبیین کند. بدیهی است که پیشبرد انقلاب فناورانه در تولید و ارتباطات با سیاست است، اما در زندگی به عنوان اثری هنری، آنچه را که روح و فکر در نیابد؛ با اهرم و پیچ و مهره کشف نمی شود. اکنون ناتوانی صفحه ی صاف وبی در این زمینه بیش از پیش نمایان شده است.

| دکتر سید مهدی حسینی