چهارشنبه 20 بهمن 1400 , 11:35
در حاشیهی چهلمین جشنوارهی فیلم فجر؛
گفتوگو با محمود گبرلو دربارهی خدمات متقابل سینما و انقلاب اسلامی
وقتی معظم له با تمام وجود می گویند که سینما یک قدرت برتر است پس چرا ما باید از قافله ی سینما در دنیا عقب باشیم! ما باید قدر این را بدانیم که یک عالِم و رهبر روحانی آنقدر از سینما به عنوان یک تکنولوژی جدید دفاع می نمایند که...
فاش نیوز - در چهلوسومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، قطار جشنوارهی فیلم فجر نیز به ایستگاه چهلم خود رسید. سینما به عنوان مهمترین رسانهی ارتباط جمعی مدرن و انقلاب اسلامی نیز به عنوان یک پدیده و جنبش اجتماعی در عرصهی عمومی نقش مهمی ایفا مینمایند که این نقش با توجه به گسترش روزافزون رسانهها هر روزه بیشتر میشود. اینکه این فرآیند در طول این سالها چه خدمات متقابلی را عرضه داشته است و همچنین در گام دوم، انقلاب اسلامی در دههی پنجم حیات خود چه جایگاهی در جشنوارهی فیلم فجر میتواند داشته باشد موضوعی است که دربارهی آن با محمود گبرلو، منتقد پیشکسوت سینما و کارشناس فرهنگی در برج میلاد خانهی جشنوارهی فیلم فجر به گفتوگو نشستیم.
محمود گبرلو در پاسخ به پرسش خبرنگار ما دربارهی خدمات متقابل سینما و انقلاب اسلامی در طول این چهلوسه سال خاطرنشان کرد: ابتدای امر عرض کنم که سوال شما خیلی زیباست و فکر میکنم که نگاه شما هم باید منصفانه باشد. وقتی میگویید خدمات متقابل انقلاب و سینما، بنده یاد جملهی شهید مطهری میافتم که به خدمات متقابل ایران و اسلام اشاره میفرمودند. بیشتر از چهل سال است که انقلاب اسلامی روی داده است و یک اندیشهی نوینی در سینمای ایران نشات گرفته از بیانات امام خمینی(ره) است که میفرمایند: سینما یکی از مظاهر تمدن است و ما با سینما مخالف نیستیم؛ ما با فحشا مخالفیم. همین افاضات موجب اتفاقات نوینی در سینمای ایران شد و فیلم فارسیِ فاقد اندیشه به کنار رفت.
وی در همین رابطه اینطور ادامه داد: اینطور هم نبود که مسئولین، آن سینما را کنار زده باشند بلکه این مردم بودند که آن سینما را نخواستند و مسئولین هم بر این مهم تاکید داشتند. انقلاب اسلامی که ایجاد شد مدیران مختلفی آمدند تا اندیشه های امام(ره) را تبیین کنند. یک دههای مدیران ویژهای آمدند که نوعی سینما را با فرهنگ خاصی ایجاد کردند. در دههی دوم و سوم هم مدیران دیگری آمدند. تا به امروز و این دوره که ما احساس می کنیم مدیران در پی سینمای نوین انقلاب اسلامی هستند. این یعنی آنکه ما سینمای انقلاب اسلامی را داشتیم. اینکه آیا سینمای این چهل سال متناسب با آرمان ها و اندیشه های انقلاب اسلامی بوده است را باید صاحب نظران بیایند و بنشینند و تحلیل و تفسیر کنیم تا آمار دقیق داشته باشیم.
گبرلو یادآور شد: اما اینکه فکر کنیم سینمای ایران اصلاً متناسب با انقلاب اسلامی نبوده است، بسیار اندیشهی غلطی است. ممکن است نزدیک به آرمانها و اندیشههای من نبوده باشد و با فاصله قرار داده باشد اما ضد آن آرمانها نیست. ممکن هست مبلغ آن آرمانخواهی و انتظاراتی که ما میخواستیم نبوده باشد که این را باید بررسی و آسیبشناسی کنیم که ببینیم چه اتفاقی افتاده است. من فکر میکنم در وهلهی اول نمیشود به فیلمساز معترض شد؛ چرا که او نگاه خود را تبیین و آن را تفکر میکند و بر پردهی سینما مینشاند.
این کارشناس و منتقد سینما در این باره افزود: منِ مسئول و متولی اگر برنامهریزی را خوب تعیین کنم، فیلمساز هم با من همراه میشود و این چیز بدی نیست. فیلمساز مایل هست با تماشاگر ارتباط برقرار کند ولی ممکن است دسترسی به اطلاعات و تحقیق نداشته باشد. یک مثال خیلی ساده و روشن می آورم: فیلمسازی یک سال درگیر یکپروژه است؛ چرا باید انتظار داشته باشیم که در طول یک سال، تحقیق و پژوهش و فکر کند! اصلاً پرس و جو کند نیازهای جامعه چه هست و مردم چه چیزی را میپسندند ضمن آنکه اصلاً وقت آن را ندارد. آن مسئولی که متولی ریلگذاری است باید این کار را انجام دهد. این فیلمسازان قابل احترام هستند چون دارند در کشور دلسوزانه کار میکنند.
وی گفت: اگر ما بیاییم و با فیلمسازان تعامل و گفتوگو کنیم تا نیازهای کودکان و نوجوانان را برطرف کنیم، معلوم است که فیلمسازان استقبال میکنند. آن ها فیلمساز و صاحب اندیشه و دلسوز این آب و خاک میباشند. پس منِ برنامهریز باید این نکتهی بسیار مهم را که تاکید میکنم گفتوگو و تعامل است با فیلمساز برقرار و این را درست تبیین کنم.
محمود گبرلو تصریح کرد: هیچ هنرمند و فیلمسازی در دنیا دستوری کار نمیکند. این امرِ بدیهی برای هر هنرمند، اعم از مذهبی و سکولار میباشد و فرقی نمیکند. روحیه هنرمند بدون استثناء، روحیه تعامل و گفتوگو است و شامل اطاعت کردن و مطیع بودن نمیشود. هر چقدر بیشتر با او گفتوگو کنید، او نیز شاید به سمت شما گرایش پیدا کند.
وی اظهار داشت: نکته بسیار مهمتر اینکه وقتی شما دارید ریلگذاری میکنید، این مسیر الزاماتی دارد و در وهلهی اول آموزش نیروی انسانی را در بر میگیرد. خیلی مهم است که شما چقدر در سیستم آموزشی و دانشگاه تاثیر گذاشتید تا این روند را به درستی هدایت و نظارت کنید. منِ محقق و مفسر با علم میگویم که اتفاقی در این زمینه نیفتاده است. دیگر آنکه اگر بخواهید تولید را رونق ببخشید، این الزاماتی دارد که از آن جمله داشتن سالن سینما است. شما اگر در محلات سوپرمارکت نداشته باشید، چگونه کالا را عرضه میکنید. این خیلی فاجعه است که ما در کشور ۶۰۰ سالن سینما داریم. یعنی استانها و شهرستانهایی داریم که اصلاً سالن سینما ندارند تا مردم بخواهند فیلم تماشا کنند. حال با نبودِ سالن سینما ما انتظار داریم که فیلم تولید شود و بفروشد.
به همین دلیل است که سینماداران ما اعتراض کردند و میگویند تا فیلم پرفروش نداشته باشیم سالن را تعطیل میکنیم. اینها دارند ورشکست میشوند؛ چرا چون تولید را رونق ندادیم. یکی از شاخصهای رونق تولید، احداث سالن سینما است. باید در فرمتهای جدید حتی با ظرفیت ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر سالن های سینما در مجتمعهای فرهنگی و مسکونی و پایگاههای بسیج بسازیم. چرا وقتی پروانهی احداث یک برج را صادر میکنیم از ساختمان ساز نمیخواهیم که یک سالن سینما حتی با ظرفیت ۱۰۰ نفر در آن بسازد تا فیلم نمایش داده شود. اینجاست که سرمایهگذار احساس میکند که محل عرضه برای اثرش وجود دارد و شروع به تولید میکند.
وی همچنین اشاره کرد: شما باید جریان اقتصادی را در سینما رونق دهید. همهی عوامل سینما باید آرامش اقتصادی داشته باشند تا بتوانند در این عرصه وارد شوند. وقتی به جز تعدادی تهیه کننده و بازیگر، اکثریت، درآمد آنچنانی ندارند و فقر بر شاکلهی زندگی آنها حاکم است و مستاجر میباشند چطور انتظار دارید به طور نمونه یک فیلمنامهنویس، فیلمنامهی خوب و دقیق بنویسد. او سعی میکند خیلی سریع فیلمنامهای بنویسد و آن را بفروشد و خرج هزینههای زندگیش کند. پس شما به عنوان یک ریلگذار و برنامهریز باید یک شرایط اقتصادی خوبی را در سینما فراهم بیاورید. این الزاماتِ شرایط اقتصادی موجب میشود فیلمهایی ساخته شود که مردم برای آنها بلیط بخرند. اینجاست که ما تازه به محتوا میرسیم.
منتقد پیشکسوت سینما و فیلم در بخش دیگر صحبتهای خود بیان داشت: هر فیلمسازی که فیلمِ شخصی هم میسازد حق دارد آنچه را که به ذهنش میرسد بسازد اما آن ریلگذار آنقدر باید با فیلمساز گفت وگو کند تا آن را اقناع نماید که شما با فیلمی که می سازی رغبتی برای خرید بلیط از سوی تماشاگر ایجاد نمی کنید. اگر بلیط خریده شود آن وقت است که گردش اقتصادی در سینما شکل می گیرد و سینماگران و تهیه کنندگان دارای آرامش می شوند.
گبرلو با اشاره به نگرش مقام معظم رهبری به سینما تاکید کرد: وقتی معظم له با تمام وجود میگویند که سینما یک قدرت برتر است، پس چرا ما باید از قافلهی سینما در دنیا عقب باشیم! ما باید قدر این را بدانیم که یک عالِم و رهبر روحانی آن قدر از سینما به عنوان یک تکنولوژی جدید دفاع مینمایند که همین اتفاق بسیار مهمی است. ما چرا از این قدرت برتر، درست استفاده و بهرهبرداری نمیکنیم. من گاهی احساس میکنم که خیلیها در ظاهر امر از فرمایشات ایشان اطاعت میکنند؛ اما در باطن، دلشان به توجه در سینما نیست. یک ترس کاذب در درون برخی افراد مذهبی ایجاد شده است که سینما میتواند خطرناک باشد و این غلط است. سینما هیچ خطری ندارد بلکه یک تکنولوژی جدید است که ما میتوانیم به درستی از آن استفاده کنیم. سینما مضر نیست بلکه نگرش آن فیلمساز است که میتواند مضر باشد. پس ما بیاییم و از سینما به نفع خودمان استفاده کنیم. مگر اهالی دفاع مقدس استفاده نکردند. ما در زمان دفاع مقدس فیلمهایی داشتیم که شور و حماسه ایجاد میکردند و مردم را با روایت خوب بعد از تماشای فیلم به جبهه رفتن ترغیب میکردند. ما الان هم میتوانیم چنین فیلمهایی در جلب مردم داشته باشیم. مگر فیلمهای آقای حاتمیکیا نیستند که بدون استثناء فروش دارند. پس این نحو فیلمهای آرمان خواهانهی ما مورد استقبال قرار خواهند گرفت اگر درون آن ریلگذاری با تدبیر درست قرار بگیرند.
وی در بخش پایانی صحبتهای خود دربارهی جایگاه انقلاب اسلامی در جشنوارهی فیلم فجر چهلم گفت: الان زود است که ما به این نتیجه برسیم. استدلال دارم و آن این است فیلمهایی که در این جشنواره مشاهده میکنیم، محصول تفکر مدیران دورهی گذشته است. مدیران جدید با رویکرد انقلابی ۶ ماه است که استقرار پیدا کردهاند. باید صبر و حوصله کنیم تا اینها با برنامهریزیهایی که دارند، تولیدات جدید را روی پرده بیاورند و آن وقت است که میتوانیم قضاوت کنیم این گروه از مدیران جدید که آرمانخواه هستند و شعار انقلابی میدهند و پیرو گرایشات دینی میباشند میتوانند در جشنوارهی چهلویکم و حتی چهلودوم تولیدات خوبی داشته باشند. بنابراین اگر ما بخواهیم با این فیلمها این آقایان و فجر چهلم را قضاوت کنیم منصفانه نیست. ما از فجر چهلم به عنوان جشنوارهی انقلاب اسلامی باید یاد کنیم ولی از آن بگذریم.
چهلمین جشنوارهی فیلم فجر به دبیری مسعود نقاشزاده از 12 تا 22 بهمن ماه در حال برگزاری است.
| گفتوگو از: تورج اردشیرینیا