انقلاب اسلامی و تمایز آن با دیگر انقلاب‌های جهان

مجید صالحیان؛ انقلاب اسلامی و ویژگی‌های منحصر و متمایز آن از دیگر انقلاب‌ها مشکل به نظر نمی‎رسد؛ در ایران انقلابی رخ داده است که همه معادلات را به هم ریخته، حساب‌های به اصطلاح علمی و جامعه‌شناسانه علمای علم سیاست را دگرگون ساخته است. از آنجا که تنها دینی که برای تمام شؤون انسان‌ها، اعم از شؤون فردی و اجتماعی و دنیوی و اخروی، برنامه دارد، اسلام است، تنها انقلابی نیز که قادر است که جمیع مصالح مردم را تأمین و تضمین کند، انقلاب اسلامی است، یعنی انقلابی که در همه ابعاد و وجوه خود، از جهان‎بینی و ارزش‌های دین مقدس اسلام تغذیه کند و رهبران این انقلاب، مردم را بر اساس ملاک‌های احکام اسلام و عقل رهبری می‌کنند. انقلابی اسلامی دارای ویژگی‌های منحصر به فردی از قبیل، توجه به ارزش‌های اسلامی، گسترش انقلاب به وسیله تبلیغات فرهنگی، حمایت از مظلومین عالم، عدم اتکا به بیگانگان، برخورداری از پشتوانه محکم مردمی، است که آن را از سایر نظام‌های سیاسی و انقلاب‌ها متمایز می‌سازد.

در این یادداشت که در نشریه «سرو» منتشر شد آمد: انقلاب در لغت به معنی زیر و رو شدن یا پشت و رو شدن و نظیر این معانی است قرآن مجید هم این کلمه را هر جا بکار برده به همین مفهوم به کار برده است. ماده انقلاب، تقلیب، منقلب، ینقلب و امثال این‌ها در قرآن آمده است.

از جمله، و ما محمد الا رسول قد خلت من قبله الرسل افان مات او قتل انقلبتم علی اعقابکم و من ینقلب علی عقبیه فلن یضر الله شیئا و سیجزی الله الشاکرین.

محمد (ص) فقط فرستاده خداست؛ و پیش از او، فرستادگان دیگری نیز بودند؛ آیا اگر او بمیرد و یا کشته شود، شما به عقب برمی‌گردید؟ (و اسلام را رها کرده به دوران جاهلیّت و کفر بازگشت خواهید نمود؟) و هر کس به عقب بازگردد، هرگز به خدا ضرری نمی‌زند؛ و خداوند بزودی شاکران (و استقامت‌کنندگان) را پاداش خواهد داد (آل عمران، ۱۴۴).

در اینجا حرکت اسلامی، به تعبیر قرآن حرکت رو به جلو و انقلاب است.

انقلاب اسلامی عبارت است از حرکت امّت مسلمان در جهت تغییر نظام غیر اسلامی موجود و جایگزین نمودن یک نظام جامع و کامل اسلامی به‌جای آن همچنین تلاش برای اجرای مقررات، قوانین و برنامه‎های اسلامی در کلیه شؤون زندگی خویش (صدیقی، ۴۹)، شهید مرتضی مطهری معتقد است که: «انقلاب اسلامی راهی است که هدف آن، اسلام و ارزش‌های اسلامی می‎باشد و انقلاب و مبارزه، تنها برای برقراری ارزش‌های اسلامی انجام می‎گیرد. در این صورت انقلاب اسلامی متفاوت با اسلام انقلابی خواهد بود، زیرا در صورت اخیر، انقلاب و مبارزه هدف خواهد بود و نه وسیله، برخلاف صورت نخست که مبارزه و انقلاب، وسیله است نه هدف» (مطهری، ۹۷).

انقلاب اسلامی و ویژگی‌های منحصر به فرد آن از سایر انقلاب‌ها مشکل به نظر نمی‎رسد، در ایران انقلابی رخ داده است که همه معادلات را به هم ریخته، حساب‌های به اصطلاح علمی و جامعه‌شناسانه علمای علم سیاست را دگرگون ساخته است. تفاوت این انقلاب این است، از آنجا که تنها دینی که برای تمام شؤون انسان‌ها، اعم از شؤون فردی و اجتماعی و دنیوی و اخروی، برنامه دارد، اسلام است، تنها انقلابی نیز که قادر است که جمیع مصالح مردم را تأمین و تضمین کند، انقلاب اسلامی است، یعنی انقلابی که در همه ابعاد و وجوه خود، از جهان‎بینی و ارزش‌های دین مقدس اسلام تغذیه کند و رهبران این انقلاب، مردم را بر اساس ملاک‌های احکام اسلام و عقل راهبری می‌کنند. این‌جاست که ضرورت تبیین ویژگی‌های چنین انقلابی ضروری می‌نماید.

ویژگی‌های منحصر به فرد انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی دارای ویژگی‌های منحصر به فردی از قبیل، توجه به ارزش‌های اسلامی، گسترش انقلاب به وسیله تبلیغات فرهنگی، حمایت از مظلومین عالم، عدم اتکا به بیگانگان، برخورداری از پشتوانه محکم مردمی، است که آن را از سایر نظام‌های سیاسی و دیگر انقلاب‌ها متمایز می‌سازد. می‌توان گفت ویژگی‌های انقلاب اسلامی، همان آرمان‌ها و اهدافی هستند که، بخش‌هایی از آن‌ها تحقق یافته اند و یا پیگیری میشوند تا تحقق یابند. مطابق تقسیم بندی، فهرستی ازاین ویژگی‌ها این‌گونه قابل طرح است:

توجه به ارزش‌های اسلامی

انقلاب اسلامی، که با پسوند اسلامی شناخته شده، نشان از اقامه ارزش‌ها و باور‌های اسلامی درتمام ابعاد و شئون انقلاب دارد. انقلاب اسلامی به معنای استفاده از دین در حکومت و اصل و مبنا قرار دادن آن است، به تعبیر دیگر، پذیرفتن دین و احکام آن درحکومت از این رو، حکومت دینی عبارت است از اینکه حکومت را بر اساس معیار‌های اسلام و هماهنگ با ارزش‌های دینی قرار دهیم.

در حقیقت، حکومتی که، وسیله و ابزاری در جهت به کار بستن تعالیم اسلامی و ارزش‌های دین باشد، حکومت دینی است.

به گفته مقام معظم رهبری؛ «یک بخش دیگر از این حقایق، منظومه‌ی ارزشیِ اسلام است، ارزش‌هایی که اسلام آن‌ها را تثبیت کرده است، یعنی به عنوان ارزش آن‌ها را شناخته است؛ که آحاد مردم و جوامع مردمی موظّفند خودشان را به این ارزش‌ها نزدیک کنند [و به سمت آنها]پیش ببرند؛ سعادتشان در این است. از مثل خلقیّات فردی که انسان دارای صبر باشد، دارای حلم باشد، دارای گذشت باشد و امثال این‌ها که صفات فردی انسان‌ها است، تا مفاهیم عمومی و زندگی‌ساز مثل آزادی، مثل عدالت اجتماعی، مثل کرامت انسانی، مثل سبک زندگی؛ این‌ها جزو آن سلسله‌ی ارزش‌های اسلامی است که در اسلام بیان شده و تفهیم شده به ما. یک عدّه‌ای بخطا تصوّر می‌کنند که این مفاهیم رایج مثل عدالت اجتماعی و آزادی و مانند این‌ها از غرب به عالَم اسلام آمده است، یا متفکّرین اسلامی این‌ها را از غربی‌ها یاد گرفته‌اند؛ این کاملاً اشتباه است.

غرب سه چهار قرن بیشتر نیست که با این مفاهیم آشنا شده؛ از بعد از رنسانس با این مفاهیم آشنا شده است؛ در حالی که اسلام ۱۴۰۰ سال قبل از این، این مفاهیم را به طور روشن در قرآن بیان کرده است؛ با این تفاوت که غربی‌ها که این‌ها را مطرح کرده‌اند، هیچ وقت صادقانه به آن عمل نکرده‌اند -نه به آزادی عمل کردند، نه به عدالت اجتماعی عمل کردند- [آنها]گفتند و عمل نکردند؛ [این مفاهیم]در اسلام بود و در زمان پیغمبر عمل شد. این عبارت «اُمِرتُ لِاَعدِلَ بَینَکُم»، مال قرآن است دیگر؛ دستور پیغمبر این است که اجرای عدالت بکند؛ این همان عدالت اجتماعی و عدالت همه‌جانبه است؛ یا [می‌فرماید]: لَقَد اَرسَلنا رُسُلَنا بِالبَیِّناتِ وَ اَنزَلنا مَعَهُمُ الکـِتابَ وَ المیزانَ لِیَقومَ النّاسُ بِالقِسط، یعنی اصل بعثت همه‌ی انبیا و ارسال رسل و کتب برای این بوده است که قسط -یعنی همین عدل اجتماعی، عدل اقتصادی - در بین مردم برقرار باشد؛ بنابراین این‌ها مفاهیم قدیمیِ اسلامی است.» (سخنرانی نوروزی، ۰۳/۰۱/۱۳۹۹)
بنابراین، توجه به ارزش‌های اسلامی، یعنی توجه به ارزش‌های برآمده از فرهنگ ناب اسلامی که ریشه در آموزه‌های دینی دارند، و تحقق این ارزش‌ها در جامعه، تضمین کننده سعادت مادی و معنوی جامعه خواهد بود.

گسترش انقلاب به وسیله تبلیغات فرهنگی

انقلاب برای رشد همه افراد، گروه‏ها، و قشر‌ها است تا به مصالح حقیقی خود برسند، چون هدف اصلی و نهایی این انقلاب استکمال معنوی انسان‌ها است و این هدف جز بر اثر افعال ‏اختیاری آنان حاصل نمی‏شود، رهبران این انقلاب برای اینکه تعداد بیشتری از مردم را به صفوف‏ انقلابیّون ملحق سازند، هرگز به شیوه‏های مجبور کننده، تحمیلی، و قهری متوسّل نمی‏شوند؛ بلکه‏ می‏کوشند تا خود مردم به مقاصد انقلاب ایمان آورند و آگاهانه و آزادانه به انقلابیون بپیوندند و از جان‏ و دل، سقوط و انهدام نظام فاسد و استقرار نظام انقلابی را بخواهند.

انقلاب اسلامی، بیش از هر چیز، یک انقلاب فرهنگی است، از این رو رهبران این انقلاب، نه به کتمان حقایق و نه به نشر اکاذیب می‌پردازند و اساساً از هرگونه اغفال و فریب‌کاری و نیرنگ‌بازی روی می‌گردانند. در واقع آنان وظیفه خود می‌دانند که آگاهی‌های مردم، رشد فکری، عقلانی، و فرهنگی آنان را افزایش دهند.

گسترش و ترویج انقلاب اسلامی، نیازمند فرهنگ سازی و آگاهی بخشی به افراد است. افراد باید ارزش‌های دینی و انقلابی را بشناسند و این ارزش‌ها در عمق جان آنان نفوذ کند تا زمینه تحقق آن‌ها در جامعه فراهم گردد، انقلاب اسلامی ارزش‌های دینی و انقلابی را با استفاده از ابزار‌های فرهنگی همچون رسانه‌ها، سینما، فیلم و تئاتر و سایر قالب‌ها و شیوه‌های هنری تبیین می‌نماید تا تأثیر و نفوذ بیشتری در میان افراد داشته باشد.

ماهیت مکتب اسلام، جهانی است و منحصر به یک ملت، نژاد و سرزمین خاص نمی‌باشد. آیات متعدد قرآنی و روایات مختلف نیز گواه بر جهانی بودن رسالت پیامبر اسلام (ص) می‌باشد، لذا امام خمینی نیز همواره با تأکید بر این رسالت، ضرورت صدور انقلاب را یادآوری می‌کردند. از طرفی، قرآن به صورت مکرر این رسالت جهانی را گوشزد کرده است. به عنوان نمونه خدواند تعالی، قرآن کریم را این‌گونه معرفی کرده است: «الر * کِتابٌ اَنْزَلناهُ اِلَیْکَ لِتُخْرِجُ النّاسَ مِنَ الظُلَّماتِ الَی النُورِ» (ابراهیم، ۱) یعنی «قرآن کتابی است که به سوی تو نازل کردیم تا مردم را از ظلمات (ناآگاهی و کفر) به سوی نور (علم و ایمان) هدایت کنی.» همچنین در آیه «وَ ما اَرْسَلناکَ الاَّ کَافَة لِلنّاسِ بَشیراً و نذیراً» (سبأ، ۲۸) رسالت پیامبر (ص) را هدایت همه مردم جهان دانسته‌اند. انقلاب اسلامی نیز به دلیل برخورداری از ماهیت اسلامی، رسالتی جهانی دارد.

چنانچه امام خمینی فرمود‌ه‌اند: «این نهضت ایران، نهضت مخصوص به خودش نبوده و نیست؛ برای اینکه اسلام مال طایفه خاصی نیست. اسلام برای بشر آمده است؛ نه برای مسلمین و نه برای ایران. انبیا مبعوث‌اند بر انسانها، و پیغمبر اسلام مبعوث بود بر انسانها، خطاب به ناس [است]: «یا ای‌ها الناس». ما که نهضت کردیم، برای اسلام نهضت کردیم؛ نهضت برای اسلام نمی‌تواند محصور باشد در یک کشور و نمی‌تواند محصور باشد در حتی کشور‌های اسلامی، نهضت برای اسلام، همان دنباله انبیاست. نهضت انبیا برای یک محل نبوده است. پیغمبر اکرم (ص) اهل عربستان است؛ لکن دعوتش مال عربستان نبوده؛ محصور نبوده به عربستان؛ دعوتش مال همه عالم است.»

لذا در یک جمع‌بندی می‌توان گفت که گسترش انقلاب یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر محسوب می‌شود، همچنین استراتژی ترویج انقلاب بر پایه مجموعه‌ای از اهداف و برنامه‌هایی، چون الگوسازی، تبلیغ، آگاه‌سازی، آموزش و حمایت از نهضت‌های آزادی‌بخش استوار است و هدف اصلی گسترش انقلاب، ملت‌ها می‌باشد. گسترش انقلاب با تکیه بر تبلیغ، آگاهی رساندن و انتقال معنویت است و تکیه بر تجهیزات و سلاح مورد توجه نیست.

این چارچوب نظری می‌تواند دستور کار متولیان انقلاب اسلامی قرار گیرد و با تکیه بر آنها، آگاهی، بیداری و همگرایی ملت‌ها به ویژه مسلمان‌ها را با آموزه‌های انقلاب اسلامی را تقویت کنند.

حمایت از مظلومین عالم

از آنجا که همه ابعاد و وجوه انقلاب، از جهان‎بینی و ارزش‌های دین مقدس اسلام تغذیه می‌کند و اسلام دین صلح و تسلیم در برابر حق است؛ اما از آنجایی که صلح واقعی تا زمانی که ظالمان و مستکبران گروهی از مردم را مظلوم و مستضعف قرار می‌دهند، شدنی و تحقق یافتنی نیست، خداوند در آیات قرآن به‌صراحت اعلان جنگ علیه ظالمان و مستکبران عالم کرده و مومنان و جامعه اسلامی را بر آن ترغیب و تشویق بلکه به عنوان وظیفه الهی تکلیف کرده است.

خداوند در آیه ۵۷ سوره نساء با حالتی از سرزنش و توبیخ نسبت به مسلمانان می‌فرماید: وَمَا لَکُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَـذِهِ الْقَرْیَةْ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ وَلِیًّا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ نَصِیرًا؛ و چرا شما در راه خدا و در راه نجاتِ‏ مردان و زنان و کودکان مستضعف نمى‏جنگید؟

آموزه‌های اسلامی بر آن است تا به ندای هر مظلوم و مستضعفی در هر جای عالم پاسخ مثبت داده و به حمایت آنان بپردازد. از همین رو امیرمومنان علی (ع) در آخرین وصیت خویش به فرزندانش در هنگام شهادت می‌فرماید: وَ کُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً؛ دشمن ظالم و یاور مظلوم باشید (نهج‌البلاغه، نامه ۴۷)، و چنانکه از این عبارت مولا مشخص است در این حدیث مطلق ظالم و مظلوم را گفته و اشاره‌ای به دین و مذهب و نژاد و رنگ آنان نکرده است.

حمایت از مظلومان آرمان بلند انقلاب اسلامی است. چنانکه امام خمینی فرمودند: اسلام بین کشور‌های مسلمان فرقی قائل نمی‌باشد و پشتیبان تمام مستضعفین جهان است، از طرفی دیگر تمام قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها کمر به نابودیمان بسته‌اند؛ و اگر ما در محیطی در بسته بمانیم قطعا با شکست مواجه خواهیم شد.

همچنین مقام معظم رهبری می‌فرمایند: جمهوری اسلامی همچون گذشته به حکم وظیفه‌ی دینی و انسانی و مبتنی بر اصول ارزشی انقلاب اسلامی از هیچ کوششی برای حمایت از مردم مظلوم فلسطین و استیفای حقوق آنان و همچنین دفع شر رژیم جعلی و غاصب صهیونیستی دریغ نخواهد کرد. امیدوارم پروردگار متعال بر عزت و قدرت شما بیافزاید.

عدم اتکاء به بیگانگان

انقلاب اسلامی، هرگز به بیگانگان اتّکا ندارند (لازم به تذکر است که مقصود از «بیگانه» در این‌جا، فقط جامعه‏ها، کشورها، اقوام و مللی هستند که با دین اسلام و اهداف و مقاصد والای انقلاب ‏اسلامی دشمنی و ستیز دارند). از این‌رو، این انقلاب اسلامی فقط بر عناصر و نیرو‌های خودی و دوست تکیه دارد و قائم به خود و مستقلّ ‏است. شعار نه شرقی و نه غربی شعار اصولی انقلاب اسلامی در جهان، ترسیم کننده همین عدم اتکاء به بیگانگان است.

مقام معظم رهبری می‌فرمایند: هنر بزرگِ امام بزرگوار ما این بود که چارچوب محکمی را برای این انقلاب به وجود آورد و نگذاشت این انقلاب در هاضمه قدرت‌ها و جریان‌های سیاسىِ مسلّط هضم شود. شعار «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی»، یا شعار «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» که تعالیم امام و خطّ اشاره انگشت ایشان در دهان مردم انداخت، معنایش این بود که این انقلاب متّکی به اصول ثابت و مستحکمی است که نه به اصول سوسیالیزمِ اردوگاه آن روز شرق ارتباطی دارد، نه به اصول سرمایه‌دارىِ لیبرال اردوگاه غرب. علّت این‌که شرق و غرب با این انقلاب دشمنی کرده‌اند و سرسختی نشان داده‌اند، همین بود.

همچنین ایشان در بیانیه گام دوم انقلاب فرمودند: عزّت ملّی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن. این هر سه، شاخه‌هایی از اصلِ «عزّت، حکمت، و مصلحت» در روابط بین‌المللی‌اند.

برخورداری از پشتوانه محکم مردمی

یکی از مهمترین ویژگی‌های دولت اسلامی و وجه تمایز آن از دیگر دولت‌ها، برخورداری از پشتوانه عظیم مردمی است و کارگزاران دولت اسلامی، از میان مردم برخواسته و برای خدمتگزاری به مردم وارد عرصه شدند.

نظام اسلامی با پشتوانه عظیم و بی‌نظیر حمایت ملت، استحکام ساختاری و تشکیلاتی خود و احساس وظیفه مسئولان در برابر پروردگار قادر است تمامی مشکلات و چالش‌های موجود را بخوبی حل کند و دوران جدید را در تاریخ این سرزمین رقم زند؛ و این واقعیتی است که نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان نظامی که مردم‌سالاری را به‌عنوان ارزش، مد نظر داشته، از ابتدای پیروزی انقلاب و تأسیس نظام جمهوری اسلامی تا به امروز به کرات مشاهده کرده است. حضور گسترده مردم در صحنه‌های قیام، انتخابات، جنگ، راهپیمائی‌ها... عامل مؤ‌ثری در حفظ این انقلاب بوده است. چنانکه که پشتوانه مردمی حکومت، راه آشوب بر آشوب‌طلبان، سد می‌کند.

مقام معظم رهبری فرمودند: هر جایی که مردم را به کار گرفتیم و رعایت اسلام را کردیم پیش رفتیم. هم در دوران امام هم در این ده‌ها سال پس از امام تا امروز این را قاطعانه می‌گویم و شواهد فراوانی هم هست. هر جا مردم را وارد میدان کردیم و اسلام را میزان کارمان قرار دادیم پیش رفتیم، هر جای یکی از این دو لنگ زد پیش نرفتیم. نظام سیاسی، موظف است به نیازهای مشروع مردم پاسخ گوید و کار در راه خدا و برای خدمت به مردم را سرلوحه اعمال خود قرار دهد.

انتهای پیام/