ریشه‌هامان ز خاک بیرون است؛ جانبازان نخاعی را دریابید!

فاش نیوز - در یک نگاه کلی اگر بخش بهداشت و درمان بنیاد شهید و امور ایثارگران را به دو قسمت وابسته به هم تقسیم کنیم، در حال حاضر عمده کارهای درمانی با خرید خدمت از بخش دولتی و خصوصی به بیمه همگانی و تکمیلی که از سوی بنیاد انتخاب می شود، سپرده شده و صددرصد هزینه های آن هم بر عهده دولت است که باید اعتبار آن هر ساله در بودجه سنواتی منظور گردد.

بهداشت در خصوص جانبازان، مخصوصاً جانبازان نخاعی تجهیزات محور است. طبق تبصره ۲ماده ۱۴ قانون جامع، بنیاد موظف به تأمین  تجهیزات پزشکی و توانبخشی و داروهای خاص و آمبولانس مورد نیاز ایثارگران می باشد.
 جانبازان نخاعی از جمله جانبازانی هستند که بیشترین مشکلات از لحاظ مجروحیت و عوارض ناشی از آن را دارند.

 با صدمه به نخاع و یا قطع نخاع، ضایعه در هر سطح از ستون فقرات که رخ دهد (گردنی، پشتی، کمری و خاجی) اختلالات حسی و حرکتی و احشایی را بر جا می گذارد، که از لحاظ کارکردی به دو دسته عمده ضایعات نورون های حرکتی فوقانی و ضایعات نورون های حرکتی تحتانی تقسیم می شوند.

افراد با ضایعات نورون های حرکتی فوقانی دارای اسپاسم و دچار فلج سفت  و دسته دوم بدون اسپاسم یا فلج شل می شوند که هر کدام از این دو، علائم خاصی را در فرد ضایع دیده ایجاد می نماید.
عمده اختلالات، فلج دست و پا و عدم حس درد و حرکت و بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع و اختلال در دستگاه تناسلی است، که نمود بیشتری دارند و بیشترین دغدغه فکری و ذهنی روزانه صدمه دیده را موجب می شوند.

هنر تخصص توانبخشی آن است که با آگاهی از آناتومی و فیزیولوژی و آسیب شناسی با کمک آلات و ابزار و وسایل و تجهیزات استاندارد بتواند نقص‌های ناشی از آسیب نخاعی را تا حد ممکن برطرف یا جبران نماید؛ تا فرد صدمه دیده با کسب آموزش های لازم و بکارگیری تجهیزات، به استقلال نسبی در انجام کارهای روزمره رسیده و بتواند دوباره در جامعه ایفای نقش کند.
در چنین وضعیتی (فلج دست و پا و بی‌اختیاری ادرار و مدفوع) عمده وسائل و امکانات و تجهیزات حداقلی که بتواند کمک کننده باشد عبارتند از:

 ۱- ویلچر فعال؛ ویلچر، خصوصا نوع فعال آن باید متناسب با فیزیک فرد، اندام و با اندازه‌گیری دقیق فاصله مفاصل از هم ساخته شده باشند، تا از عوارض مداوم نشستن بر روی آن، از انحرافات در ستون فقرات و دست و پاها جلو‌گیری شود. (تهیه این وسائل و تجهیزات در مورد جانبازان گردنی که اندام های فوقانی آنها هم دچار اختلال است پیچیدگی و شرایط خاص‌تری دارند که باید در نظر گرفته شود.)
بر اساس آیین نامه های بنیاد، این ویلچر هرسه سال و نیم یکبار باید به جانباز قطع نخاع تحویل شود.
هم‌چنین ویلچر استاندارد و ویلچر حمام نیز با همین خصوصیات، هر پنج سال یکبار باید تحویل گردد.
نظر به شرایط خاص جانبازان نخاعی این ویلچرها الزاما می بایست از نوع مطلوب و با کیفیت لازم باشد، که متاسفانه اکنون حدود ۸ سال است تهیه و تحویل نشده است.    
و اخیرا به جای حل مسله، اقدام به پاک کردن صورت مسئله شده و به جای تحویل ویلچر و بعضی تجهیزات دیگر، پیشنهاد پرداخت نقدی نیز در دستور کار قرار گرفته و به جانبازان پیشنهاد می شود.
۲- کاندوم‌شیت و کیسه‌ ادرار که به صورت مداوم باید همراه شخص باشد، برای آنکه در شخص حساسیت و به دنبال آن، زخم ایجاد نکند، باید از جنس مرغوب باشد و بسته به شرایط، در چندین نوع و سایز در اختیار قرار گیرد.
 مشاهده شده است در این بخش، کاندوم‌شیت هایی با برندی خاص که از طریق بنیاد خریداری می شده، با تغییر مواد اولیه و تنزل کیفیت، موجب ایجاد حساسیت در استفاده‌کنندگان شده است که شرکت طرف قرار داد علیرغم پذیرش نقیصه، بدون آنکه اصلاحی در محصول تحویلی انجام دهد، هزینه تهیه یک پماد ضدحساسیت را نیز به بنیاد تحمیل کرده است! 
۳-  انواع سوندفولی و یکبار مصرف در سایزهای مختلف؛ با سونداژ تخلیه مثانه صورت می گیرد تا از عفونت‌های مکرر ادراری هم جلوگیری نماید. بعلاوه افرادی که عمل سیستو پلاستی (بیشتر کردن حجم مثانه به کمک روده) را متحمل شده اند، هرچند بطور نسبی از داشتن کاندوم شیت و کیسه راحت شده اند، اما روزانه چندین بار باید تخلیه مثانه توسط سوند نلاتون را داشته باشند. غیر استاندارد بودن سوندها موجب صدمه و در نهایت تنگی مجرا و جراحی‌های تحمیلی متعاقب آن می شود.

۴- انواع کیسه های یوروستومی و کلستومی یک تکه و دو تکه؛ در افراد استفاده کننده از این تجهیزات، شخص از مسیر اصلی قادر به دفع ادرار و مدفوع نیست و باید از سوراخ تعبیه شده در سطح پوست شکم و با استفاده از از کیسه دفع ادرار و مدفوع را انجام دهد. کافی نبودن تعداد سهمیه سوند روزانه و ماهانه این اقلام تعادل روحی و روانی فرد را بهم می‌ریزد.
 ۵- انواع و اقسام ارتز و وسایل کمکی جهت ایستادن؛ چرخ ایستا و پدال برقی و انواع بریس های مکانیکی و الکتریکی که برای زیر بار بردن عضلات انتهایی و جلوگیری از آتروفی و تحلیل عضلانی و تغییر شکل اندام ها ضروری است و از طرفی موجب بهبود گردش خون و ظرفیت ریه ها و تخلیه بهتر مواد دفعی می گردد.
۶- انواع تشک و تشکچه بادی؛ با توجه به عارضه بی‌حسی و به منظور جلوگیری از ایجاد زخم بستر نیاز به تشکچه بادی «روهو» مخصوص ویلچر یک ضرورت حیاتی است. این تشک نیز باید استاندارد و از لحاظ مواد اولیه مرغوب باشد و هر۳/۵ سال باید تهیه و تحویل شود. تشک مواج و تخت تاشو برقی نیز از جمله وسایل ضروری است.
۷- نیاز به استفاده از آسایشگاه در دوره سالمندی؛ جانبازان نخاعی تنها گروهی از جانبازان هستند که به دلیل وضعیت ویژه، از اول انقلاب و جنگ تحمیلی نیاز به آسایشگاه داشته اند.
گروهی از جانبازان نخاعی (و نه همه) این امکان را پیدا می کردند که به منظور گذراندن دوره نقاهت و سازگاری با وضعیت دشوار جدیدشان لا اقل مدتی را در آسایشگاه بستری شوند و اکثرا پس از مدتی به آغوش خانواده باز می گشتند.
با توجه به وضعیت جسمی خاص این گروه از جانبازان می بایست شرایطی فراهم می شد تا این آسایشگاه ها در قالب مراکز توانبخشی و بازتوانی به طور دائمی و عنداللزوم در دسترس آنان می‌بود؛ و بویژه تأکید می شود که این نیاز دوره سالخوردگی آنان نیز می باشد.
لیکن متاسفانه آسایشگاه های با وضعیت موجود نیز به صورت انحصاری در اختیار گروهی معدود قرار گرفته است.
از حدود دو دهه قبل پیشنهاد احداث مراکز جامع برای ارائه خدمات به جانبازان مقیم منازل از سوی انجمن جانبازان نخاعی ارائه شد و پس از آمادگی این مراکز جهت ارائه خدمات در دوره مدیریت آقای اوحدی، توسط این انجمن آیین‌نامه ای تنظیم و در اواخر دوره مدیریت ایشان تصویب و ابلاغ گردید.
این آیین‌نامه به گونه ای تنظیم شده است که تمام نیازهای درمانی، اقامتی، توانبخشی، ورزشی و سایر موارد را در نظر گرفته است.
این دستورالعمل در مراحل نهایی با حضور معاون بهداشت و درمان، مدیر موسسه ایثار، مدیر کل بنیاد استان تهران و رییس هیئت مدیره انحمن، بازنگری و سپس به رویت رئیس وقت بنیاد رسیده و ابلاغ گردید.
 متاسفانه اکنون به بهانه نبود بودجه و اعتبارات، خدمات پیش بینی شده در این آیین‌نامه معلق مانده است؛ که ضرورت دارد در اولویت اول، بندهایی از این دستورالعمل که مربوط به درمان است، تحت پوشش بیمه قرار گیرد و سپس برای سایر بندها نیز تعیین تکلیف شود.
در حال حاضر چنانچه جانبازی به هر دلیلی بخواهد در آسایشگاه، چه بطور موقت و چه بطور دائم اقامت داشته باشد، چنین امکانی وجود ندارد و ظرفیت های موجود در مراکز توانبخشی نیز معطل تصمیم مسئولین مانده است.
۸- عدم‌ وجود عدالت در پوشش بیمه‌ تکمیلی (بر مبنای نوع جراحت و اولویت‌بندی و نیز از نظر جغرافیایی)؛
 به گونه ای که هر چه از پایتخت دور می‌شویم، ارائه خدمات بیمه ای کم‌رنگتر و ضعیف‌تر شده و عودت هزینه های انجام شده توسط بیمه‌گزار از سوی بیمه دی با تاخیر صورت می گیرد.
۹- وسایل و تسهیل کننده های جابجایی؛ با توجه به بالارفتن سن جانبازان و تحلیل رفتن قوای جسمانی- عضلانی و بروز عوارض در مفاصل اندام‌های فوقانی نیاز به تجهیزات روز و کمک جابجایی از قبیل  تسهیل کننده، ویلچر برقی و کشنده ها یکی دیگر از امور ضروری است.

۱۰- لزوم تغییر درصد از کارافتادگی جانبازان نخاعی؛
براساس قانون دیات، به افراد نخاعی حداقل ۷ دیه تعلق می گیرد. بر این اساس انجمن جانبازان نخاعی در دوره مدیر سابق بنیاد با استدلال کاملا منطقی، فقهی و قانونی، مبتنی بر قوانین مربوط به دیات، در خواست تغییر درصد جانبازان نخاعی را ارائه نمود و از طریق ایشان به مراجع مربوطه در بنیاد ارجاع شد.
متاسفانه با این که دکتر عباسپور، معاون بهداشت و درمان موضوع را پذیرفته و جلساتی هم برگزار گردیده است، به دلیل تعلل کمیسیون پزشکی، هنوز هیچ اقدامی انجام نشده است.    
این در حالی است که بر اساس ماده ۱۸قانون جامع ایثارگران بنیاد موظف است به منظور تعیین، تدوین و اصلاح تشخیص درصد ازکارافتادگی  به عنوان مبنای ارائه خدمات به جانبازان و آزادگان، با در نظر گرفتن وضعیت سلامتی شرایط اجتماعی، اقتصادی و اشتغال این گروه و با استفاده از استانداردهای بین‌المللی به عنوان معیارهای جدید در ارائه خدمات(امتیازبندی تلفیقی) و تعیین و اصلاح کردن  و به‌روز کردن درصد ازکارافتادگی جانبازان نسبت به تشکیل کمیسیون پزشکی در مواردی که مطابق ضوابط، نیاز به رای  کمیسیون باشد، اقدام نماید.
11- همسران جانبازان قطع نخاع؛ در حال حاضر همسران این بخش از جانبازان به دلیل آن که قریب 4 دهه بیشترین و سنگین‌ترین بارهای زندگی با جانبازان نخاعی را به دوش کشیده و غیر از آنکه محیطی آرام، زندگی طبیعی و صمیمی را برای جانبازان فراهم کرده اند، موجب کاهش شدید هزینه های دولت و بنیاد نیز شده اند، خود به شدت فرسوده شده و اکثرا نیاز به مراقبت های آسایشگاهی دارند؛ که لازم است به این مهم نیز اهتمام شود. فاصله فاحش هزینه های آسایشگاه های موجود با پرداخت حق پرستاری به جانبازان ساکن در منازل گویای موضوع می باشد! 
در یک کلام، لوازم و تجهیزات فوق‌الذکر از جمله نیازهای ضروری جانبازان نخاعی‌ست که "نداریم و نیست‌پذیر" نمی باشد و نیازمند به پشتیبانی مستمر و مداوم و تهیه نرم افزار انبارداری خاص است؛ تا هر یک ازاقلام فوق که به مرور مورد استفاده قرار می گیرد، با پیش بینی و آینده‌نگری جایگزین گردد.
پس از چندین سال پیگیری های مستمر انجمن جانبازان نخاعی و عدم موفقیت نسبی و یا قطعی در برخی از موارد فوق، در نشستی که هفته گذشته با ریاست محترم حراست بنیاد داشته است، پس از تذکر حساسیت موضوعات، مقرر گردید مشکلات جانبازان نخاعی در حوزه بهداشت و درمان احصا و با حضور معاون بهداشت و درمان و عوامل اجرایی آن معاونت، بررسی و تعیین تکلیف گردد.

دکتر عنایت‌الله آطاهریان
مسئول کمیته بهداشت و درمان انجمن جانبازان نخاعی