شناسه خبر : 91642
پنجشنبه 30 تير 1401 , 11:58
اشتراک گذاری در :
عکس روز

غدیرانه؛ اندیشه به قانون سرمدی

همواره مفاهیمی چون خانواده، اجتماع، علم، فرهنگ، هنر...؛ به میلیون ها انسان الهام می بخشند تا زندگی هایی با چشم اندازهای بزرگتر داشته باشند...

فاش نیوز- ارنست دیمنه با هدفِ برانگیختن اشتیاق خواننده به شروع یک حیات فکری تازه! دیباچه ی کتاب هنرِ فکر کردن را با شعری از شِلی (شاعر عصر ویکتوریایی )؛ به زیبایی آراسته:

آن پرنده ای که با بال های سپیدش دل آسمان را شکافت و به بی کرانگی کائنات راه یافت...

 آن الهام علمی که تمدن بشریت را در مسیر دیگری قرار داد...

  تو بودی؛ ای فکر و اندیشه!

 همواره مفاهیمی چون خانواده، اجتماع، علم، فرهنگ، هنر...؛ به میلیون ها انسان الهام می بخشند تا زندگی هایی با چشم اندازهای بزرگتر داشته باشند؛ و اندیشه ورزان و فرزانگان بیشماری در طول قرون متمادی برای ترسیم بهترین نقشه ی راه دستیابی به آن کوشیده اند.

با این قوانین ازلی، دائمی و خدشه ناپذیر می توان علیه فرهنگِ دنیای مجازی یعنی « غریبه ای خوش لباس» که برای نوجوانان و جوانان بساط معرکه برپا کرده! دست به ضد حمله زد.

بیم آن می رود که مرشد و بچه مرشدِ این معرکه! در میدان بسیار پیچیده ی جنگ جدید، قوه ی تخیل نسل وب را کاملا تسخیر کنند:

صد هزار ابلیس لاحول آر بین

آدما ابلیس را در مار بین

طبله ها در پیش عطاران ببین

جنس را با جنس خود کرده قرین

مفروض است که تکنولوژی نوین ارتباطی:

  •  تفسیرهای پیشین از معنای ایمان را دچار تردید ساخته است؛
  •   جایگاه امر قدسی را در معرض فرو ریختن قرار داده است؛

این ابزار با ایجاد هیاهو و غوغا و نوعی حواس پرتیِ پرابهام! حضوری دائمی در تمام آنات زندگی روزمره ی نسل جدید یافته و با او ارتباط عاطفی و فرهنگی دارد؛ نتایج مهلک این امر در حال پدیدار شدن است.

 

فرضیه:

الف: دو عامل ذیل؛ سیاستگذاری فرهنگی را پرثمر و  فکردینی در نسل وب را درخشان خواهد کرد:

  • تأمل در نتایج مطالعات تاریخی و جامعه شناختی؛
  • فهم منطق درونیِ صورت بندیِ رفتار اجتماعی؛

ب:  از لحاظ نظام واژه سازی؛ مفهوم « غیر/دیگری» با خوانش دریدا؛ برای چنین مطالعه ای سودمند است. 

ج: دلبستگی به شبکه های اجتماعی و بروز نوعی اعتیاد به حواس پرتیِ دلبخواهانه در کنار سایر ابزار پیشین! حواس نسل جدید را از کارهایی که مستلزم تأمل و تفکّر هستند پرت کرده است.
 

 استفاده از درس تجربه ی تاریخ مفید است. از نیوتون پرسیدند: شما چگونه قانون جاذبه را کشف کردید؟ پاسخ داد از راه اندیشیدنِ مداوم درباره ی آن!

هنرِ اندیشه؛ توانایی تأمل کردن و تصمیم گرفتن است. به لحاظ نظری؛ تأمل و تعمّق و تفکر شالوده ی قواعد و قوانین و اخلاقیات را معرفی می کنند.

تقویم تاریخِ قدسی که فعالیت های دینی و مذهبی و آهنگ تکرار این فعالیت ها را به تعبیر دورکیم « قاعده بندی» می کند، آمیزه ای از سنت و احترام و عاطفه و عشق را نیز انتقال می دهد؛ « اینها همه تجربه های آفرینشگری و شور زندگی اند، و از دلِ آشفتگی، نظم بیرون می آورند و از دلِ نظم زیبایی! به این ترتیب همه چیز را نو می کنند.»

بنا بر گاه شمار هجری قمری:

ز محرم چو گذشتی برسد ماهِ صفر، دو ربیع و دو جمادی زپیِ یکدیگر

رجب است از پی؛ شعبان، رمضان و شوال، پس به ذی القعده و ذی الحجه بکن نیک نظر

تقویمِ تاریخ قدسی و مناسک و مناسبت های ماه ذی الحجه به ویژه:

  • دهه ی اول و معانی بسیار عمیقِ سنت و احترام و عاطفه و عشق که آمده مجموع در ظِلالِ محمد (ص)...
  • دهه ی دوم و عید غدیر و تبیین و تعیینِ معیار و معرفی نامی در نهایتِ معنایِ کلمه اعلی و با عظمت و ماندگار که همه ی قواعد و قوانین و اخلاقیات تآیید و تجویزشان را از او می گیرند؛

نمونه ای عالی و ناب از معنای تمایز فرهنگی در اختیار قرار می دهد.

  معنا امری تحت اللفظی نیست، بلکه« محصول فرق نهادن به طور هم زمان است؛( سجویک، از دکارت تا دریدا،ص 314 ) هنگامی به درک این مطلب برسیم که  تصدیقِ تمایز، پیش شرطِ وجود هر هویت است؛ (موفه، درباره ی امر سیاسی، ص22)» به لحاظ تحلیلی به دو نکته ی مهم پی خواهیم برد:

  • چرا اندیشه ی دینی الی الابد پایدار خواهد ماند؛
  • چرا تکنولوژی نوین انسان امروزی را موجودی خُرد و حقیر می بیند؛

بنا بر نقل ویل دورانت، از بزرگترین نام ها در هزاران سال زندگی، جنگ، اختراع، زاد و ولد...؛ برای آیندگان چیزی جز اندکی سنگ چخماق و کَندِ کاری و خراشیدگی بر جای نمانده است.« همه چیز بارها کشف شده و از یاد رفته؛ امور انسان بسان دریایی که در سطح بیرونی، نا آرام و آشفته است ولی در اعماق خود بی تغییر و آرام باقی می ماند.

حکومت، دموکراسی، مُد لباس...؛ پیشرفت یا توسعه نیستند آنها " تغییر" ند؛ راه های جدیدی در انجام کارهای قدیمی! در زیر این پدیده های رنگارنگ ذات امور یکسان می ماند.

آدمی که از بمب اتم استفاده می کند همان آدمی است که از تیرو کمان و نیزه های سَرسمّی استفاده می کرد. ابزار متفاوت و مقیاس وسیع تر شده؛ اما هدف همانقدر ناپخته و خودخواهانه، احمقانه، ددمنشانه و ویرانگر است که در ایام ماقبل تاریخ یا باستان بود.( ویل دورانت؛ درباره ی معنی زندگی،ص40)»

اما در سراسر جهان تعداد بیشماری از انسان ها با ترکیب عمل و اندیشه می کوشند به زندگی ارزشمند برسند و آموزه های دینی را به مثابه نیرویی زنده برای تشخیص خیر و شر تکریم می کنند.

 به قول مانوئل کاستلز:

« افراد خدایشان را در قلبشان حمل می کنند. آنها دلیل نمی آورند؛ ایمان دارند و تجلی جسمانی ارزش های سرمدی خداوند هستند و بدین ترتیب هرگز در گرد باد اطلاعات و  شبکه ها مضمحل نمی شوند. ( عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه، فرهنگ؛ ج2 ص 88)»

 در جامعه ی ایران قضیه فراتر از این حرف ها است. روزی نسلی مطمئن و خویشتن دار با دلبستگی به آموزه های دینی باقدرت در صحنه حاضر شد و جلوی زوال اندیشه ی دینی را گرفت و صلاحیت های حکومت داری دین محور را به جهان یادآور شد...

اما امروز دین داری و کشور داری به شدت تحت الشعاع برخی مسائل غامض و البته قابل حل قرار گرفته است. به راستی منطق درونی این امر که نسل جدید برای زندگی آگاهانه باید با همه ی تردیدها رو برو باشد چیست؟ واقعا که «ریاکاریِ خوش رویانه برای حفظ وجهه و منصب دولتی؛ چه بهای سنگینی دارد.»

به نظر می رسد آن خوش بینی ای که افراد به لطف آن موفق می شدند از مسائل عمیق زندگی فاصله بگیرند؛ و خود را با ایمان به فرا رسیدن جهانی عادلانه تر قوّت قلب می دادند؛ رنگ و رویش زرد شده و چشمانش گود افتاده! است. این وضعیت نشانه ی بیماری زمانه ی ماست.

برخی از دلایل مهمِ چرایی و چگونگی رسیدن به این وضع عبارتند از: 

  • شتاب نوآوری در فناوری فکری و درآمیختگی ابزار ارتباطیِ نیرومندِ با سیم و بی سیم؛ که حکایت از پدیداری جهانی نو دارد؛
  • به بیان ویل دورانت « رشد و توسعه ی معرفت؛ که برا ی آن این همه آمارنگرا و اندیشمند دست به دعا می شدند، به سرخوردگی ای ختم شد که روح نسل[جدید] را تقریبا در هم شکسته است.»

علاج این بیماری شناخت ویژگی های فرهنگیِ این دنیای نوپدید است. خطرناک ترین توهم آن است که عمق تفاوت موجود میان وضعیت فعلی و شرایط پیشین به درستی فهم نشود.

 در جهان نوپدید و هواس پرت کن:

  • فرهنگ؛ اعتبار و تشخص خود را در تکنولوژی جستجو می کند و دستور العمل های خود را از آن می گیرد.
  • « وجه بارز این فرهنگ قرار دادن تکنولوژی به جای خداست و لذا شاخصه ها و خصلت های آن خدا گونه است.»

در خوش بینانه ترین حالت باید گفت که بار دیگر سازه ی دادار باوری ( تأکید بر قوای عقلانی برای اثبات وجود خدایی خالق) با ویرانگری و « انتقام مقدس » می خواهد جای اخلاق مبتنی برخدا باوریِ وحی محور را بگیرد.

از این روست که شاهد تبلیغ عقل گراییِ صرف در مقیاسی عظیم هستیم. این آتش که از تنور روشن نگری قرن هجده زبانه کشیده بود، امروز در حال دود کردن و به هوا فرستادن هر ارزش و ایمان سفت و سختی است.

پیش ازاین؛ « زندگی را درّه ای از اشک ها توصیف می کردند، آدمی به زمین بدبین و به آسمان خوشبین بود خودش را با ایمان به فرا رسیدن جهانی عادلانه تر قوّت قلب می داد؛» و دین به یک پیشه تبدیل نشده بود؛ و مردم صبورانه به موعظه ی واعظان گوش فرا می دادند...

در جهان معاصر تنها یک رهبر روحانی موفق شد تا قدرت دین را فراتر از معانی متداول، و به عنوان یک نیروی انگیزه بخش؛ در جامعه ای که در حال خو گرفتن به نوعی «بی اعتقادی بشّاش و کودکانه» بود باز نمایی کند.

« در اینجا سخن بر سر مبارزه برای نجات روح جهان با تکیه بر اندام لطیف نیایش یعنی دل است که زبانی رمزی دارد و پایه اش بر تجربه ی جَذَبه گون نهاده شده است.»

 آبشخور این دستاورد مهم در اندیشه ی ایرانی اسلامی و عشق به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) نهفته است:

  • « ما مفتخریم که امیرالمومنین علی بن ابیطالب، مامور رها کردن بشر از تمام اغلال و بردگی هاست؛
  • ما مفتخریم به همه ائمه معصومین - علیهم صلوات الله - ومتعهد به پیروی آنانیم.

و ما امروز مفتخریم که می خواهیم مقاصد قرآن و سنت را پیاده کنیم»

اشاره به رمز وارگی زبان دل؛ و نقل قول از وصیت نامه ی سیاسی الهی امام خمینی( ره) ناظر به مباحث مرتبط با« باز اندیشی میراث معنوی ایران و اسلام بر پایه ی سرچشمه های زنده اش و انسان شناسی مذهبی» است.

واژگان فکر و اندیشه  پیوندی نا گسستنی با حیات مادّی و روحانی دارند. همواره هدف بزرگ و عظیم داشتن یکی از رازهای ارزش و اعتبار بخشیدن به زندگی است و در این صورت است که معنی و ارزش فرد از مرزهای زندگی او سر ریز شده و تا ابد باقی می ماند.

به قول آرنت« کار های خوب حقیقتا به این جهان تعلق ندارند؛ هر کسی که ِخوبی ها را دوست بدارد شخصی ذاتا دیندار است، وامرِ خوبی! بسان حکمت در عصر باستان؛ کیفیتی فرا بشری است.( وضع بشر، ص122)

نتیجه گیری

اولویت اول در این کلان روال در حال وقوع که توجه هر پژوهشگر مسائل انسانی را به خود جلب می کند؛ جستجوی راه های حفظ جایگاه امور قدسی و ارزش ها و اعتقادات است؛ از جمله:

  • مطالعه ی عمیق جامعه شناختیِ متناسب با کاربرد ماهواره های ارتباطاتِ راه دور که از 1962 آغاز شده و اکنون با سرعتی برابر با افزایش قیمت ها در بازار لجام گسیخته! در حال نوآوری های فناوری فکری است.

 گاندی می گفت: « دین و اخلاق مترادف هستند و زندگی شعله ای است از وجود الهی (ویل دورانت، ص 101)؛ این شعله اکنون بر اثر سیل تصاویر حاصل از« اذهان تب گرفته ی به اصطلاح هنرمندان در گوشه ی مخروبه ای در سانفرانسیسکو (؛ کاستلز، عصر اطلاعات، ظهور جامعه ی شبکه ای؛ ج1ص88» به خاموش شدن تهدید شده است. به بیان ویل دورانت « یکی از خطاهای اصلی بشر کنار زدن پشتوانه ها و حرمت های ماورایی است اخلاق بدون خدا همانقدر ضعیف است که قانون راهنمایی ور انندگی بدون پلیس! » نتایج پژوهش های کیفی نشان می دهد که دیدگاه های افراطی تدریس شده در مدسه ی شبانه وزی فضای مجازی؛ در معرض دیدار و شنیدار قرار دادن بسیاری از موارد و مسائل بزرگسالانه؛ به طرز ابلهانه ای قوه ی تخیل نسل وب را ضعیف می کند؛ و خطرناک ترین و نادرترین دشمن زندگی فضیلتمندانه است.

مهم ترین نکته ای که در اندیشه به حقیقت سرمدی مطرح است، گریز آن از مجازی سازی است. «بزرگترن پرسش روزگار ما این است که آیا انسان ها می توانند زندگی بدون خدا را تاب بیاورند؟ دین امیدهای بشر را در جایی قرار می دهد که معرفت هرگز نمی تواند به آن دست پیدا کند و این را رد می کند که ریشه های سعادت بشر را در زمین بجوید»

اکنون علمِ تشویش آور و مرگ گستر؛ از رهگذر ابزار الکترونیکی ِ حواس پرت کن! با چرب زبانی می گوید که آسمان فضایی آبی و سرد و تو خالی است و آن ابرهایی که در پشت آن جزیره ی سعادت دیده می شد و فرشتگان در میان آنها جست و خیز می کردند؛ صرفا بخار آبی است که بر اثر تابش نور آفتاب از زمین برخاسته است!

اما درس زندگی به صورت پاداش و کیفر اعمال خوب و بد ظاهر می شود و نمی توان بی اعتنا از کنار آن گذشت این امر واقعیتی انکار ناشدنی است. آدمی نمی تواند بدون قاعده زندگی کند؛ آداب و مناسک و قوانین الهی تسلی بخش انسان بوده و او را از دلهره و تردید نجات می دهند.

سخن پایانی:

علی رغم روند پرشتابِ نوآوری در شبکه های ارتباط بی سیم و «سونامی اینترنت»؛ و فراهم شدن فرصت تماشایِ آنلاین عبورِ جهان مجازی از « عصر شبکه ی همگرا » به عصر سایبر پانک؛ هنوز سنت و احترام و عاطفه و عشق پر رنگ است.

باید با دیدی دور اندیش به تعاملات میان نسل جدید با فناوری های فکری نگریست؛ به ویژه اینکه نوجوانان و جوانان دارند به سمتی می روند که رابطه ای مشکل ساز با این امر خواهد داشت. با این حال هرچند پرونده ی بررسی از هزینه/ فایده ی فناوری های فکری « یعنی سبک سنگین کردن بهره وری های جدید آنها در مقابل مشکلات تازه ای که ایجاد می کنند» در بایگانی نهادهای مسئول خاک می خورد؛ ولی برگزاری مراسم بسیار پرشکوه عید غدیر نشان می دهد که اندیشه به قوانین خدشه ناپذیر سرمدی فراتر از دغددغه های اقتصادی و فرهنگی جاری قرار دارد.

* جانباز دکتر سیدمهدی حسینی

اینستاگرام
نظری بگذارید
نام خود را وارد نمایید
متن نظر را وارد نمایید
مقدار صحیح است
مقدار صحیح وارد کنید
بدون ویرایش از شما
آخرین اخبار
تبلیغ کانال فاش در ایتابنر بیمه دیفتح‌الفتوحصندوق همیاریخبرنگار افتخاری فاش نیوز شویدمشاوره و مشاوره تغذیه ویژه ایثارگرانسایت جمعیت جانبازان انقلاب اسلامیانتشارات حدیث قلماساسنامه انجمن جانبازان نخاعیlogo-samandehi