شناسه خبر : 92156
چهارشنبه 19 مرداد 1401 , 09:25
اشتراک گذاری در :
عکس روز

خیمه گاه حضرت عشق؛ پر کردن انبان اندیشه

در روند حرکت فکری انقلاب و به ویژه در هنگامه ی دفاع مقدس؛ جامعه ی ایران شاهد جنبه های بسیار مهمی از ظرفیت و قدرت نهفته در حرکت عظیم سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ای بود

فاش نیوز- در روند حرکت فکری انقلاب و به ویژه در هنگامه ی دفاع مقدس؛ جامعه ی ایران شاهد جنبه های بسیار مهمی از ظرفیت و قدرت نهفته در حرکت عظیم سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ای بود که در سال 61 هجری تاریخ را متبرک کرد!

هرچند تاریخ، هنرِ دیدنِ گذشته در زمان حال و پلی میان این دو است، اما برخی صاحب نظران با تأکید بر نقش عنصر اندیشه در تبیین و تحلیل و فهم پدیدارهای تاریخ ساز! حتی خود تاریخ را صرفا مباحث اندیشه و تفکرِ انسان توصیف کرده اند.

بنا بر مفروض:

مسئله ی مهم در موقعیت امروزی این است که نسل نوظهور با مفهوم کلیدی فرهنگِ علم دیجیتال مواجه است و ابزاری نوین برای بازسازی کلان روایت ها در اختیار دارد...

 از این رو تعاریفِ پیشین از مفاهیمِ کاربردی ای چون جهان بینی و عقل سلیم در فهمِ تجربه و ...؛ نیاز به ویراست جدید دارد تا پاسخگوی مسائل امروز نیز باشد؛ در این ویرایش:

 هر نگرش منسجمِ آرمان محور! با توجه به نو آوری های فنّاورانه به این نسل ارائه خواهد شد و به او کمک خواهد کرد تا:

  • نگاهش به مبدا و معاد؛
  • تاب آوری اش در برابر تیراژه ی افکار؛

 در انگاره ای از دنیا ی نو و متناسب بامقتضیات آن شکل بگیرد و سنگ محکی فرهنگی به دست آورد...؛

زیرا یکی از مهم ترین کارویژه های فرهنگ تجهیز زندگی عاطفیِ همه بالاخص به اصطلاح طفلِ گریزپا! است که بنا برعقل فطری صرفا تابع قواعد زمان و مکان می باشد.

فرضیه

الف: دین امری به حد اعلی اجتماعی است و از رهگذر فرآورده های اندیشه ی کربلایی/ عاشورایی  به تاریخ قدسی معنا و مفهوم می بخشد؛

ب: انسان مدرن نیز بر خلاف همه ی ادعاها باور اسطوره ای اش را حفظ کرده، بنابراین:

  • فهم منطق درونیِ نقلِ تاریخ قدسی از رهگذر تبیین اسطوره ای چندان پیچیده نیست؛  
  • روایت گرانِ رمز و راز کربلا و عاشورا باید فنونِ روایت گریِ اسطوره را خوب بلد باشند؛

ج: شرایط اجتماعی بر روند انتقال وقایع و تجهیز زندگی عاطفی تأثیر معنادار می گذارد؛

 

جستجوی شیوه ی ارتقاء کارآمدی، سامانِ سیاسی، جنجال گریزی و...؛ برای مردمی دارای فرهنگِ بالنده و در سرزمینی که تقریبا تمام مواد معدنی شناخته شده در جهان را در اختیار دارد؛ انگیزه ی بیشتری در ذهن پژوهشگرانِ مسائل اجتماعی  ایجاد می کند.

در چهارچوب تحلیلی زمان و مکان با خوانش دور کیم؛ دو مفهوم عاشورا و کربلا «پاسخگوی کلّی ترین خاصیت های اشیاء هستند و در قالب های استواری اند که اندیشه را در برگرفته اند و اندیشه نمی تواند از قید این مفاهیم رها شود مگر آنکه اندیشه [ی دینی] نباشد. ( صور بنیانی حیات دینی؛ ص 13)

در جهان جدید که حتی کلاس اولی ها نیز از رهگذر لمس انگشت! چهار گوشه ی آن را به سرعت برق درمی نوردند؛ تاریخ قدسی نیز بُعد جدیدی می یابد...؛

 صحبت از دو مقوله ی فهم ( زمان و مکان ) و رمز و رازِ مکنون در" روز عاشورا و سرزمین کربلا " است.

امروز که:

  • دوربینِ دیجیتالیسم بر روی انتقال دهندگان این رمز و راز زوم شده؛
  •  هیاهویِ موسوم به نوسازی اندیشه ی دینی؛ نگاهِ از قابِ این دوربین را فراگیر کرده ؛

 و این نمایشگر با مفهوم ارتقای فرهنگِ عقلی به طور کامل بیگانه است؛ تریبون داران باید فنون با عظمت سخن گفتن از این امر عظیم را بلد باشند تا گَزَک به دست خیره شوندگان ندهند!

محمود العقاد نویسنده ی (غیر دینی) مصری؛ معتقد است « مساله ی قیام امام حسین( ع) نباید از نظرگاه ماجراهای سیاسیِ کاسبکارانه سنجیده شود ؛ ...»

او با اشاره به بردن خانواده به کربلا و رسم شناخته شده در جامعه ی آن روز که« جنگاوران زاد و ذریه ی خود را به عنوان شاهدی بر عزم دلیرانه در تحمل همه ی شداید و عواقب عمل، با خود به صحنه می بردند» در واقع پژوهشگران را متوجه صلاحیتِ  نظری و تحلیلیِ مناسب در روش شناختی کل گرایی نموده است.

 «روش شناسان کل گرا اصراردارند که پدیده های اجتماعی باید در سطح تحلیلیِ کلانِ مستقل خودشان مطالعه شوند. ( برایان فی، پارادایم شناسی علوم انسانی،112 )»

 در همین راستا؛ جمع شدن مهارت های:

  • خوب و با دقت گوش دادن و در حس فرو رفتن و حتی تباکی؛
  •   خوب تأمل کردن و خوشه چینی از سخن سخن وران و پر کردن انبان اندیشه؛

و تسری شاکله ی رفتاری برخاسته از این مراسم به زندگی روزمره؛ حتی روند حرکت فکری انقلاب را پرشتاب خواهد کرد...

جامعه شناسی را علم فهم پدیده های اجتماعی و بایسته ها توصیف کرده اند؛ معروف است « از [شهید]مطهری پرسیدند راجع به نظریه ی داروین چه فکر می کند؟ گفته بود به نظریه و اندیشه ی او احترام می گذارم ولی آن را قبول ندارم زیرا میل ندارم در [چنان] جهانی زندگی کنم. ( تیلور، رجایی؛ زندگی فضیلت مند در عصر سکولار؛ص 21)»

 اشاره به احترام در این پاسخ؛ برای فضای کنونی جامعه که برخی از نسل جدید با شاکله ی رفتاری موسوم به «خودآرایی روشنفکرانه » ( اسمیت؛ در آمدی بر نظریه ی فرهنگی، ص،383) » در مراسم حضور دارند بسیار مهم است.

 حضور فعال و مؤدبانه و محترمانه با هر سلیقه ای در:

  • مراسم  پرشکوه  محرم و صفر و مرثیه ی سالار شهیدان؛
  •  دورهمی شبانه ی دو ماهه در کوچه پس کوچه و خیابان؛

و مراقبت وسواس گونه در نشان دادن نوعی تکامل فکری و فرهنگی در تعامل وگفتار و رفتار ؛ نشان از نوعی تعدیل در نگرشی دارد که در گذشته ای نه چندان دور، بختک وار مذهبِ مختار بود!

اکنون که از رهگذر دست آوردهای نوین علم ارتباطات؛ جاذبه و الگوی اندیشه ی ارائه شده در خیمه ی حضرت عشق؛ بیش از هر دوره ی دیگر! فرا زمانی و فرامکانی شده و آغوش خود را به سوی همه ی بشریت گشوده است؛ خوشبختانه انبان اندیشه ی برخی از نسل جدید با شمایلی نو! نیز از مشک این خیمه پر می شود:

تا قیامت تشنه کامان ثواب

می خورند از رشحه ی آن مشک آب

 به نظر می رسد این حضور از چشم دوربین رسانه ی ملی دور مانده است؛ در اصل 157 قانون اساسی به رعایت موازین و مصالح کشور در این سازمان تصریح شده است.

 ضمن ارج نهادن به تلاش همه ی دست اندر کاران اما باید گفت به قول شایگان؛ « به دلیل افراط در امر شریعت متأسفانه امروز با دوره ای از نابردباری روبرو شده که ناگزیر به جهل پروری [می انجامد]، ( شایگان؛ هانری کربن آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی، ص107)» و به انحصارِ تأثیر فناوریِ فکر غربی رسمیت می بخشد!

و این در حالی است که « درخت دانش مهمترین هدیه ی تمدن اسلام به دنیای جدید بود که اولین روشنایی را به زندگی اروپائیان سرایت داد ...؛ و فقط از این بیم داریم که ظاهر خیره کننده ی فرهنگ اروپایی حرکت فکری ما را متوقف سازد.»

آنچه که این اشاره را حائز اهمیت می کند نگاه تاریخ اندیشه ی اسلامی به تأمین سعادت انسان از مجرای فضیلت است. چنانکه فارابی نشان داده:

« راه ایجاد فضیلت؛ رواج و شیوع افعال و سنن فاضله در شهرها و میان امّت ها است؛ و البته این کار امکان پذیر نیست مگر به وسیله ی حکومتی که در علاقه مند کردن مردم به حفظ این ملکات کوشا باشد تا از میان نروند. (طباطبایی؛ درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه ی سیاسی در ایران، ص15 )»

یکی از ضروریات ماندگاری این ملکات در سنت برگزاری مراسم سوگواری سالار شهیدان در عصر دیجیتال؛ مراقبت از بیان و حالت در ارتباط کلامی و غیر کلامی از سوی مجریان و مجلس گرم کنان! است. از جمله توجه به:

  • زبان بدن در انتقال پیام ( ژست، ایما، اشاره و ...)؛
  • محتوای مطالب وتغییرات صدا ( تن صدا، آهنگ صدا، بالا و پایین بردن صدا، مکث و ...)

از حیث نظری؛ ضرورت ارزیابی از برخی رویکردها در بزرگداشت این رویداد عظیم را می توان با موضوع تحلیل و ارزیابی در امر سیاست فهم کرد:

  1. تحلیل، پیش از اجرا و با هدف فهم زوایای مختلفِ یک سیاست و انتخاب گزینه ی برتر؛
  2.   ارزیابی، پس از اجرا  و با هدف پی بردن به میزان دستیابی به چشم انداز ها؛

تعجیل در ارزیابی؛ با توجه به موجودیت های فرهنگی روز واقعه! بیش از پیش ضروری است زیرا بنگاه های تبلیغات غربی از یاد برده اند که اساسا « علم به فرهنگ اسلامی مدیون است؛ و هستی اش را مرهون آن می باشد»  و در حالی که:

  •  با زمان شناسی بر دانش نوین تکیه زده اند؛
  •  در کمینِ کوه ساختن از هر کاه! نشسته اند؛

و درحال وایرال ویدئو های حاوی برخی کج سلیقگی ها ی ثبت شده در قاب دوربین دیجیتال از  این مراسم هستند.

 به قول برایان فی « جهان بشری ترکیبی جورواجور از فرهنگ های به حال خود رها شده نیست؛ برعکس، محل دائمی مبادلات و تأثیرات متقابل است...؛

 و در رفتار بشر برخی گرایش ها و تمایلات جهان شمول وجود دارد که فقط از طریق آموختن قابل تبیین نیست و باید آن را به عنوان بخشی از طبیعت بشری درک کرد.( احمدی، قومیت و قوم گرایی در ایران؛ افسانه و واقعیت، ص144)»

 از این روست که کربلا و عاشورا با قدرتِ بی نظیر تَصَوّری و اسطوره ای مرکزِ ثقلِ ادبیاتِ پر پندار نیز شده و با نشستن بر سمند سخن و تاخت در چهارده قرن از تاریخ بشر! کلیه ی ظرفیت نظم و نثر و سخنوری و اسطوره سازی و هنر و شعر و داستان و ...؛ را در بر گرفته اند.

پدیده ای که همگان در هرصنف و طبقه از امیر و وکیل و وزیر؛ لشگری و کشوری؛ زبر دست و زیر دست؛ درویش و توانگر؛ عالم و عارف و عامی؛ زاهد و کاسب؛ دین پرور و تاجر؛ عاشق و مست و محتسب؛ و آخرت گرا و دنیا طلب را به نوعی شیفته ی خود کرده است.

 رفتاری از این دست در هیچ تمدن دیگری از دنیا نظیر ندارد! عشق به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و حقیقت جویی و فتوت و جوانمردی و اسطوره سازی که شاخص فرهنگ غنی ایرانیان است از همین سر چشمه سیراب می شود.

به نظر می رسد امروزه نقش اسطوره ( و مفهومِ زمان اساطیری‌ ) نیاز به تبیین علمی دارد؛ زیرا این الگو همواره عالی ترین زمینه ی بروز احساس مذهبی و ملی را فراهم کرده است.

 بنا بر بینشی که کاسیرر آن را " فلسفه ی صُوَرِتمثیلی" می نامد؛ و اشاره ی بشیریه در صفحه ی 88 سیری در نظریه های جدید در علوم سیاسی:

 « افسانه گرایی جزئی از ذات بشری است؛ افسانه ها کارویژه های خاصی ایفا می کنند از جمله:

  • معنا بخشی به زندگی؛
  •  ایجاد همبستگی اجتماعی؛
  • تأمین مجاری خاصی برای ابراز عمیق ترین احساسات؛

افسانه پردازی جدید درباره ی دولت زمینه ی ظهور دولت های توتالیتر و فاشیست را در قرن بیستم فراهم کرد و حتی برخی متفکران نامدار فرهنگ و دولت و قانون را نه محصول فعالیت آگاهانه ی انسان بلکه ناشی از ضرورت های مرموز تلقی کردند!» اسطوره در ابتدا حالت نَقلی وتصویری داشت و پس از اختراع خط حالت نوشتاری به خود گرفت...؛

بُعد اساطیری تفکر ایرانی نیز ( بسان بینش کاسیرر ) مثال ملموسی از« آن حال و قالی است که فاجعه ی کربلا در دل ما بر می انگیزد! آنچه به فاجعه ی کربلا نیرو می دهد بُعد ازلی آن است؛ گویی این اتفاق یک بار برای همیشه روی داده ...

 بُعد تراژیک این فاجعه در آن است که با احیای آن؛ سوگواران، لحظات اندوه را با تمام  نیروی ازلی در دلشان زنده می کنند و از زمان این دنیا خارج می شوند و خود را روی عرصه ی آن واقعه باز می یابند و دلشان مثل بیابان کربلا سوزان می شود و لبشان مانند ریگ بیابان بی سامان! این " زمان" بی شبهه زمان اساطیری است.( شایگان، آمیزش افق ها، ص 114)»

همانطور که رجایی در تحول اندیشه ی سیاسی در شرق باستان، بحث کرده در چهارچوب جهان بینی خیمه ای یا مسقف همه چیز نظم دارد و معنای عدل قرار گرفتن هر چیز در جای خود است:

عدل چه بود وضع اندر موضع اش

ظلم چه بود وضع در نا موقعش

بنابراین دو عنصر شالوده ساز عدل و نظم در این حرکت عظیم سیاسی و اجتماعی و فرهنگی؛ امروز نیز می تواند کلید حل مشکلات حاصل از آشفتگی اقتصادی باشد.

نتیجه گیری:

 اشتراک لفظی واژه ی خیمه ( سایبان ، سراپرده، چادر ) با  جهان بینی خیمه ای  و بار معنایی و عاطفی و به ویژه نظم ستودنی حاکم بر این خیمه همراه با پرکردن انبان اندیشه ی نسل جدید از سرچشمه ی زلال این جهان بینی؛ جلوه هایی بسیار زیبا از ساحل آرام سنت را  در منظر جهانیان به تصویر می کشد.

 ارزیابی دقیق و مبتنی بر تحقیقات پیمایشی و آفت زدایی از برخی رویکردها به این اندیشه ی ناب می تواند از بسیاری  مشکلات مبتلابه جامعه ی امروز ایران اسلامی در تعامل با نسل جدید، بکاهد.

البته این امر پیچیده تر از آن است که به نظر می رسد؛ اساسا « رفتار را به سادگی به عنوان پاسخ مستقیم به نشانه یا محرک قلمداد می کنند؛ [اما] در نگاه مطلق به "رفتار" حتی رفتار غیر عادی هم، معطوف به ایجاد تعادل در سیستم خانواده است؛» اندیشه ی اسلامی، مسئول اصلی ایجاد این تعادل را دولت می داند.

 به راستی که بسیاری از جوانان حاضر در این مراسم پرشکوه همان جوانانی هستند که در وحشتِ ناشی از:

  • لجام گسیختگی قیمت ها و نابسامانی اقتصادی؛
  •  آموزه های مدرسه ی شبانه روزی فضای مجازی؛

بسر می برند و در معرض اغواشدگی به وسیله ی اکستازی آگاهی های کاذب قرار دارند؛ و در کنار « فرصت های وسوسه انگیز موجود برای ایستادن بر روی بالکن مجازی! با مسائل اخلاقی دست و پنجه نرم می کنند؛ ( دیوید بل، در آمدی بر فرهنگ های سایبر، ص 305) این سرمایه های اجتماعی در انتظار بهره مندی از زندگانی ای بسامان و تشکیل خانواده ای متعادل و ...؛ بسر میبرند!

 سخن آخر:

هیچ دوره ای نبوده که کودکان و نوجوانان ایرانی با این گستردگی؛ خارج از کانون خانواده و به تعبیر رایس با «" نا والدها " (رشد انسان، ص260)» زندگی کنند و با مهارت یافتن در « رقص تراجعیِ ( ردّ گم کنانه )» اعضای ناخانواده با یکدیگر" اینگونه مصلحان اجتماعی را به مصاف بطلبند ...

بسیاری از والدین در جستجوی راه حل مسائل بغرنج؛ از این صلاح اندیشان نیکوکار که " به تأیید نظر حل معما می کرده اند"  امید چاره اندیشیِ مناسب دارند! در این زمینه دو نکته ی قابل تأمل وجود دارد:

  • « این امر مستلزم ادراک این نکته ی دقیق است که حیات نمی تواند برای همیشه چونان کودکی تحت تعلیم نگاه داشته شود و برای آنکه به خودآگاهی کامل نائل شود لازم است به منشأ اصلی خویش بازگردد؛ (اقبال لاهوری، بازسازی اندیشه؛ ص 144) »
  •  مسئله ارزیابی به مثابه « فعالیت مرسوم زندگی روزمره، در بقیه ی ساحت های زندگی نیز به اشکال مختلف خود نمایی می کند. ( ملک محمدی؛ مبانی و اصول سیاست گذاری عمومی، ص81)»

 

ختم کلام اینکه  چنانکه صدرا نگاشته: دولت پاروزن نیست؛ دولت راننده ی قایق است...، و باید آسیب شناسی و آسیب زدایی هم بکند.

بنابر نظریه ی بسیار جدید دولت قانون مند که اکنون در دنیا تبلیغ و ترویج می شود، شآن دولت ارزیابی آسیب شناسانه و آسیب زدایانه نیز می باشد.

* جانباز دکتر سیدمهدی حسینی

اینستاگرام
نظری بگذارید
نام خود را وارد نمایید
متن نظر را وارد نمایید
مقدار صحیح است
مقدار صحیح وارد کنید
بدون ویرایش از شما
آخرین اخبار
تبلیغ کانال فاش در ایتابنر بیمه دیفتح‌الفتوحصندوق همیاریخبرنگار افتخاری فاش نیوز شویدمشاوره و مشاوره تغذیه ویژه ایثارگرانسایت جمعیت جانبازان انقلاب اسلامیانتشارات حدیث قلماساسنامه انجمن جانبازان نخاعیlogo-samandehi