شناسه خبر : 95975
سه شنبه 15 آذر 1401 , 12:59
اشتراک گذاری در :
عکس روز

اقشار خاص ، چانه زنی با تصور قالبی ِدیوانسالار

این قشر نیز برای تحقق زندگی موفق و غلبه بر موانع اجتناب ناپذیر؛ و ناملایماتی که با آنها مواجه می شود! و برای اثبات توانایی و کارآمدی دست از چانه زنی برنمی دارد...

فاش نیوز- تاریخ انسانی سرگذشت پیروزی عقل بر ابزار و نمایان شدن گوهر انسانی است. یکی از مسائل قابل تأمل در عصرحاضر؛ تلاقی روح اطلاعات گرای بروکراتیک با زندگی روزمره ی بخشی از اقشارخاص در چهار راه تحول دیجیتال! است.

ویژگی مهم این دوره؛ بهره وری عمومی از منابع و موهبت ها و امکانات اجتماعی؛ به استثنای برخی اقشارخاص علی رغم شایستگی هاست!

اساسا دیدگاه های افراد بوسیله ی فرهنگ و سنت قالب ریزی می شود و پدیده ها را آن گونه که هستند نیز باید دید؛ هر چند ممکن است برخی، دلبخواهانه و بر اساس تصورهای قالبیِ ناصحیح راجع به خلاقیت و نوآوری و ابتکار و توانایی اقشار خاص قضاوت کنند.

در این نوشتار بر آنیم تا بر گسترش سایه ی تفکر قالبی دیوانسالارانه بر زندگی اقشار خاص پرتویی بیفکنیم.

مفروض است:

" گسترش بروکراسی دولتی و تمرکز تصمیمات اجرایی بر فناوری فکری دیجیتال محور؛ نوعی آشفتگی و آشوب در زندگی اقشار خاص ایجاد کرده است."

 فقدان نگاه همه جانبه نگر و عمیق در این امر؛ ممکن است کسانی را که با آنها بر اساس تصورهای قالبی رفتار می شود مجبور به سرگردانی در پیچ و خم برخی دستگاه های اجرایی کند!

نتایج پژو هش های کیفی نشان می دهد که این قشر نیز برای تحقق زندگی موفق و غلبه بر موانع اجتناب ناپذیر؛ و ناملایماتی که با آنها مواجه می شود! و برای اثبات توانایی و کارآمدی دست از چانه زنی برنمی دارد.

گام بزرگ برای کسب نتیجه ی مطلوب؛ ارتقای شفافیت قوانین و البته" تَفَهّمِ "معنای مناسب سازی  است!

فرضیه:

الف: در زیر سقفِ «خانه ی سخت فولادی قدرت بروکراتیک مدرن» پرسش های فکری جدیدی نیز شکل خواهد گرفت.

ب: گسترش گریزناپذیر عقلانیت دیوانسالارانه و انحصار مالکیت ابزار اداری در دستان دولت؛ اثرات مثبت و منفی تحول دیجیتال بر زندگی روزمره را به پای آن خواهد نوشت.

ج: شفاف سازی مسائل مرتبط با اقشار خاص در عصر دیجیتال و فراهم نمودن امکان بهزیستی و بهره وری بهینه از زندگی! آثار فرهنگی و اجتماعی محاسبه ناپذیر خواهد داشت.

«اصطلاح بروکراسی (دیوانسالاری) که در فرانسه ی قرن هجده باب شد و برای نخستین بار در 1898 در زبان انگلیسی به کار آمد؛ از همان ابتدا معنی منفی داشت و تاکنون نیز این ویژگی درکابرد روزمره و در اشارات شبه طنز آمیز به برخی اصول آن نظیر قانون پارکینسون (طولانی کردن کار برای پر کردن زمان تخصیص یافته) دیده می شود!»

 معنای تحت الفظی آن نیز «کنترل از طریق کار برد مقررات است؛» و مفهوم بندی «حکومتِ دارندگان مقامات دائمی»؛ و یا "برادر بزرگتر" که اشاره به قدرت همه جانبه ی دولت دارد نیز برای توصیف جنبه های پیچیده ی بروکراسی؛ مفید می باشد.

 اولین نویسنده ای که با دیدی مساعدتر به بروکراسی نگریست «ماکس وبر» بود و اغلب نوشته های جامعه شناختی بعدی زیرنویسی گسترده از روی او بوده است؛ جامعه شناس آلمانی برای نشان دادن وضعیت حاصل از بروکراسی؛ اصطلاح خانه ی سخت فولادی را می سازد:

«بروکراسی یک خانه ی سخت فولادی ایجاد می کند که افراد درآن زندگی و کار می کنند... هیچ کس نمی داند چه کسی در آینده در این قفس خواهد زیست؛ این پوچی می پندارد به درجه ای از تمدن دست یافته است که پیش از آن هرگز کسی به آن دست نیافته است.»

از نیمۀ دوم قرن بیستم، برخی از جامعه پژوهان به دلیل گسترش تکنولوژی و افزایش انگیزه های رفاه آوری و عدالت محوری! بر مطالعات جامعه شناسیِ نابرابری تمرکز کرده اند.  

برخی از نکات مهم این تمرکز عباتند از:

1: نتیجه ی این تفهم و خردورزی! بروز برخی شفافیت ها بود که باعث شد تا در جوامع پیشرفته تر
؛ اقشار خاص؛ از موضوعی با عنوان بی عدالتی در بهره مندی از حقوق شهروندی و ابزارو امکانات ...؛ کمتر رنج ببرند! احتمالا تحول دیجیتال حتی به آن مطالعات عمق بیشتری نیز داده است. الله اعلم!

2: سوای تأثیرات فرهنگی! این امر ارتباط مستقیم با اخلاق اجتماعی دارد! ضرورت تحلیلِ تأثیرات تحول دیجیتال بر فعالیت اجتماعی و تلاش معاش! مورد تأکید هر دانشوری است.

3: بن مایه ی عقلانیت بروکراتیک؛ مطالعه و تدوین دستورالعمل، و ارزیابی و تصحیح برخی ناکارامدی ها است.

اشاره به نکات فوق از این رو حائز اهمیت است که یکی از ضروریات حقوق شهروندی؛ فراهم بودن امکان مشارکت فعال در پیشبرد امور برای همه ی اقشار است. این حقوق که قانون از آنها حمایت می کند صرفا با اعتبار شهروندی ایجاد می شوند....

یکی از عجایب امروزی این است که بدلیل سلطه ی تصور قالبی؛ حتی در شرایط مساوی نیز برای اثبات توانایی و کارآمدی باید دست به چانه زنی زد.

«یک اثر آسیب رسان تصورهای قالبی پدیده ی پیشگویی است! » بنیان این تصورها که اتفاقا هیچ نسبتی نیز با سوگیری های سیاسی و فرهنگی ندارند؛ یک نوع نگرش است که براساس آن « تمامی اعضای یک گروه خاص از ویژگی های معین و مشترکی برخوردارند.»

 پژو هشگران دریافته اند که تصورهای قالبی الزاما مثبت و خوب نیستند!« غالبا آدمیان با اینکه اطلاعات فراوانی در اختیا دارند؛ باز هم صرفا بر اساس تصورات قالبی دست به قضاوت می زنند. ( ساپینگتون؛ بهداشت روانی، ص 230)»

به نظر می رسد سرچشمه ی چنین نگرشی از نیازهای اقتصادی! دیوانسالارانه ناشی می شود. شاید« دیوان سالارپرکار به واسطه ی تکنیک و با نمایشِ کارایی خود! در صدد نشان دادن برتری های خویش است.»

 چنین فردی با ترجیحِ « تحرک پولی» و این تصورکه «در عصرِدانشِ انفورمیزه شده[صرفا] کافی است رنگ متمایز اسکناس ها را بشناسی؛ (احمدی؛ مدرنیته و اندیشه ی انتقادی، ص275)» ممکن است اشتیاقی به اجرای قانون نداشته باشد.

دیری است که ساکنان خانه ی سخت فولادی بروکراسی؛ در کنار کار و زندگی تکنیک محور! بنیان های اخلاقی و نگرش های ارزشی و اعتقادی خود را نیز می سازند....

 یکی از جنبه های این خدمت و  مو هبت؛ امضای دیجیتال است که اعتبارِ امضای واقعی و مفهوم قانونی دارد.  

خود این موهبت مانع تراش! در مواردی برای اقشار خاص تبدیل به معضلی چاره واجب! شده است. به ویژه جانبازان سرافرازی که با منظومه ی فکریِ ارزش باوری و دین مداری و متعهد به حراست از :

"مقوله ی حیثیت و پیروی از حقیقتی ناب"

و آمادگی برای فدا کاری و حفظ نجابت ایرانیان؛ "دستان"  خود را در نبردی جانانه در هنگامه ی دفاع مقدس جا گذاشته اند!

  حال این «رنجکشان خصوصیِ مصیبت عمومی جنگ» که درهر شرایطی بال خود را بر روی اعتقاد به ارزش های والایی که همواره بدان گردن نهاده اند؛ گشوده نگه می دارند!...

و با کوششی ستودنی در مواردی حائز بالاترین رتبه های علمی و دانشگاهی نیز شده اند! در مواجهه با مشکلات حاصل از زندگی همگانی در زیر سقف « خانه ی سخت فولادی و قدرت بروکراتیک مدرن» برای پاسخ به:

 "پرسش های فکری جدید در ذهن ابواب جمعی یعنی ( همسران،فرزندان، همکاران و...)"

هنگام مواجهه با الزام های انعطاف ناپذیر و بی رحمانه قوانین حاکم بر امضای دیجیتال (مشتی نمونه ی خروار)"

 چگونه رفتاری باید داشته باشند و برای مجادلات برانگیخته شده و پرشور؛ کدام پاسخ را جستجو کنند؟...

« بررسی رفتارهای دینی مبتنی بر برخی تجربیات خاص و اهداف معین؛ کار جامعه شناسی است. (فروند؛ جامعه شناسی ماکس وبر،ص187)»

با عجین شدنِ فن و فرهنگ در عصر دیجیتال! برای پاسخ به این پرسش ها و تداوم تجربیات و اهداف باید زود تر چاره ای اندیشید.

 به همین دلیل؛ جاذبه ها و منطق درونی بروکراسی نیاز به مطالعه ی عمیق و تدابیر همه جانبه نگر دارد. به ویژه در این ایام که تحول دیجیتال « با هذیان تبلیغاتی» تبیین گر فرهنگی! و نسل وب به کار گیرنده ی آن شده است؛ آنچه که در این پدیده مورد اعتنای جامعه پژوهان است؛ به بیان « فروند» « تبدیلاتی است که پدیده ی مزکور در جامعه های جدید ادخال کرده است.»

از یک سو به قول«کاستلز» «شبکه های ارتباطی نوین دارای ابعاد فرهنگی مخصوص به خود می باشند؛...» و از سوی دیگر این قصه ی واقعی و اَبَرداستان از زبان «نگروپونته» شنیدنی تر می شود« او ظهور یک فرهنگ نوین افراطی را پیش گویی می کند که در آن ممکن است دکمه های سر آستین های چپ و راست! از طریق ماهواره با هم ارتباط برقرار نمایند...؛ ( اسلوین؛ اینترنت و جامعه،ص4)»

هرچند چنین چشم اندازی خیالپردازانه به نظر می رسد؛ اما انگار خطاب  « وسترمن و دیگران» درکتاب تحول دیجیتال،صفحه 241 به برخی از مسؤلان ماست:

شما هنوز هیچ چیز ندیده اید و قادر به پیشگویی در زمینه ی فناوری نیستید؛ اما یقین داشته باشید که این پیشرفت ها رخ خواهد داد.

همانطور که« در طول یک نسل:

  • را یانه های شخصی به یک ابزار ضروی برای تمام دانش وران تبدیل شدند؛
  •  رابط چند رسانه ای؛ اینترنت را از یک شبکه ی مختص افراد حرفه ای، به رشته ی ارتباطی جهانی تبدیل کرد؛»

امروز نیز دنیا به طور بالقوه مملو از نوآوران و افراد ی حرفه ای شده است که حتی برای تفریح و سرگرمی! از رسانه های اجتماعی نیرویی چالاک ساخته و مدعی براندازی دولت هایند!

به راستی که در هنگامه ی افزایش انفجاری حجم اطلاعات در دسترس به شکل دیجیتال؛ آیا سزاوار است که جهت اخذ تصمیمات هوشمندانه تر! متولیان امور دیر به فکر بیافتند!

هرگونه  عدم شفافیت در این زمینه باعث می شود تا پای برنامه ریزان سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در تله ی تصور های قالبی گیرکند...

 تسری دادن محدودیت ها به تمام اعضای جامعه ی هدف؛ پیامدهای  ماندگار، عمیق و دیررسی دارد که مع الاسف نه مستقیما دیده می شوند، و نه با دقت می توان آن ها را پیش بینی کرد!

این موضوع؛ در میان پژوهش گران غربی بیش از همه مورد توجه« مایک الیور» که در پی تبیین نحوه ی شکل گیری موانع اجتماعی و فرهنگی در مقابل معلولین بود، قرار گرفت.

  او ضمن اشاره به اینکه «کوتاهی در تعبیه راه مناسبی برای ویلچر در ساختمان ها مانعی معلول کننده ایجاد می کند؛ ریشۀ محدودیت های سخت در برابر مشارکت کامل معلولین در جامعه را انقلاب صنعتی می داند...»

در ایران نیز از سوی دانشکده های علوم اجتماعی و دیگران تحقیقات پرشماری در این زمینه صورت گرفته است. از جمله در رساله ای با عنوان ماهیت زندگی دیجیتال و ناخرسندی های آن"چهره ژانوسی امر دیجیتال  در زندگی روزمره نسل نو ظهور جامعه ایران" و در مبحث « تکنولوژی، رفاه آوری - عدالت محوری» این مسئله انعکاس داده شده است.

نتیجه گیری

«از آنجایی که تصور های قالبی در بسیاری موارد اشتباه هستند موجب تحریف واقعیت می شوند؛» بنا براین یکی از نکاتی که ضروری  است به ویژه برای نوجوانان و جوانان بیش از پیش توضیح داده شود وجود تفاوت اساسی بین دو معنای عقلانیت است:

  • عقلانیت دیوانسالارانه و بروکراسی با خوانش ماکس وبر؛
  •  «عقلانیت موجود در تاریخ؛ که فرجام آن، پیروزی عقل و شکوفایی عدالت حقیقی را در پی خواهد داشت.»

عقلانیت با خوانش وبری « نتیجه ی تخصص گرایی علمی و افتراق فنی است که مخصوص تمدن غربی است.»

اکنون بزهکاران کامپیوتری با یکی دانستن دو معنای فوق بخشی از نسل جوان را به اشتباه انداخته اند؛ و با نشان دادن شگفتی های کاربرد بروکراسی چنانکه  «ماکس وبر» ترسیم کرده بود! به جنگ اندیشه ی حکومت داری دینی آمده اند!

در چنین شرایطی و  بنا بر عقلانیت سیاسی؛ برای حفظ تجربیات خاص و اهدا ف معین! باید روی ظرفیت بی نظیر فرهنگیِ موجود در فدا کاران و حافظان  نجابت و حیثیت و امنیت ایرانیان و پیروان حقیقت ناب؛ بیش از پیش حساب باز کرد!

 عقلانیت بروکراتیک ناظربر سازمان اجتماعی و خارجی  زندگی روز مره است و فرایند تحول پر شتاب آن فرموله شده نیست و برای زندگی خصوصی و عقلی انسانی کارایی ندارد!

تأکید بر این امر از این رو حائز اهمیت است که به دلایل:

  • گذار از دیوانسالاری پیشین به عصر دیجیتال؛
  • امر انحصار مالکیت ابزار اداری در دستان دولت؛

هرگونه ندانم کاری در شیوه ی اعمال مدیریت دیوانسالارانه در ایران امروز؛ به حکومت داری دینی نسبت داده می شود!

در همین راستا اعضای جوانِ" مراکزِ پیشتاز الکترونیک" موفق شده اند به روند دگرگونی افکار نسل نو شتاب ببخشند؛ و در « شب قطبیِ تاریک یخبندانِ بروکراسی » ویرانگر حس اعتماد به حکومتگران باشند!...

و با تعریف و تمجید اغراق آمیز از بروکراسی عقلایی دیجیتال محور و مزیت و برتری فنی آن از حیث سرعت و دقت و اتوماسیون؛ بر ذهنیت و شاکله ی رفتاری نو جوانان و جوانان تأثیر معنادار گذاشته اند.

بجای سخن پایانی

درست است که تحول تکنولوژی آیندۀ بهتری را به همگان نوید می دهد. و با ابزار ضروری فناوری های ارتباطی، می توان از به حداقل رساندن خطرات و حد اکثر رساندن موقعیت ها  اطمینان حاصل کرد. اماتوزیع  نا برابر فرصت های مشروع؛ محصول خوبی به بار نخواهد آورد...

خطرناک ترین توهم آن است متولیان امور عمق تفاوت میان وضعیت فعلی اقشار خاص برای به وجود آوردن زندگی موفق و غلبه بر ناملایمات و حتی نائل شدن به بالاترین رتبه های علمی را با تصوری قالبی قضاوت کنند!

شفاف سازی در این زمینه  از این رو ضروری است که برخی از اقشار خاص با توجه به فرهنگ ایرانی و اسلامی و در تحقق امرِ "به عمل کار بر آید..." کار آمدی ستایش انگیزی از خود نشان داده اند،...

درهیچ اندیشه ای به اندازه ی اندیشه ی سیاسی و فرهنگی در ایران و اسلام برای فعالیت اجتماعی و کسب دانش و... ارزش قائل نشده اند. اما پای تلاش و کوشش در این راه از سوی اقشار خاص؛ گاهی در دو جا گیر می کند:

1-" تَفَهّمِ "معنای مناسب سازی؛

2- تصور قالبی با رویکرد "خودداریِ دیوانسالارانه!"؛

در همین زمینه و به قول «گیدنز» «بسیاری از آدم ها در احترامی که به نشانه های نمادین نشان می دهند گویی وارد نوعی چانه زنی می شوند. ماهیت چانه زنی تحت تأثیر آمیزه های خاصی از احترام و بدگمانی شکل می گیرد... "تجارب بد" ممکن است به نوعی منفی بافیِ تسیلم آمیز و جدایی منجر شود.(پیامدهای مدرنیت،ص78)»

 ترجمه ی امروزیِ هشدار این جامعه شناس انگلیسی و برنده ی جایزه ی بهترین سخنران جهان از دانشگاه دانمارک؛ یعنی گوشه ی عزلت گزیدن و...!

* جانباز دکتر سیدمهدی حسینی

اینستاگرام
مانند همیشه سخنان فاخر ، با ذکر سند منبع و ص مورد نظر که عالیست.
بخصوص حوزه نسل وب ، نسل مطالبه گر
سکوت را فرض بر پیگیری نکردن ندانید ، بلکه قصد اسائه ادب نداشتیم
اگر قابل باشیم ، همیشه پیگیر ، متلمذ و ساکت
با نام و یاد خدا
عرض سلام و خوش آمد به عزیز دل برادر
از حسن نظر شما دوست عزیز و مهربانم سپاسگزارم، کلام زیبایت که نشان از صفای درونت دارد و بقول هاید گر ( در سکوت ) چه زیبا ادب و احترام را می آموزاند ؛ به راستی که دل نشین است.
ممنونم از لطف و بزرگواری شما
آدم از داشتن دوستانی چون شما که بزرگوارانه بر کاستی ها چشم می پوشند و با کلام زببایشان به ادامه ی مسیر تشویق می کنند به خود می بالد!
پاینده باشی و سرفراز
ایام بکام و به امید دیدار
نظری بگذارید
نام خود را وارد نمایید
متن نظر را وارد نمایید
مقدار صحیح است
مقدار صحیح وارد کنید
بدون ویرایش از شما
آخرین اخبار
تبلیغ کانال فاش در ایتابنر بیمه دیفتح‌الفتوحصندوق همیاریخبرنگار افتخاری فاش نیوز شویدمشاوره و مشاوره تغذیه ویژه ایثارگرانسایت جمعیت جانبازان انقلاب اسلامیانتشارات حدیث قلماساسنامه انجمن جانبازان نخاعیlogo-samandehi