سعیده نام آور ( کارشناس علوم تغذیه و رژیم درمانی)- دیابت... کلمه ای ترس آور که خیلی ها وقتی با آن مواجه می شوند حتی از نسبت داده شدن آن به خودشان می ترسند ... حقیقت هم همین است که این بیماری با وجود عوارض زیاد کوتاه مدت و بلند مدتش، می تواند برای هر فردی یک بخش تلخ از زندگی اش باشد و روزهای ناخوشی را برایش رقم بزند!

 خیلی ها را دیده ایم که فقط به گرفتن آزمایش و دیدن عدد تست قند خون بسنده می کنند و پیگیری بهبود شرایط بدنی برایشان مهم نیست. خیلی ها هم با وجود داشتن دیابت معتقدند که خودشان می دانند چه بخورند و نیازی به دارو یا رژیم غذایی خاص ندارند. بعضی ها هم همه چیز را می دانند و در رابطه با این بیماری پرعارضه سهل انگارند.

متاسفانه در قشر جانبازان عزیز به دلیل داشتن فاکتورهای خطر، این بیماری به وفور دیده می شود و خیلی مواقع عوارض جسمی آنها را تشدید نیز می کند. جانبازان عزیز به دلیل افزایش سن، داشتن اضافه وزن، در برخی افراد محدودیت حرکتی، داشتن استرس به دلیل سختی شرایط ، بدخوری و عدم کنترل رژیم غذایی و ... عوامل دیگر مثل بقیه افراد مانند ژن خانوادگی دیابت، عادت های غذایی غلط، فشار خون و چربی خون بالا، بیماری قلبی و ... یک گروه در معرض خطر دیابت هستند.

... حال نگاهی به این بیماری و عوارض آن می اندازیم تا بهتر تدبیر کنیم برای کنترل دیابت یا پیشگیری چه کارهایی لازم است.

کلمه یا نسبت " دیابتی" به فردی اطلاق می شود که به صورت ارثی یا در اثر روند زندگی اکتسابی، انسولین کارآمدی نداشته و انسولین قادر به کنترل قند خون نباشد. بنابراین قند خون بدون کنترل و با سرعت بالا رفته یا افت می کند. کار انسولین بردن قند از داخل خون به داخل سلول هاست. بنابراین اگر انسولین به زبانی از کار بیفتد، قند داخل خون می ماند( قند خون بالا می رود) و سلول ها گرسنه می مانند. برای همین در بسیاری از افراد، دیابت با یک لاغری ناگهانی بروز می کند و فرد را متوجه می کند. از طرف دیگر این اتفاق، همیشگی نیست! و اکثر افراد دیابتی، به دلیل بدخوری و پرخوری و اضافه وزن دچار دیابت می شوند، پس لاغر نیستند.

گاهی نیز فرد برای درمان درد دیگری مراجعه می کند و در آزمایشات مشخص می شود که دچار دیابت است. حال ببینیم آزمایش ها چه می گویند:

 FBS  یا قندخون ناشتا باید بین 70 تا 100 باشد و بیش از آن را اختلال تحمل گلوکز نامیده و بالای 120، دیابتیک نامیده می شود.

BS  یا قند دوساعته باید بین 120 تا 140 باشد و در افراد دیابتی از 140 بالاتر می رود.

Hb  A1c هموگلوبین A1c  فاکتور تعیین کننده دیگری ست که میزان کنترل و قدرت بدن را در برابر قند معین می کند و باید زیر 5/5 باشد و افرادی دیابتی باید آن را زیر 7 نگه دارند.

این سه فاکتور، می توانند شرایط فرد را در رابطه با قند نشان دهند. هر یک یا هرسه این موارد می توانند مشخص کننده خطر دیابت بوده و باید جدی گرفته شوند. فراموش نشود تنها قند ناشتا یعنی 10 تا 12 ساعت گرسنه، و قند دوساعته یعنی 2 ساعت بعد از صرف یک وعده، می تواند مشخص کننده باشد نه اینکه فرد هر ساعت و هر وقت دلش خواست قند را اندازه بگیرد! و اندازه گیری قند، صرف دیدن یک عدد فقط نیست!

نگاهی به عوارض دیابت بیندازیم:

"دیابتی بودن" حقیقتا " چیزی نیست که فرد بخواهد با سهل انگاری با آن برخورد کند. دیابت دارای عوارض زیادی ست که می تواند فرد را آزار دهد.

& افت قند خون: فرد دیابتی به دلیل محدود کردن غذا و خوردن داروهای کاهنده قند و یا تزریق انسولین با دیر شدن وعده یا نخوردن میان وعده می تواند دچار افت سریع قند شود و این سرعت چنان بالاست که فردمی تواند در دقیقه ای بیهوش شده و به کما برود. افت قند به رسیدن قند به زیر 70 گفته می شود که در فرد دیابتی می تواند یکدفعه به 30 هم برسد!

 & افزایش قند خون: عارضه دیگری که دیابتی ها باید خیلی  از آن بترسند، بالا رفتن قند است که آن هم بی رویه اتفاق می افتد یعنی با یک اشتباه غذایی یا یک استرس قند یکدفعه به 500 می رسد! و همین باعث می شود سیستم دفاعی بدن به کار افتاده و فرد دچار علائمی چون سنگین شدن سر یا خشک شدن دهان شده و حتی به کما برود.

& نابینا شدن: یکی از عوارضی که خیلی ها از آن می ترسند به اصطلاح نابینایی است. این مورد در واقعیت هم اتفاق می افتد و اگر فرد قند خود را کنترل نکند، مولکول های درشت قند، مویرگ های نازک چشم را پاره کرده و منجر به کم بینایی و نابینایی می شود.

& نارسایی کلیه ها: عارضه خطرناک دیگری که می تواند شما را از یک فرد عادی که کمتر گذرش به بیمارستان افتاده تبدیل کند به فردی که باید یک روز در میان 4 ساعت زیر دستگاه دیالیز بخوابد و به زبانی هیچ چیز هم نخورد . چون رژیم غذایی دیالیزی ها بسیار محدود می شود و بهتر است فرد همان رژیم دیابت را رعایت کند تا کارش به آنجا نرسد!

& اختلال اعصاب و روان: یکی از آسیب هایی که قند بالا به فرد وارد می کند، از بین بردن اعصاب بوده که به اشکال مختلف می تواند بروز کند:

0 عصبی شدن و پرخاشگری یکی از این عوارض است که قند بالا با از بین بردن برخی اعصاب، فرد را به فردی کم تحمل و تحریک پذیر، تندخو و بی حوصله و پرخاشگر تبدیل می کند. و این موضوع  زندگی فرد و روابط او را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.

 0 ناتوانی جنسی به دلیل از بین رفتن عصب ها یکی از عوارض رایج دیابت کنترل نشده است که می تواند حتی زندگی فرد را به خطر بیندازد. از بین رفتن اعصاب، باعث سردی و ناتوانی شده و جبران پذیر هم نیست. برای همین است که تعدادی از افراد دیابتی به مرور زمان با بروز عوارض دیابت کنترل نشده خود ، درگیر شده و زندگی شان دچار مشکل می شود.

0 زخم یا به اصطلاح "پای دیابتی" عارضه سخت و دردآور دیگری ست. از بین رفتن اعصاب باعث اختلال خون رسانی نیز شده و باعث می شود که زخم ها خوب نشوند و در نتیجه بسیاری از موارد منجر به عفونت زخم به خصوص در پا، و قطع عضو می شود.

با توجه به تمامی این موارد، یاد می گیریم که " دیابتی شدن" یک خطر جدی برای سلامت جسم و روح ما بوده و باید برای کنترل آن تلاش کنیم

* قند نخوریم و تمامی فامیل های آن از جمله شکر و شکلات و نوشابه و کاکائو و نبات و پشمک و کیک و ... را تا حد امکان حذف کنیم.

* برنج کم مصرف شود و فقط در وعده ناهار. از خوردن ته دیگ پرهیز شود و یادمان باشد، سبزی پلو به عنوان یک برنج مخلوط با فیبر بر برنج سفید ترجیح دارد اما فراموش نشود باقالی خود یک نشاسته است بنابراین فرد دیابتی بین برنج ساده و باقالی پلو باید برنج ساده را انتخاب کند

* نان کم مصرف شود و از نوع سبوس دار. نان جو، نان هفت غله و نان چاودار یا گندم سیاه نمونه های خوبی هستند.

* فقط موز و انگور نیستند که قند را بالا می برند. زیاده روی در مصرف هرمیوه ای می تواند خطرناک باشد. بنابراین در خوردن کشمش و خرما نیز باید تعداد مصرف کم باشد.

* هرگز خیلی گرسنه نمانید و وعده ها یا میان وعده ها حذف نشود که فرد دچار افت قند خون نگردد

* هرگز با خیال راحت ناپرهیزی نکنید چون یک تکه کیک می تواند، کار شما را به کُما بکشاند!

* استرس خود را کنترل کنید. چون قند خون با استرس افزایش می یابد

* ورزش را تا حد امکان فراموش نکنید چون می تواند قند خون را کاهش داده و عوارض دراز مدت آن را بسیار کاهش دهد

* سبزی جات زیاد بخورید اما مراقب هویج و شلغم پخته باشید. در ضمن نخود و ذرت هم مانند سیب زمینی نشاسته محسوب می شوند

* حبوبات و سوپ و آش انتخاب بیشتر شما باشد. اما آش رشته و سوپی که ورمیشل و نخود و هویج و سیب زمینی دارد ، نه تنها قند شما را کم نمی کند بلکه افزایش هم می دهد. بنابراین از رشته کم در آش رشته استفاده کنید و بیشتر سوپ جو یا گوجه یا قارچ یا شیر بخورید. چون سوپی که شامل چند منبع قندی باشد، قند را بالا هم می برد

* اضافه وزن و چاقی خود حساسیت انسولین به قند را کاهش می دهد. بنابراین کاهش وزن یکی از راه حل های ضروری و کلیدی ست

* غذاهای پرچرب هم قند را افزایش می دهند. آنها را به حداقل برسانید

* سیگار هم به دلیل افزایش قند و فشار خون باید ترک شود

* نوشیدن چای ترش و چای سبز هم می تواند در کنترل قندخون تاثیر مثبت داشته باشد

به امید آنکه آنهایی که هنوز دیابت نگرفته اند، هرگز مبتلا نشوند و آنهایی که دیابتیک هستند، با کنترل قند خود هرگز دچار عوارض آن نشوند.