یوسف مجتهد - با عنایت به اینکه تسهیلات و امتیازات فرزندان جانبازان و آزادگان به‌صورت متفرقه در قوانین ذکر شده است و وقوف و آگاهی به آنها قدری مشکل به‌نظر می‌رسد، لذا با بررسی جمیع قوانین و مقررات، تسهیلات و امتیازاتی که به آنان تعلق می‌گیرد را در قالب فصل‌های مختلف بیان خواهیم کرد.

 قبل از اعلام خدمات لازم است بدانیم. برابر بند (ح) ماده یک قانون جامع خدمات‌رسانی خانواده ایثارگران، شامل خانواده‌های جانبازان و آزادگان اعم از همسر، فرزند و والدین آنها می‌شود. لذا چنانچه در قوانین و مقررات مصوب عنوان خانواده ایثارگران ذکر شد، منظور افراد فوق‌الذکر است.

الف- فرهنگی - آموزشی:
برابر ماده 70 قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران و اصلاحیه آن فرزندان آزادگان بدون در نظر گرفتن سابقه اسارت و فرزندان جانبازان 25درصد و بالاتر، مشمول 25درصد سهمیه‌های ورود به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، بورس‌های تحصیلی داخل و خارج از کشور، فرصت‌های مطالعاتی و دوره‌های دکترای تخصصی می‌شوند. کسب حداقل 70درصد حدنصاب آخرین فرد پذیرفته شده برای وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری تعیین شده است.

براساس ماده66 قانون جامع، فرزندان آزادگان بدون در نظر گرفتن سابقه اسارت و فرزندان جانبازان 25درصد و بالاتر از پرداخت شهریه در مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی غیردولتی، پیام‌نور، شبانه دولتی، دانشگاه آزاد اسلامی و هر مؤسسه و دانشگاه آموزش عالی شهریه‌بگیر مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی معاف هستند. معافیت شهریه در واحدهای پردیس خودگردان و بین‌الملل داخل دانشگاه‌های دولتی یا غیردولتی، حداکثر معادل شهریه همان رشته و مقطع تحصیلی در دانشگاه آزاد اسلامی محاسبه و پرداخت می‌شود و مابقی شهریه برعهده دانشجو است. از نکات قابل تأمل که تداعی نوعی بی‌عدالتی دارد، محرومیت جانبازان زیر 25درصد از معافیت تمام یا بخشی از هزینه شهریه دانشگاه‌ها است.

برابر ماده 62 قانون جامع، فرزندان آزادگان و فرزندان جانبازان 25درصد و بالاتر می‌توانند با رعایت مقطع تحصیلی و نوع مؤسسه، نسبت به انتقال به دانشگاه یا مؤسسات آموزش عالی محل سکونت خانواده یا نزدیک‌ترین محل و همچنین تغییر رشته همطراز در گروه آزمایشی مربوط برای یک‌بار اقدام کنند. دانشگاه و مؤسسات آموزش عالی موظف به اجرای این تقاضا هستند.
برابر ماده 65 قانون جامع، به فرزندان آزادگان و فرزندان جانبازان 25درصد و بالاتر به‌منظور تجلیل از آنان نشان ویژه اعطا خواهد شد. آیین‌نامه این قانون پس از تصویب در هیأت وزیران اجرایی خواهد شد.

به استناد ماده 67 قانون جامع و تبصره‌های آن، بنیاد موظف است نسبت به تامین و پرداخت هزینه‌های خدمات آموزشی طرح شاهد در برنامه‌های آموزش عمومی و سایر برنامه‌های آموزش عالی اقدام کند. آیین‌نامه این ماده به تصویب هیأت وزیران رسیده و در تاریخ 25/8/94 برای اجرا به بنیاد ابلاغ شده است. در مطالب بعدی به جزئیات آیین‌نامه‌های مواد 66 و 67 قانون جامع اشاره خواهیم کرد.

براساس ماده 71 قانون جامع، تا پایان برنامه پنجم که به مدت یک‌سال و تا تصویب برنامه ششم تمدید شده است، فرزندان آزادگان با بیش از 3 سال اسارت و فرزندان جانبازان 50 درصد و بالاتر که دارای مدرک دکترای تخصصی مورد تایید وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هستند، حسب مورد از طریق استخدام یا موافقت با انتقال کارکنان دیگر دستگاه‌ها یا تبدیل وضعیت کارکنان غیر هیأت علمی به عضویت هیأت علمی پذیرفته می‌شوند. وزارتخانه‌های ذیربط مکلفند 10درصد از اعضای هیأت علمی را از میان افراد فوق تأمین کنند و از ابتدا آنان را به‌صورت رسمی قطعی با احتساب سوابق آموزشی، پژوهشی و اجرایی مرتبط و تأثیر آن در پایه و مرتبه علمی بدون الزام به رعایت شرط سنی و آزمون، استخدام کنند. مسئولیت اجرای این حکم به‌طور مستقیم برعهده وزرای مربوط و رؤسای دانشگاه‌های مذکور است.

نکته قابل تأمل این است که پس از برنامه پنجم توسعه این سهمیه از 10درصد به 20درصد افزایش خواهد یافت و ملاک و معیار بهره‌مندی، آیین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط شورای عالی طرح و برنامه شاهد، تهیه و به تصویب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی خواهد رسید. با عنایت به پایان یافتن برنامه پنجم در سال‌جاری، بنیاد شهید و امور ایثارگران که نقش محوری در تهیه این آیین‌نامه خواهد داشت از هم‌اکنون باید تمهیدات لازم را در برخورداری بهتر ایثارگران فراهم کند.

برابر ماده 72 قانون جامع کلیه دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده2 قانون جامع که دارای امکانات تفریحی، فرهنگی، هنری و ورزشی هستند باید با در نظر گرفتن اصل عزتمندی، امکانات خود را با 50درصد تخفیف در اختیار ایثارگران و خانواده‌های آنان قرار دهند. فرزندان جانبازان بدون در نظر گرفتن درصد و فرزندان آزادگان مشمول این تسهیلات هستند. تمهیدات و هماهنگی‌های لازم جهت بهره‌مندی ایثارگران و فرزندان آنان از این تسهیلات با گذشت چند سال از تصویب قانون تاکنون مهیا نشده است. بنیاد موظف است دستگاه‌های اجرایی را برای ارائه این خدمات هماهنگ کند.