محمدرضا سابقی - باید عرض کنم که متاسفانه نگاه ما به تاریخ و شخصیت های آن هیچگاه منطقی و واقع بینانه نبوده است و آنچه سبب اصلی چنین اختلالی بوده، عدم درک تاریخ اسلام به عنوان یک پروسه و فرآیند از سویی و نگاه افراطی احساسی و عاطفی به آن است.
در ذهن ما حک شده است که برخی آدم ها و تحولات بد، پلید و کریه اند و برخی مقدس، ملکوتی و عظیم الشان. و در این نگاه صفر و صدی، با چنین قضاوت قاطعانه ای، هیچگاه در صدد تحقیق و تحلیل نبوده ایم.
در حقیقت باید گفت، وجود حب و بغض متعصبانه در نگرش مذهبی تاریخی ما بزرگترین حجاب فهم دقیق تاریخ بوده است.
این آفت نه تنها درمورد ائمه اطهار بلکه پیرامون مخالفان آنان از جمله معاویه ابن ابی سفیان صادق بوده است.
معاویه شخصیتی بسیار پیچیده، چند بعدی و خاص است و خدماتش به تمدن اسلامی قابل کتمان نیست.
-او اولین کسی است که احکام اسلام را به صورتی نظام یافته تبدیل نمود.
-اولین کسی است که سپاه اسلام را از یک نیروی جنگی بدوی، به ارتشی منظم سازمانی تبدیل کرد.
-اولین سازمان اطلاعاتی جاسوسی تاریخ اسلام را بنا نهاد.
-اولین کسی است که کارمندان رسمی حکومتی داشت و شیوه پرداخت حقوق منظمی را سامان داد.
-درآمد های اقتصادی حکومت را از حالت ساده پیش از خود، به صورت سازمانی منظم تبدیل نمود.
-اولین کسی است که اسلام را صاحب نیروی دریایی کرد و از لزوم قدرت جنگی در دریا سخن گفت.
-پدر علم تبلیغات و ضد تبلیغات یا به عبارتی مدیریت روانی جامعه، در اسلام است.
-اولین جرقه های حرکت مسلمانان به سمت علوم مهندسی و تحربی توسط او بنیان گذاشته شد.
-معاویه را می شود پدر معماری اسلامی نام نهاد. پیش از او معماری جایگاهی میان اعراب حجاز نداشت و یک علم محسوب نمی شد.
-شعر، فلسفه و موسیقی در زمان او رواج زیادی یافت.
-به دلیل همسایگی با رومیان، نخستین تلاش های نهضت ترجمه مسلمانان، توسط او صورت پذیرفت.
-و ….
سوالی که اما برای مخاطب پیش می آید این است که با این خدمات خاص و گاه مفید، چرا نزد ائمه شخصیتی به شدت منفی است؟
پاسخ این است که معاویه از این پیشرفت های مادی نه تنها برای برپایی عدالت استفاده نمی کرد، بلکه برای محو آن تلاش بی شائبه می نمود.
دقیق به همین علت است که حضرت امیر.ع. جبهه ای که معاویه در آن قرار دارد را «قاسطین» می نامیدند. به معنی کسانی که به «قسط»(عدالت) اعتقادی ندارند و ظلم پیشه کرده اند.
معاویه در یک کلام، نماد تام و تمام یک «تکنوکرات مذهبی» بود که پیشرفت منهای عدالت را، با استعانت به شریعت اسلام و احکام ظاهری آن، سرلوحه عمل خویش قرار داده بود.
کسی که از تکنولوژی و پیشرفت، برای برقراری عدالت، که جان مایه و جوهر اسلام است، سود نمی برد.
او نخستین کسی بود که با قوانین اسلام، بر علیه خود اسلام قیام کرد. و در این راه از فتوای علمای دینی و تفسیر خاص مفسران قرآن بهره برد.
او قوانین اسلامی را چنان به کار گرفت، که تامین کننده منافع اقلیت سرمایه دار قریش باشد به نحوی که مردم نه تنها آن را باور کنند و به آن اعتراضی نداشته باشند، بلکه آن را عین احکام اسلام بپندارند.
و چنان این کار را با ظرافت انجام می داد، که محبوب مردم زمان خودش بود. محبوبیتی که برای او اطاعت بی چون و چرا را به ارمغان آورده بود.
خلاصه باید گفت آن لعنی که خداوند تحت عنوان #شجره_ملعونه از بنی امیه در قرآن می نماید، یا لعنی که در زیارت عاشورا به آن مکلف شده ایم، نه یک اظهار تنفر از یک شخص و یک قوم است، بلکه اظهار بیزاری از یک خط فکری و مشی سیاسی اجتماعی است.
برای همین است که در زیارت عاشورا پس از «اللهم العن … » می گوییم، «الی یوم القیامه».
یعنی نفرین بر چنین خط فکری، چنین آدم هایی، چنین نگرشی، در هر زمان و مکان و منصب و موقعیت و لباسی، تا روز قیامت!