فاش نیوز - طبق آمار بنیاد شهید و امور ایثارگران در کل کشور 43 هزار جانباز اعصاب و روان داریم که 7 هزار و 200 نفر از آنان بیمار شدید روان پزشکی هستند. جانبازان اعصاب و روان به گواه جانبازان مختلف دوران دفاع مقدس، مظلوم‌ترین قشر جانبازان را تشکیل می‌دهند. کسانی که در ظاهر جسمی سالم دارند اما در باطن گاهی مشکلات روحی چنان عرصه را بر آنان و خانواده‌هایشان تنگ می‌کند که جوابگوی کوچکترین نیازهای خود و خانواده‌شان هم نیستند. خانواده‌ها هم گاهی به خاطر نجابت ایثارگری‌شان کمتر از مشکلات زندگی یک جانباز اعصاب و روان گلایه می‌کنند. مشکلاتی همچون تنش‌های عصبی، طلاق، اضطراب فرزندان، مشکلات مالی و اشتغال نامناسب.
تا کنون برای خیلی از جانبازان تشکل‌های فعالی توسط خود آنان ایجاد شده که توانسته کمی از خلأ کمکاری‌های مسئولین را در راستای ارائه خدمات و درک دغدغه‌های آنان را پر کند. تشکل‌هایی همچون انجمن جانبازان نخاعی کشور، خانه نور ایرانیان بصیر، انجمن راست قامتان جانباز و... اما جانبازان اعصاب و روان تا مدتی پیش هیچ تشکل و گروه حمایتی نداشتند.
خانم و آقای اسکویی سال‌هاست که به عنوان یک زوج معتمد معین با خانواده‌های جانبازان در ارتباط هستند و جنس مشکلات آنان را درک می‌کنند. از آنجایی که جواد فریدی اسکویی هم خودش جانباز 30درصد اعصاب و روان است، نزدیکی بیشتری با این جانبازان داشته و مشکلات آنان را لمس کرده است. پروین آزاد هم که سال‌ها در کنار پرستاری از همسرش به عنوان یک فرهنگی خدمات فراوانی داشته، بعد از بازنشستگی تصمیم می‌گیرد نخستین تشکل جانبازان اعصاب و روان را برای این دسته از جانبازان راه‌اندازی کنند.
کمتر از یک سال از عمر تشکیل NGO به نام «کانون آرامش جانبازان اعصاب و روان و خانواده‌هایشان» می‌گذرد. جواد فریدی اسکویی، مدیر عامل کانون و پروین آزاد هم رئیس هیأت مدیره آن است. اگر چه جانبازان اعصاب و روان به خاطر مشکلات روحی عدیده نمی‌توانند از حق خود به خوبی دفاع کرده و یا مشکلاتشان را شرح دهند اما حالا تشکلی با هیأت مدیره فعال تریبونی برای روایت مظلومیت آنان شده است تا بلکه بخشی از مشکلاتشان از طریق این تشکل حل شود.
*** در تعریف شرح وظایف دستگاه‌های مختلف، رسیدگی به جانبازان از جمله جانبازان اعصاب و روان و ایجاد تسهیلات برای آنان از وظایف بنیاد شهید است. چرا شما هم در این جهت کانون ایجاد کرده‌اید؟
اسکویی: بنیاد شهید وظایف خاص خود را دارد اگر می‌توانست از پس همه چیز بر بیاید دیگر نیازی به تشکیل تشکل‌هایی مثل ما نبود. بنیاد به تنهایی نمی‌تواند این خدمات را انجام دهد. ما رایزنی‌های زیادی کرده‌ایم تا درآمدی برای مجموعه خود به دست آوریم تا بتوانیم به خانواده‌ها کمکی کنیم. تا وقتی خانواده‌ای برای نان شبش زنگ می‌زند، بتوانیم یک کمک اولیه به او بکنیم. اما هیچ مبلغی در دستمان نیست. ما هرکاری انجام می‌دهیم طبق قانون و ضوابط ثبت می‌کنیم. اگر کمکی از جایی دریافت کنیم، اسناد و مدارک و فیش‌ها را نگهداری می‌کنیم. ما امسال جزء بهترین تشکل‌های بنیاد شهید شده ایم که فعالیت‌های بسیاری انجام دادیم.
*** با چه مجموعه‌هایی رایزنی کردید؟
در بخش‌های دولتی با بنیاد ارتباط داریم ولی بیشتر به بخش‌های خصوصی مراجعه می‌کنیم تا بتوانیم از کمک‌های مردمی استفاده کنیم. اما متاسفانه برخی مجموعه‌ها تا اسم ایثارگر می‌آید، می‌گویند بنیاد شهید متولی ایثارگران است و باید از آنجا خدمات دریافت کنند و کمکی نمی‌کنند. اما به این فکر نمی‌کنند که چه کسی باید به داد جانبازی که نه حقوق می‌گیرد، نه بیمه دارد و نه امکاناتی به او تعلق می‌گیرد، برسد؟
اردوهای ورزشی یکی از نیازهای مهم جانبازان اعصاب و روان
*** حالا چه کارهایی توانسته‌اید انجام دهید؟
اسکویی: جانبازان اعصاب و روان ما نیاز به اردو دارند. چندین سال است که از سوی دستگاه‌های متولی اصلا اردو برگزار نمی‌شود. اردوهای ورزشی یکی از نیازهای مهم جانبازان اعصاب و روان است. خود من هم جانباز اعصاب و روان هستم اگر اردوهای ورزشی نباشد، اضطراب بسیاری دارم. جانبازان اعصاب و روان بیشتر از آنکه به دارو احتیاج داشته باشند به تفریح و آرامش و ورزش نیاز دارند. اگر فقط دارو باشد به اعتیاد تبدیل می‌شود. من خودم را با کارهای مختلف مشغول می‌کنم و خستگی بسیار زیاد باعث می‌شود، شب راحت بخوابم.
برای جانبازان برنامه شهرک سازی داریم/ایجاد خانه‌های امن برای جانبازان کارتن خواب
من این مدت جاهای زیادی رفته‌ام تا کمکی دریافت کنم. طی این مدت در یکی از شهرستان‌ها با مجموعه یکی از بخش داران ارتباط خوبی برقرار کردیم که قول داده‌اند، چندین هکتار زمین در اختیار ما بگذارند تا برای جانبازانی که نه خانواده دارند، نه توان مالی برای تهیه مسکن، شهرک سازی کنیم و اینگونه بتوانیم به خانواده‌های بی‌درآمد و کم‌درآمد کمکی کنیم.
با بنیاد مسکن و بخش دار آن مجموعه صحبت کردیم که زمین بزرگی در اختیار ما بگذارند. حدود 30 درصد از مراحلش سپری شده است. در همان شهر با زمین داران رایزنی کردم که زمینی برای نگهداری جانبازان پرخطر و بی‌خانمان و کارتن خواب بدهند.
من خودم یک زمینی داشتم که 20 سال پیش می‌خواستم در آن کارخانه ریسندگی و بافندگی راه‌اندازی کنم اما حالا می‌خواهم آنجا را تبدیل به اردوگاه جانبازان کنم. با بخشدار صحبت کردیم که بتوانیم خانه‌های امنی ایجاد کنیم تا جانبازانی که کارتن خواب شده‌اند را پناه دهد و یا خانواده‌هایی که با جانبازان به مشکل می‌خورند را پذیرا باشد. یادم هست یک شب یکی از همسران جانبازان به من زنگ زد و گفت: «همسرم مرا از خانه بیرون کرده و من جایی ندارم که بروم.» اگر جایی داشته باشم که بتوانیم این‌ها را کمک کنیم در کنارش می‌توانیم آن جانباز و رفتارش را هم مدیریت کنیم.
*** برنامه شهرک سازی و تهیه محلی برای اسکان جانبازان به نظرم نیروی اجرایی و هزینه بسیار می‌خواهد. انجمن شما چطور می‌خواهد آن را اجرا کند؟
اسکویی: بله نیروی زیادی می‌خواهد اما ما نمی‌خواهیم موضوع را رها کنیم. روزانه کلی پیام از جانبازان و خانواده‌هایشان دریافت می‌کنیم که می‌گویند به دادم برسید. ما جلو می‌رویم و تلاش خود را می‌کنیم. برای پیش برد این اهداف هرجا که می‌رسد کمک می‌خواهیم.
آزاد: ما خودمان برای ساز و کار انجمن‌مان مشکلات مادی متعددی داریم. حتی هنوز دفتر کار نداریم و در خانه جلسات هیأت مدیره را برگزار می‌کنیم. پذیرایی و رفت و آمد را از خودمان هزینه کرده‌ایم. کمک‌های مواد غذایی به جانبازان هم یا از حقوق خودمان است یا از خیرین.
واهمه خانواده‌ها از اعلام نسبت با جانباز اعصاب و روان
*** از کمکاری‌های مسئولین در مورد این جانبازان بگویید. درد و دل‌ها بیشتر در چه زمینه‌ای است؟
آزاد: متاسفانه کاری که مسئولان ما نتوانسته‌اند انجام دهند، فرهنگسازی برای جانبازان است. به جانباز نباید به دید یک بیمار، نگاه ترحم‌آمیز داشت. آن جانباز تمام هستی و جان خود را به وطنش تقدیم کرده و فقط به شهادت نرسیده است. گاهی دختر یا پسری از خانواده جانبازان بخواهند ازدواج کنند واهمه دارند از اینکه بگویند پدرشان جانباز است. مخصوصا جانباز اعصاب و روان.
*** منظورتان از فرهنگسازی این است که وضعیت آن جانباز شرح داده شود و مردم درجریان این مشکلات قرار گیرند؟
بله. ضمنا باید گفته شود که اگر این جانباز این مشکلات را دارد به خاطر خودش نبوده بلکه به خاطر دفاع از کشورش این مسائل ایجاد شده و این آسیب شخصی نبوده است.
جانبازانی که به خاطر مشکلات روحی هیچ بیمارستانی قبولشان نمی‌کند/جانبازی که برای جلوگیری از یخ زدن در شب، یک سگ را بغل کرده بود
*** عمده‌ترین مشکل این جانبازان اعصاب و روان در حال حاضر کدام است؟ مالی؟ درمانی؟ خانوادگی؟
اسکویی: نمی‌توانیم عمده‌ترین مشکل را مشکل مادی بدانیم، اگر فقط مسائل مالی را در نظر بگیریم از درمان غافل می‌شویم. این یک چهارچوب است که چند عامل به هم پیوسته دارد. اگر یک عامل درنظر گرفته نشود برای پایه‌های دیگر نیز مشکل ایجاد می شود. وقتی به یک جانباز حقوق نمی‌دهیم حتی اگر درمانش کامل هم باشد، مشکل حقوقی حل نمی‌شود.
جانبازانی هستند که به خاطر مشکلات روحی و جسمی‌شان هیچ بیمارستانی آن‌ها را قبول نمی‌کند. دومیلیون باید پرداخته شود تا یک ماه از او نگهداری شود. ولی فقط نگهداری می‌شود و خدمات دیگر ارائه نمی‌شود چون در مقابل هزینه‌های بیست سی میلیونی که جاهای دیگر می‌گیرند تا از جانبازان نگهداری کنند، این دومیلیون اصلا مبلغی نیست.
فرد اگر حقوق درستی نگیرد، از خانواده طرد می‌شود. خیلی جاها می‌گویند ما درمان را می‌توانیم انجام دهیم اما برای نگهداری از جانباز نمی‌توانیم کاری بکنیم. مراکز بنیاد هم برای این جانبازان کامل و کافی نیست. یادم هست یک جانبازی در بغل من بلند بلند گریه می‌کرد و می‌گفت شب گذشته جایی برای خواب نداشتم و به خاطر سرمای هوا در خیابان برای اینکه یخ نزنم، یک سگ را بغل کرده بودم.
کارآفرینی برای جانبازان و خانواده‌هایشان از اهداف ماست
*** در بحث کارآفرینی برای جانبازان یا خانواده‌ها آنان هم طرحی دارید؟
آزاد: این مورد یکی از اهداف کانون ما است. آقای اسکویی با چندین مربی هنری صحبت کرده بود که بیاید و برای برخی از خانواد‌‌ها که نیاز دارند آموزش‌هایی را ارائه کنند تا آن‌ها بتوانند به نوعی خودشان را مشغول کنند اما چون الان جایی نداریم این طرح نیمه کاره مانده است.
*** با انجمن‌های دیگر ارتباطی گرفته‌اید تا بتوانید از تجربه‌هایشان استفاده کنید؟
آزاد: بله. با انجمن‌ها و تشکلات هفته‌ای یکبار در تهران جلسه داریم که مشکلات را مطرح می‌کنیم.
اسکویی: آن تشکل‌ها هم مشکلات خودشان را دارند و وقتی مطرح می‌کنیم، می‌بینیم الحمدلله ما جلوتر هستیم.
آزاد: علی رغم نداشتن مکان، ما فعالیت‌مان را منحصر به جای مشخصی نکرده‌ایم و آن‌ها را به هرنحوی شده انجام می‌دهیم. اهدافی که در حال حاضر برای کوتاه مدت برنامه‌ریزی کرده‌ایم؛ یکی برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای خانواده‌های جانبازان اعصاب و روان است که بسیار به آن نیاز دارند، ارائه مشاوره توسط مددکارانی که داریم، رسیدگی به مشکلات قضایی و مواردی از این دست است.
جانباز اعصاب و روان نمی‌تواند در کمیسیون پزشکی بنیاد شهید از خود دفاع کند
*** بخشی از مشکلات جانبازان اعصاب و روان به درصد پایین جانبازی‌شان که در بنیاد شهید تصویب شده هم برمی‌گردد. چون درصدشان پایین است، خدمات زیادی به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد. چرا؟
اسکویی: چون جانباز اعصاب و روان نمی‌تواند از خودش دفاع کند، در کمیسیون‌های پزشکی بنیاد شهید هم کسی از او دفاع نمی‌کند فقط به مدارک نگاه می‌کنند. یا جانباز باید دائما تحت درمان باشند که بسیاری شان قبول نمی‌کنند و عموما دوست دارند آزاد باشند. و یا کسی که می‌خواهد پیش دکتر کمیسیون پزشکی بنیاد برود، باید حالش خراب باشد که دیده بشود یا مدارک لازمه را ارائه کند که اکثرا با هم مغایرت دارد و همین باعث می‌شود مشکل درصدش حل نشود.
*** دیگر چه نکاتی از نگاه متولیان رسیدگی به جانبازان اعصاب و روان مغفول مانده است که کمتر به آن اشاره می‌شود؟
آزاد: جانبازان اعصاب و روان به علت مشکلات فرسایشی خود و خانواده‌هایشان به تفریح نیاز بسیاری دارند. آن‌ها به خاطر هزینه‌های جاری‌شان نمی‌توانند به تفریح بپردازند و همین بیشتر به آن‌ها فشار می‌آورد. یکی از اهداف مهم ما این است که بتوانیم با مراکز مختلف ارتباط برقرار کنیم تا تفریحی برایشان ایجاد کنیم. مثلا پارک ارم در گذشته برای بنیاد جانبازان بود و می‌شد با رایزنی قراری گذاشت اما الان همه آن تشکیلات خصوصی شده و دیگر قطع شده است. خانواده‌ها به واسطه یک تفریح باید حداقل ماهی یکبار از خانه‌هایشان بیرون بیایند.
مثلا آموزشگاه‌های زبان، درصدی را برای این خانواده‌ها کم می‌کردند تا خانواده‌ها استفاده کنند اما الان دیگر همه چیز منتفی شده. می‌گویند داریم مالیات می‌دهیم و نمی‌توانیم. یعنی به جای اینکه به خدمات جانبازان اضافه شود، همان موارد مختصر هم کم شده است. سپاه و ارتش این همه اردوگاه دارد چه اشکال دارد که آن‌ها اجازه بدهند جانبازان هم گاهی از این اردوگاه‌ها استفاده کنند تا حداقل خانواده‌ها بتوانند استفاده مختصری از امکانات رفاهی و آموزشی داشته باشند.
خانواده‌ها به مشاوره نیاز دارند. بنیاد البته مرکز مشاوره خانوادگی دارد اما وقتی با خانواده‌ها صحبت کردم می‌گویند خیلی کم مراجعه می‌کنند و به دلایل مختلف نمی‌خواهند بنیاد در جریان مشکلاتشان قرار بگیرد اگر بشود برخی از مشاوران بیرون از بنیاد با کم کردن درصدی به این خانواده‌ها هم مشاوره بدهند، بخشی از این مشکلات هم کم می‌شد. این افراد مرتبا باید از نظر روحی تقویت بشوند.
اسکویی: جانبازهای جسمی چون به لحاظ روحی و شخصیتی در خانواده‌ها مشکلی ندارند وضعشان خیلی بهتر از جانبازان اعصاب و روان است این جانبازان فراموش شده‌اند و تمام حقوق مادی و معنوی‌شان هم فراموش شده است.
به نقل از تسنیم