تاریخ : 1397,شنبه 10 شهريور19:20
کد خبر : 60932 - سرویس خبری : سلامت

مشکلات و اختلالات جسمی جانبازان نخاعی


مشکلات و اختلالات جسمی جانبازان نخاعی

در هر ماه، چند نفر از جانبازان نخاعی به خاطر شدت یافتن مشکلات و اختلالات جسمی ناشی از این ضایعه به شهادت می رسند.

کارشناس مدیریت بهداشت و پیشگیری از بیماری ها -  نسلی که دوران دفاع مقدس را ندیده درباره شرایط جسمی و عوارض ثانویه ناشی از مجروحیت یک جانباز نخاعی سوالاتی در ذهن دارند، علی الخصوص که دفاع همچنان باقی است و هنوز جوانان زیادی برای دفاع از خاک وطن به مقام جانباز نخاعی نایل می شوند، در اینجا مختصری از مشکلات عدیده جانبازان ضایعه نخاعی تشریح می شود. لازم به ذکر است در هر ماه، چند نفر از جانبازان نخاعی به خاطر شدت یافتن همین مشکلات به شهادت می رسند.

طناب نخاعی (spinal cord): طناب نخاعی حدود 25 سانتی متر است و درون ستون فقرات قرار دارد که از زیر پیاز مغز (بصل النخاع) در ناحیه سوراخ پس سری شروع می‌شود و انتهای آن در سطح مهره اول یا دوم کمری است. ریشه‌های اعصاب کمری و خاجی که از طناب نخاعی منشعب می‌شوند، نسبت به سایر ریشه‌های اعصاب نخاعی مسیر بیشتری را طی می‌کنند. ستون فقرات دارای چهار مهره است: گردنی، سینه ای، کمری و خاجی. بنابراین هر جابه جایی و آسیبی که به ستون مهره ها وارد می شود روی فضای داخلی و کانال نخاعی هم اثر می گذارد و نخاع دچار آسیب می شود. این آسیب دیدگی بسته به نوع شکستگی و جابه جایی ستون مهره ها متفاوت است. نخاع گردنی بالاترین بخش نخاع است، نخاع سینه ای مخصوص عصب دهی به دست ها و نخاع کمری که مسئول عصب دهی به پاهاست. اگر آسیب نزدیک به نخاع کمری اتفاق بیفتد، معمولا فرد فقط حس پاهایش را از دست می دهد. اما اگر آسیب در ناحیه گردنی به وجود آید، چهار دست و پای فرد فلج می شود. عملکرد سیستم طناب نخاعی شامل انتقال اطلاعات حسی و حرکتی بین اندام ها و احشای بدن با مغز می باشد که مرکز کنترل بدن است. با توجه به سطح آسیب، ضایعه  می تواند اثرات بسیار متفاوتی از کاهش حس تا مرگ برای فرد به دنبال داشته باشد. تعدادی از عوارض نخاعی شدن عبارتند از:

*اختلال در تنفس: بیشتر بیمارانی که از ناحیه گردن دچار عارضه نخاعی شده‌اند ، ابتدا نمی‌توانند به راحتی یا بدون استفاده از دستگاه تهویه ریوی تنفس کنند، زیرا عضلات تنفسی که از نخاع گردنی فرمان می‌گیرند، فلج هستند این حالت باعث می شود که حجم هوای ریه، توانایی سرفه کردن و توانایی قدرت تنفس آنها کاهش یابد. ماهیچه های موثر در عمل دم غیر فعال می شوند. عفونتهای پنومونی و آپنه خواب که یک نوع وقفه تنفسی در شب است، نزد افراد نخاعی شایعتر می باشد.

*دردهای نوروپاتیک: بعد از ایجاد ضایعه در نخاع و بعد از طی شدن دوران شوک نخاعی، به دلیل این که رابطه ی مغز و نخاع قطع شده است، نرون های نخاعی بیش از حد حساس شده و تحریک پذیر می شوند. عصب های آسیب دیده پیام های اشتباهی به مغز صادر می کنند. مغز این پیام را به عنوان درد و ناراحتی معنی می کند و یک سری احساسات غیر عادی از جمله سوزش، گزگز، سوزن سوزن شدن، خارش را جانبازان به وجود می آید که به این حالت می گویند "دردهای نوروپاتیک". این دردها موجب اختلال خواب و آرامش زندگی او می شود و در این حالت همسرانشان، هم شاهد درد کشیدنهای بی دارو و درمان جانبازان هستند. طبق تحقیقات دردهای اسکلتی – عضلانی شایع تر بوده و درد احشایی در رتبه بعدی قرار دارد.

*عوارض قلبی و عروقی: ایجاد اختلال در کنترل سیستم عصبی خودکار، به خصوص در افراد نخاعی که ضایعه آنها در نواحی گردنی و قسمت های بالای قفسه سینه است، می تواند منجر به علائمی همچون افت فشار خون، برادیکاردی ( افزایش ضربان قلب)، و اتونومیک دیس رفلکسی شود. از جمله نگرانی های دیگر قلبی عروقی می توان به ترومبوز وریدهای عمقی و خطر بروز بیماری عروق کرونر قلب در دراز مدت اشاره نمود .

*بی‌نظمی اجابت مزاج: آسیب نخاع باعث اختلال در واکنش دفع مدفوع و شل شدن ماهیچه اسفنکتر مقعد می گردد. لذا باید به نحوی مدفوع دفع شود. به همین دلیل نحوه انجام اجابت مزاج را به این عزیزان نخاعی آموزش می دهند. تحریک خروج مدفوع ممکن است با انگشت، تنقیه سبک یا گذاشتن شیاف باشد. این موضوع از آن جهت مهم است که فرد بتواند به ‌راحتی در جمع حاضر شود. زیرا اجابت مزاج بی‌موقع مشکلاتی برایش پدید می‌آورد. یبوست نیز آثار سوئی مانند شقاق مقعد، بواسیر و بدخیمی روده‌ها را در درازمدت به دنبال خواهد داشت.

*اختلال در دستگاه ادراری: در اثر از بین رفتن هماهنگی بین شبکه عصبی و عضلانی مثانه، در عملکرد سیستم ادراری اختلال به وجود می آید و اسفنگتر ارادی پیشابراهی خارجی کارش را به درستی انجام نمی دهد. در نتیجه فرد نخاعی دچار اختلال در ادرار یا بی اختیاری ادرار می شود و این حالتها به مرور زمان عفو نت های ادراری، هیدرونفروز و ریفلاکس مثانه ای-حالبی ایجاد می کند. به همین دلیل برای آنکه ادرار در مثانه نماند باید روزی یک یا دو بار در روز سوند بزند. گاهی در مرحله وارد کردن سوند مجرای ادراری زخم شده و عارضه را تشدید می کند. سوندگذاری دائمی باعث افزایش احتمال عفونت ادراری، زخم مجرای ادرار، کم‌شدن فشار مثانه و کوچک‌شدن حجم مثانه خواهد شد. علاوه بر آن حمل کیسه ادرار و قابل مشاهده بودن آن شاید چندان خوشایند نباشد که در این موارد نیز به بیمار آموزش داده می‌شود کیسه ادرار را زیر شلوار و به ساق پایش ببندد .

*کاهش تعریق در زیر سطح ضایعه: سیستم تعریق بیماران نخاعی دچار اختلال است، بنابراین اگر یک فرد مبتلا به ضایعه نخاعی بیش از نیم ساعت زیر آفتاب بماند ،  به احتمال زیاد گرمازده می‌شود .

*پوکی استخوان: در افراد نخاعی که به بی حسی و بی حرکتی مبتلا شده اند از بین رفتن توده استخوانی شدید و سریع تر است و در کنار عوامل دیگر باعث پوکی استخوان شان می شود  .

*از بین رفتن احساس درد: از بین رفتن احساس درد، تشخیص بعضی از بیماری‌ها را پیچیده‌تر می‌کند؛ مثلا اگر یک فرد معمولی به عفونت ادراری دچار شود، با مشاهده علایم اولیه مثل تکرر ادرار، احساس فشار و پری مثانه، خیلی زود متوجه بیماری خود می‌شود و به پزشک مراجعه می‌کند، اما یک فرد ضایعه نخاعی زمانی متوجه بیماری خود می‌شود که تب و لرز به آن اضافه و یک عفونت ادراری ساده به عفونت دستگاه ادراری فوقانی تبدیل شده است .پس از بین رفتن احساس درد باعث می شود که فرد در مراحل مزمن و خطرناک، از وجود بیماری آگاه شود.

*ایجاد زخم‌های فشاری: احتمال ایجاد زخم های فشاری Bedsore بعد از آسیب نخاعی بسیار شایع است و آن در اثر فشار استخوان بر روی پوستی است که با عضله محافظت نمی شود . جانبازانی که مجبورند برای مدت طولانی در یک وضعیت ثابت بخوابند از این عارضه در نواحی کناره های سر، پشت استخوان کتف، پشت استخوان خاجی بین دو برجستگی باسن و... به شدت رنج می برند و مراحل درمانشان هم سخت است . دو عامل مهم برای پیشگیری از ایجاد زخم فشاری در بیماران نخاعی، جابجا شدن به سمت چپ و راست هر چند دقیقه یک بار و تغذیه مناسب است.

*اختلالات جنسی: افرادی که مبتلا به ضایعه نخاعی می شوند بسته به محل ضایعه، در روابط زناشویی دچار مشکل بوده و به شیوه طبیعی صاحب فرزند نمی شوند. زیرا پیام های عصبی بین مغز و دستگاه تناسلی رد و بدل نمی شوند و در اثر ضایعه دچار اختلال عملکردی هستد. اگر آسیب در زیر قطعه دهم سینه ای رخ دهد مرکز خاجی را در ارسال و دریافت پیام ها دچار مشکل می کند. مرکز خاجی، ناحیه مهمی در تحریک جنسی و لذت زناشویی است. به همین نسبت اگر آسیب در بالای قطعه دهم سینه ای باشد باعث ناتوانی های شدیدتر در عملکرد جنسی فرد می شود. در عین حال خوشبختانه پیشرفت علم پزشکی باعث شده که امروزه با ارائه خدمات درمانی خوب و مناسب به این افراد پیشرفت عوارضشان سریع نباشد و حتی اکثر آنها از نعمت فرزند برخوردار گردند.

منبع: کتب پزشکی و مقالات


کد خبرنگار : 17