فاش نیوز -  پیروزی انقلاب اسلامی بسترساز آزادسازی انرژی متراکمی بود برای نویسندگان و شاعران، به ویژه نسل جوان و نوآمدگان شعر و داستان که بلافاصله پس از پیروزی انقلاب و با آغاز جنگ تحمیلی بخش‌هایی از این انرژی، استعداد و توان و ظرفیت قلم‌ها در خدمت دفاع مقدس و روایت جنگ و تبعات و حوادث و وقایع آن قرار گرفت.

در این دوره رجز خوانی، تصنیف‌های حماسی، حماسه‌سرایی و حماسه‌نویسی و سرودهای انقلابی و مردمی یکی از نیازهای معنوی و حماسی جامعه و نسل جنگ بود تا با تشجیع و تحریک عواطف و احساسات و تأمین نیازهای معنوی بتوانیم بر دشمن غالب آییم.

 اما رویش‌گاه اصلی جریان شعر و داستان انقلاب را باید بعد از جنگ دانست که با تغییر شرایط و توجه به رویکردهای تعقلی و تحلیل و تعمق در حوادث و رویدادها، نویسندگان و شاعران درگیر جنگ و نسلی از شاعران و رمان‌نویسان که جنگ و تبعات و پیامدهای آن را به‌عینه لمس کرده بودند، گام به این وادی نهادند و فرصت و فراغت یافتند تا با تدوین خاطرات خویش و یا استخراج خاطرات سایر رزمندگان و با آفرینش آثار متنوعی در حوزه‌های شعر، رمان، خاطره و زندگینامه وتاریخ شفاهی و... به مقوله‌ی ادبیات پایداری و روایت عینی و ادبی از این حماسه بپردازند.
 البته شاید کیفیت آثار آن ایام پایین و ضعیف بوده باشد اما به مرور شاهد ظهور آثار حرفه‌ای‌تر و وزین‌تر و صیقل‌خورده‌تر بودیم و روز به روز آثار پخته و ارزنده‌‌تری تولید و عرضه شد.
در این ایام آثار شاخصی در حوزه‌های مختلف تولید و در جشنواره‌های مختلف نیز به مقام و موقعیت دست یافتند.
شمار این آثار آخرین از مرز 28 هزار جلد در حوزه‌های خاطرات، شعر، داستان، تاریخ شفاهی و ... در طول سال‌های پس از انقلاب اسلامی گذشته است.
برخی از آثار و رشحات ذوقی و قلمی دوران جنگ را هم می‌‌توان به مثابه مانیفست تحول ادبی شعر و داستان انقلاب تلقی کرد؛ یا حداقل می‌توان آن را مبدأ تحول و تأثیرگذاری این جریان ادبی دانست که در این مجمل فرصت اشاره به مصادیق آن نیست؛ اما اگر بخواهیم از موضوع این وجیزه کوتاه خارج نشویم، باید تأکید کرد هر چند روایت هشت سال جنگ بخشی از تاریخ پرفراز و نشیب انقلاب اسلامی به شمار می‌رود اما اگر بخواهیم از دریچه‌ی تاریخ به انقلاب اسلامی بنگریم روایت ادبی فصل اول انقلاب یعنی حدفاصل 15 خرداد 42 تا بهمن 57 بیشتر در حد خاطرات و روایت خاطرات و تاریخ شفاهی باقی مانده و به ادبیات و آثار ادبی راه نیافته است؛ و در مجموع وضع دفاع مقدس در میان تولیدات ادبی بسیار بهتر از وضع انقلاب اسلامی است.

 اما در مقابل، از حوادث، وقایع جنگ، سیره فرماندهان و روایت شخصی از نامداران جنگ، عملیات‌ها، نقل شکست‌ها و پیروزی‌ها آثار بسیاری در قالب داستان کوتاه، رمان، شعر، خاطره، تحقیق آفریده شده است که بعضاً نیز به زبان‌های خارجی ترجمه شده است که جای خوشبختی و البته همچنان جای کار بسیار دارد.

 غفلت از تاریخ انقلاب اسلامی و شکل نگرفتن روایت ادبی، نپرداختن به ادبیات شفاهی انقلاب و عدم ورود نویسندگان و رمان‌نویسان به این سال‌ها و نبود آثار مطرح، واقعیتی است که باید به طور جدی مورد توجه تحلیل‌گران و منتقدان قرار گیرد. البته برخی نیز براین باورند که برای آفرینش آثار مطرح ادبی باید غبار زمان برگونه حوادث و وقایع بنشیند تا از رسوب این ماجراها آفرینش‌گران معانی و صیادان گهر بتوانند آثار دلخواه خود را رقم بزنند؛ اما این نگرانی هم هست که این فاصله گرفتن و فراموشی، ما را از فیض این گوهرهای ناب ایثار و جانفشانی‌های دوران انقلاب محروم کند.

 بی‌تردید وقوع انقلاب اسلامی فضای مساعدی را برای چاپ و انتشار و ترجمه‌ی گسترده‌ی رمان و داستان فراهم کرد و همه‌ی طیف‌ها توانستند با استفاده از این فضا آثار مورد نظر خویش را منتشر کنند. اما اینکه چه تعداد از این آثار به موضوع انقلاب اسلامی، تأثیرات بزرگ‌ترین پدیده‌ی قرن بر تاریخ معاصر و جنبه‌های عمیق فرهنگی و فکری این انقلاب عظیم پرداخته شده است، جای بحث دارد والا با عنایت و کرامت دولت اصلاحات، آثار بسیاری از نویسندگان معاند و مخالف با انقلاب، ارزش‌ها و باورهای دینی هم به وفور مجوز چاپ دریافت کردند.

 جمع‌بندی اینکه پدیده‌ی انقلاب اسلامی، تأثیرات جهانی این حادثه عظیم تاریخی و تاریخ‌ساز و رهبری بی‌بدیل آن و عینیت یافتن استقلال واقعی ملت ایران در ادبیات داستانی ما بسیار کمرنگ انعکاس یافته و نیاز هست یک بازنگری در سیاست‌ها و رویکردها صورت گیرد تا ادبیات در شأن این انقلاب عظیم، فارغ از دستورات و خط و خطو ط‌های نشان‌دار شکل گیرد.

علی شیرین

کارشناس ارشد علوم ارتباطات