دهنوی از دستمایه قرار گرفتن تشییع پیکر شهید سلیمانی برای سوژه چهار فیلم کوتاه خبر داد و گفت: برای تولید فیلم از حاج قاسم باید نگاه ملی را گسترش می‌دادیم لذا سعی کردیم ایشان را جناحی نکنیم.
تولید چهار فیلم کوتاه با محوریت سپهبد شهید «حاج قاسم سلیمانی» بهانه‌ای شد تا گفت‌وگویی را با «مسعود دهنوی» مستندساز جوان سینمای ایران انجام دهیم.
این کارگردان پیش از این سابقه طولانی در ساخت فیلم مستند دارد، اما در تجربه‌ای جدید موضوعی را مورد توجه قرار داده است که برای اکثر مردم ایران تامل‌برانگیز بود؛ شهادت حاج قاسم و یک تشییع باشکوه و میلیونی. در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید.
دفاع‌پرس: اخیراً درباره شهید سلیمانی فعالیت‌های سینمایی را انجام داده‌اید؛ درباره‌ی این پروژه توضیحاتی را بفرمایید.
حدود سه ماه پیش بود که از سمت مکتب حاج قاسم پیشنهادی برای تولید مستندی مطرح شد و قرار بود امیرحسین نوروزی کار‌های آن را انجام دهند و قرار شده بود ما نیز کنار کار باشیم. بخاطر تولید این مستند چند کتاب مطالعه کردیم که شامل روایت‌هایی مردمی درخصوص تشییع جنازه شهید سلیمانی بود.
خاطراتی از مردم سبزوار، اهواز، تهران و کرمان در این مجموعه کتاب‌ها که حدوداً پنج جلد بود منتشر شده بود که آن‌ها را مطالعه کردیم تا بتوانیم سوژه‌هایی با محوریت اتفاقات مردمی پیدا کنیم و وارد کار شویم. کمی که جلو رفتیم با روایت‌هایی کوتاه و جذابی روبرو شدیم و بخاطر اینکه دسترسی به مستندات اتفاقات تشییع نداشتیم لذا تصمیم گرفتیم این اتفاق را به‌صورت یک کار کوتاه داستانی انجام دهیم.
از میان خاطراتی که مطالعه کردیم حدوداً ۱۰ داستان ویژه که بار دراماتیک ویژه‌ای داشت انتخاب شد و با مشور مکتب حاج قاسم و پژمان لشکری‌پور که تهیه کننده کار هستند، چهار داستان را برای تولید انتخاب کردیم. در مجموع فیلمنامه چهار کار کوتاه آماده شد و انتخاب بازیگر شروع شد.
حدود یک‌ماه و نیم پیش کار پیش‌تولید را شروع کردیم و آرام‌آرام فیلمنامه را پیش بردیم و کار انتخاب بازیگر نیز شکل گرفت. این کار پروژه ساده‌ای نبود، چون یک قسمت از این کار‌ها مربوط به تشییع جنازه شهید سلیمانی بود که یک اتفاق خیلی ویژه است و داستان کاملاً واقعی است و با اقتباس از آن‌ها فیلمنامه نوشته شده است.
برای اینکه بتوانیم بخشی از مراسم تشییع حاج قاسم را بازسازی کنیم نیاز به خیابانی داشتیم که شبیه به خیابان انقلاب باشد؛ بخاطر همین شهرک غزالی را برای این کار انتخاب کردیم و ادوات و ماشین حمل پیکر را بازسازی کردیم که کار خوب و بزرگی بود که امیدواریم اتفاق خوبی رقم بخورد.
این کار چند داستان دیگر دارد. یک داستان کاملاً مردمی است و در یک خانه اتفاق می‌افتد. داستان دیگری از این مجموعه در یک پادگان رخ می‌دهد و یک داستان خیلی ویژه‌ی دیگر در یک قوه‌خانه است که هر کدام از این داستان‌ها اتفاق خیلی ویژه‌ای را رقم می‌زنند. نکته خیلی مهمی که ما در این روایت‌های مردمی داشتیم این بود که سعی کردیم تمام ویژگی‌های مردمی بودن را در آن رعایت کنیم و تشییع شهید سلیمانی را مربوط به جناح خاص سیاسی و بخشی از مردم ندانستیم بلکه همان اتفاقاتی که ما در تشییع پیکر و اتفاقات بعد مشاهده کرده بودیم را با همان شکل و شمایل بازسازی کنیم و اتفاق بیفتاد.
بخش مهمی از جذابیت کار مربوط به انتخاب بازیگران و عواملی بود که باوجود اینکه پروژه یک کار کوتاه بود، اما خیلی علاقه‌مند بودند تا در این کار سهمی داشته باشند و ایفای نقش کنند. مرحله تولید کار به پایان رسیده است و وارد مرحله‌ی پس‌تولید شده است. عوامل خیلی مهم و کاردرست سینمایی همچون علیرضا علویان صداگذار، حبیب خزایی‌فر موسیقی، هوتن حق‌شناس اصلاح رنگ و ناصری در بحث ویژوال در مرحله پس‌تولید همکار ما خواهند هستند.
تمام تلاش‌ها مبنی بر این بود که ما بخش کوچکی از آن اتفاق عظیم و بزرگی را که در کشور رقم خورده است را به‌تصویر بکشیم و یک یادآوری خوبی برای مردم باشد که در این اتفاق تلخ چقدر به هم نزدیک بودند. اتفاقی که همه دل‌ها را به هم نزدیک کرده بود.
دفاع‌پرس: تولید این مجموعه به‌نظر یک رویداد جذاب است بخاطر اینکه سوژه‌های آن از دل مردم و اقتباس از کتاب بوده است؛ درباره بازیگر‌ها بیشتر توضیح بفرمایید که انتخاب‌ها برچه اساسی بود و آیا از بازیگر‌های تئاتر انتخاب داشتید یا اینکه از چهره خاصی استفاده کردید؟
بازیگران در این کار همکاری کردند که بخاطر اسم شهید سلیمانی بازی را دوست داشتند. برای انتخاب بازیگر به سمت چهره‌ها نرفتیم و تاکیدی بر استفاده از چهره نداشتیم بلکه حال دل بازیگر برایمان مهم بود. یعنی دوست داشتیم از کسانی استفاده کنیم که دلشان با کار همراه باشد و به جرات می‌توانم بگویم تمام کسانی که در این پروژه همراه شدند همگی با دل و جان بازی کردند و در این مسیر اتفاقات جذابی رقم خورد.
کسانی هم بودند که تست گریم و لباس انجام داده بودند و آماده ضبط بودند که یک‌روز مانده به ضبط به دلیلی قسمت‌شان نشد بازی کنند. ما هم قائل بودیم که در انتخاب عوامل خیلی دخیل نیستیم و از سمت دیگری این انتخاب‌ها صورت می‌گیرد و تمام تلاشمان را کردیم که کار به‌درستی و با رعایت تمام استاندارد‌ها انجام شود که تاثیرگذار باشد.
دفاع‌پرس: برای این کار تیتراژ و موسیقی خاصی تولید شده است؟
با اینکه خیلی مرسوم نیست برای کار‌های کوتاه چند دقیقه‌ای موسیقی مستقلی ساخته شود، اما تهیه کننده‌ی کار تاکید داشتند که حتما تاجایی که در توانمان باشد استاندارد‌ها را رعایت کنیم و آقای خزایی‌فرد به همین دلیل مشغول ساخت موسیقی برای کار هستند. موسیقی‌های ما برای این کار‌ها مختلف خواهند بود و حتی برای یکی از کار‌ها با یک شعر عربی که مربوط به سمت اهواز و خرمشهر است، موسیقی بومی ساخته شود تا در موسیقی نیز حس و حالی که به مخاطب منتقل می‌شود، کاملاً منطبق با فضای فیلم باشد.
با اینکه این مجموعه کار‌هایی کوتاه و چند دقیقه‌ای است، اما پوستر و عوامل و موسیقی جداگانه دارند و هرکدام از کار‌ها به صورت مستقل در فضای مجازی و رسانه ملی و از چند هفته پیش از سالروز شهادت حاج قاسم پخش شود. کار متعلق به مکتب حاج قاسم است و در این مسیر ما را خیلی کمک کردند.
دفاع‌پرس: شما پیش از تولید این مجموعه تجربه کار رئال در کارنامه داشته‌اید؟
من چند سال مستند کار کرده‌ام و اخیراً سال گذشته یک مینی سریال با سازمان اوج ساختیم که کار داستانی بود که مربوط به اتفاقات دهه‌ی ۶۰ و شهدای روستایی بود. همین کار و به‌واسطه‌ی پروژه‌های مستندی که با آقای لشکری‌پور انجام داده بودیم پیشنهاد ساخت این کار را به ما دادند.
دفاع‌پرس: به‌لحاظ فرمی کمی از کار صحبت کنید؟
ما در این کار خیلی بازی فرمی و سینمایی نداشتیم و اصلاً قصد چنین کاری را نداشتیم چراکه از ابتدا مخاطبمان را مشخص کرده بودیم. مخاطب ما مردم عادی هستند که دوست دارند این کار‌ها را ببینند. من و دوستان دیگر توانایی اینکه بتوانیم سینما را به رخ بکشیم را داشتیم، اما هدف ما چیز دیگری بود و می‌خواستیم همه چیز حالت مردمی خودش را داشته باشد و روایت‌ها و فیلم‌نامه‌های خیلی ساده و کوچکی را رقم بزنیم که مردم پس از دیدن آن‌ها حالشان خوب شود و حس و حال آن زمان را دوباره درک کنند.
دفاع‌پرس: امسال در بخش نیمه بلند جشنواره سینماحقیقت یک کار دارید؟
بله من امسال در سینما حقیقت کار «پرواز بی‌بازگشت» را دارم و فیلم «قطعه ۱۹» که سال گذشته در جشنواره حقیقت جایزه برده بود امسال نیز در جشنواره مستند تلویزیون جایزه برد و دومین جایزه خودش را گرفته که در بخش ویژه کرونا بوده است. کار من بیشتر مستند است و شاید یکی از دلایلی که انتخاب تهیه کننده برای این کار‌ها ما شدیم همین بود فضای کار‌ها به مستند نزدیک باشد و صرف سینما و فرم نباشد و ما نیز تلاش کردیم این اتفاق رقم خورده باشد.
دفاع‌پرس: سختی پرداختن به قهرمان‌ها نزدیک شدن به آن‌هاست؛ شما در این مجموعه انتخاب درستی داشته‌اید و به حواشی تشییع پیکر شهید سلیمانی پرداخته‌اید. نظر خودتان در این رابطه چیست؟
در این مجموعه آثاری که درخصوص شهید سلیمانی تولید کرده‌ایم مستقیم به ایشان نپرداخته‌ایم بلکه روایت‌های تشییع که حاشیه اتفاق بوده است را روایت کرده‌ایم. یعنی داستان‌های خیلی جذابی که در حاشیه تشییع پیکر در بین مردم اتفاق افتاده است را داشته‌ایم. می‌دانستیم اگر به سراغ کاراکتر شهید سلیمانی برویم بخاطر عظمت و بزرگی ایشان، توانایی این را نداریم که بتوانیم یک زاویه از ابعاد وجودیشان را کار کنیم بخاطر همین حاشیه‌ها معمولا جذاب‌تر و راحت‌تر است. ما از ابتدا این را حس می‌کردیم که قرار است یک کاری را تولید کنیم که شخصی کاملاً آن را نظارت و چیدمان خواهد کرد. این کار جدای از تجربه‌ی فیلمسازی، تجربه‌ی چنین حسی بود که شهید زنده است و مسیر را هموار می‌کند.
دفاع‌پرس: در شرایط اقتصادی موجود که ثباتی وجود ندارد تولیدات سینمایی به سختی قابل مدیریت هستند؛ شما در این مسیر چه مشکلاتی داشتید؟
تولید برای سینما سخت شده است و در این پروژه می‌بایست حس و حالی کمک کننده عوامل باشد تا آن‌ها ترغیب به انجام یک جهاد شوند ما با تمام وجود در این کار انرژی گذاشتیم تا یک کار خوب شکل بگیرد که امیدوارم چنین شده باشد. این کار تنها متعلق به بنیاد شهید سلیمانی بوده است و تمام کار‌ها زیر نظر بنیاد و تهیه کنندگی پژمان لشکری‌پور رقم خورد.
همین‌جا لازم است از آقای لشکری‌پور تشکری داشته باشم چراکه هرجا ما با مشکل روبرو می‌شدیم و کار با مشکلی روبرو می‌شد حمایت‌های ویژه‌ای انجام می‌دادند و از ابتدا تا انتها در مسائل ورود داشتند همین مسئله باعث شد ما کار را راحت‌تر انجام دهیم.
دفاع‌پرس: شاید تلقی چنین باشد کار برای شهید سلیمانی بدون مشکل و به‌راحتی تولید شود، نظر شما چیست و آیا در این مسیر مشکل خاصی داشتید؟
هر مدل فیلمسازی مشکلات وجود دارد و در این پروژه نیز چنین مشکلاتی وجود داشت، اما این مشکلات برای عوامل دوست داشتنی بود. به‌عنوان نمونه ۱۸ ساعت شب‌کاری داشتیم و عوامل تا هیچ از سختی کار چیزی نگفتند؛ این افراد در چنین شرایطی فقط به عشق حاج قاسم کار کردند و برای همه مهم بود که این کار با بقیه‌ی کار‌ها فرق دارد و بایستی بهترین کار را تولید کنیم. چنین عواملی که کار و حاج قاسم را دوست داشتند برای ما ارزشمند بود. ما برخی پلان‌های را باید ۲۰ بار تکرار می‌کردیم تا حس و حال مورد نظر ایجاد شود؛ این کار برای یک کارگردان ایده‌آل است، اما ممکن است برای برخی از عوامل سخت باشد، اما کسی در این مسیر اعتراض نمی‌کرد، چون همگی دوست داشتند یک اتفاق را به‌بهترین شکل برای شهید سلیمانی رقم بزنیم.
ما برای یک شعر عربی با مرتضی حیدری آل کثیر از شاعران آیینی صحبت کردیم؛ ایشان هم مشتاقانه ما را همراهی کردند. یعنی خیلی‌ها خارج از پروژه بودند، اما وقتی فهمیدند ما مشغول کاری برای شهید سلیمانی هستیم، دلی پای کار می‌آمدند و کمک می‌کردند که چنین اتفاقاتی برای ما جذاب بود.
دفاع‌پرس: اشاره‌ای به شعر عربی کردید؛ آیا کار‌ها رویکرد بین‌المللی داشته است؟
رویکرد ما در تولید این مجموعه ملی بود لذا در یکی از داستان‌ها به قصه‌ای پرداخته‌ایم که همه‌ی قومیت‌های ایرانی با لهجه‌های مختلف و لباس‌های محلی کنار یک سفره جمع شده‌اند؛ در این قصه افرادی به نمایندگی از اهواز، مشهد، تهران، اصفهان و کرمان نمایش داده شده است و این بخش برای ما مهم بوده است که بتوانیم این افراد که هر کدام نماینده یک شهر و فرهنگ هستند را پای یک سفره جمع کنیم و در همین راستا زبان یکی از کاراکتر‌های ما عربی بود و یا در اپیزود دیگری که در یک پادگان کار شد ما لوکیشن را در پادگان ارتش انتخاب کردیم. یعنی می‌خواستیم چنین حسی را منتقل کنیم که حاج قاسم متعلق به همه است و به دلیل اینکه خاطراتی که ما مطالعه کرده بودیم از ارتشی‌ها نیز بود بخاطر همین چنین اتفاق ویژه‌ای را در بین سربازان ارتشی رقم زدیم.
تلاش کردیم مثل نگاه حاج قاسم فیلم بسازیم؛ یعنی اگر شهید سلیمانی نگاهی کاملاً ملی داشت، ما نیز خواستیم زاویه دوربین را ملی بچرخانیم و جهت خاصی نداشته باشد و به همان اندازه ملی باشد و به تمام جوانب نگاه کند. در یک اپیزود که کار بار سیاسی داشت اولویت برای ما و تهیه کننده نگاه ملی بود. وقتی این اپیزود را جهت تایید به خانم زینب سلیمانی تحویل دادیم، ایشان نیز نگاه ملی داشت. برای من جالب بود که اگر ایشان دختر همان سردار شهید هستند باید چنین نگاهی ملی داشته باشند که خوشبختانه چنین رویکرد و اشتراک‌نظر‌هایی کار را برای ما جذاب‌تر می‌کرد.
دفاع‌پرس: کار در مجموع چند دقیقه است؟
کار‌ها در حال تدوین است و نمی‌توانیم به‌طور دقیق بگوییم چند دقیقه خواهند شد، اما اگر به طور میانگین هر کار بین سه تا پنج دقیقه باشد مجموعاً ۲۰ دقیقه فیلم خواهید داشت. همه این کار‌ها یک محور دارند که تشییع پیکر سردار حاج قاسم سلیمانی است، ولی در هر اپیزود زاویه دید آدم‌ها و نوع آدم‌ها فرق دارد. داستان‌ها مربوط به شهر‌های مختلفی است که پیکر شهید سلیمانی در آن‌ها تشییع شده است و حدود ۱۵۰ هنرور در این کار‌ها همکاری داشتند.
دفاع‌پرس: حرف آخر
در این مجموعه تمام تلاش ما بر این بود تا خاطرات به تشییع پیکر ختم نشود، چراکه خاطرات زیاد جذابی درخصوص شهید سلیمانی وجود دارد و امیدواریم کار ما مقدمه‌ای برای فعالیت آدم‌ها و گروه‌های فیلمسازی درخصوص حاج قاسم باشد.
گفت‌وگو از ولی منصوریان