زنجان احمد مرتضایی اولین شهید انقلاب در زنجان است که در ۵ شهریور سال ۵۷ به شهادت رسید.
این روزها که مصادف با ایام پیروزی انقلاب است روزهایی ماندگار و فراموش ناشدنی در تاریخ ملت بزرگ ایران محسوب می‌شود، انقلابی که رساترین فریاد تاریخ، یعنی امام امت، آن را رهبری کرد و به فرجام رساند و برای حفظ آن با همه وجود تلاش کرد.
انقلاب ایران، انقلابی مبتنی بر بینش عمیق توحیدی و الهام گرفته از انقلاب سرخ عاشورای حسینی است که در آن عده‌ای قلیل، با اعتقادی وسیع و راسخ، نیروهای کفر و باطل را شکست دادند و چشم قدرتمندان را خیره ساختند. با پای گذاردن در دایره معنویت و ایثار و شهادت بود که فرزانگان خاک، از این سرزمین پاک، به سوی افلاک، پر گشودند و تا نهایت تاریخ جاودانه شدند.
دهه مبارک فجر، تجلی شکوهمند حماسه و سرافرازی ملتی است که در عصر اسارت انسان و در روزگار قحطی انسانیت، با انقلاب اسلامی خویش، صفحههای زرین را در تاریخ حیات آدمی گشود و صدای خداخواهی، معنویت، آزادی و استقلال را در گوش جان جهانیان طنینانداز کرد اما نباید فراموش کرد چه جان‌هایی در راه به ثمر رسیدن این انقلاب فدا شد.
بی‌شک اگر فداکاری و ایثارگری شهدا نبود انقلاب ما امروز با این صلابت و اقتدار در جهان مطرح نبود؛ شهدایی که سر دادن اما ذره‌ای از خاک وطن را ندادند، شهدایی که خون دادند تا امروز ایران ما با اقتدار قله‌های پیشرفت و توسعه را یکی پس از دیگری طی کند و به خاری تبدیل شود در چشم دشمنانی که تاب دیدن ایران قوی را ندارد.
استان شهید پرور زنجان نیز در طول انقلاب شهدای فراوانی تقدیم کرده است تا جایی که در سایه رشادت جوانان دلیر این قطعه از خاک ایران از زنجان به عنوان دیار غواصان دریا دلی یاد می‌شود که ندای لبیک پایتخت‌نشینان شور و شعور حسینی به انقلاب و امام زمان خویش را به گوش جهانیان رساندند.
یکی از دلیرمردان زنجانی شهید احمد مرتضایی است که در راهپیمایی شب پنجم شهریور ماه ۱۳۵۷ مجروح شده و پس از انتقال به تهران به شهادت رسید مردی که شهادتش نی بابرکت بود و جرقه اولین راهپیمایی زنان را زد.
در سال ۵۷ که زنجان در تب و تاب انقلاب می‌سوزد، شهر در بستری از خون و قیام آرمیده است، شعله‌های خشم و نفرت از هر سو زبانه می‌کشد،مردم از خرد و کلان به انتظار دیدار خورشید نشسته‌اند. احمد مرتضایی یکی از جوانان غیور زنجان در راهپیمایی شب پنجم شهریور ماه سال ۱۳۵۷ مجروح شده پس از انتقال به تهران به شهادت می‌رسد.
پس از این واقعه زنان زنجان روز پنجشنبه نهم شهریور ماه سال ۵۷ در یک اقدام منحصر به فرد به صورت مستقل دست به راهپیمایی زدند. روزنامه کیهان گزارش این راهپیمایی را چنین درج کرد: «دختران چادری زنجانی در حالی که عکس‌های احمد مرتضایی را در دست داشتند به تظاهرات آرام پرداختند و به طرفداری از آیت‌الله خمینی و به مخالفت با دولت شعار دادند، آنان در بیشتر خیابان‌های شهر به پیاده‌روی پرداختند و بدون اینکه با دخالت ماموران روبه رو شوند به خانه‌های خود بازگشتند.»
شهید احمد مرتضایی در تاریخ دهم فروردین سال ۱۳۴۵ در شهرستان زنجان به دنیا آمد. وی در دوران پیش از دبستان نزد حجت‌الاسلام سید مجتبی موسوی به تعلم و تلاوت کلام‌الله مجید پرداخت، پس ازآن دوران دبستان و راهنمایی را در مدرسه مصدق و فردوسی گذراند و وارد دبیرستان امیرکبیر شد.
با آغاز انقلاب با حضور چشم‌گیر در محافل سخنرانی، راهپیمایی‌ها و در درگیری‌ها تا پای جان در سنگر قیام به مبارزه پرداخت تا اینکه در تاریخ ششم شهریور ماه سال ۱۳۵۷ در چهار راه پایین از ناحیه سر مورد هدف تیر نیروهای شهربانی قرار گرفت و به شهادت رسید. پیکر پاکش را پس از تشییع در مزار پایین شهرستان زنجان به خاک سپردند. عصر آن روز خانواده این شهید که در مسجد حجت‌الاسلام که در بین مساجد چهل‌ستون، ولیعصر (عج) و سید فتح‌الله قرار دارد مراسم شب هفت برگزار کردند. پس از برگزاری مراسم شب هفت، ۵۰ نفر از خانم‌ها حرکتی آرام و دسته‌جمعی را که از قبل هماهنگ شده بود آغاز کردند و سایر بانوان زنجانی نیز با دیدن این حرکت به آن‌ها پیوستند، این حرکت بانوان زنجانی بدون شعار و کاملا در حالت سکوت بود تا بهانه‌ای دست نیروهای امنیتی داده نشود.
پیشاپیش این راهپیمایی، عکس شهید مرتضایی حمل می‌شد و فرزانه اسلامی که نقش زیادی در مبارزات انقلابی داشته است در صف جلو حرکت می‌کرد. این گروه در مسیر حرکت خود از مسجد حجت‌الاسلام، از کوچه سید فتح‌الله وارد خیابان اصلی شده و با توجه به اینکه احمد مرتضایی در دبیرستان امیرکبیر تحصیل می‌کرد به چهارراه امیرکبیر رفته و سپس با حضور در بلوار شاهنشاهی، خیابان پهلوی، میدان پهلوی و دبیرستان پهلوی آن دوران به مسجد بازگشته و از آنجا پراکنده شدند.
با وجود اینکه در آن زمان اکثر بانوان چادر رنگی سر می‌کردند ولی در این راهپیمایی به جز چند نفر بقیه چادر مشکی به سر داشتند و همین موضوع بازتاب زیادی در روزنامه‌های کثیرالانتشار داشت و از زنان سیاه‌پوش زنجانی یاد کردند که دلیل آن تاکید بر این موضوع بود که راهپیمایی توسط مذهبی‌ها انجام گرفته است.
اگر چه شهدای بسیاری تقدیم انقلاب اسلامی و برای بارور کردن نهال آن تقدیم انقلاب اسلامی شده است، اما نقش شهدای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی با وجود اهمیت بسیار کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
اصغر حیدری، اسماعیل فلاح، منصور اصولی، احمد مرتضایی، ابوالفضل آدینه‌لو، اباصلت سهرابی، خلیل نوروزی‌مقدم، داود میرزائی، سیدمجتبی آقامیرلی، شربت‌علی محمدی، شعبان شعبانی، عباس سهرابی، عبدالحسین جلیل‌خانی، علی اشراف علی‌اکبری، علی گنج‌خانلو، فرهادعلی معصومی، فیض‌الله نجفی، قربان‌علی افشار، نقی بنایی، نجف‌علی خدایی، موسی جوادی، محمدعلی شجاعی، محمدحسن دخت‌هاشمی، سیدمجتبی ارفعی‌زرندی، قسمت‌علی لشکری‌نجف، اسماعیل رستمی، یعقوب علی محمدی، یدالله صادقی، هدایت‌الله زمانی از شهدای انقلاب در زنجان محسوب می‌شوند.