تصویب الزامات توافق خوب

روز گذشته در حالی که همه نمایندگان و خبرنگاران حاضر در صحن علنی مجلس منتظر رای‌گیری درباره طرح الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته‌ای بودند، ناگهان این طرح که موافقت 92 درصدی روز چهارشنبه مجلس را کسب کرده بود از دستور کار پارلمان خارج شد. به گزارش «وطن امروز»، در جلسه چهارشنبه پارلمان، نمایندگان به یک فوریت این طرح رای داده بودند که لازم بود براساس قانون در جلسه بعدی که روز گذشته بود، به رای نمایندگان گذاشته شود. در نهایت با نظر هیات رئیسه مجلس این طرح برای انجام اصلاحاتی از دستور کار خارج شد و کلیات آن پس از انجام اصلاحاتی، با رای قاطعی تصویب شد. وکلای ملت با 199 رأی موافق، 3 رأی مخالف و 5 رأی ممتنع از مجموع 213 نماینده حاضر در صحن علنی پارلمان کلیات طرح الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته‌ای را تصویب کردند و بنا شد جزئیات این طرح که شامل یک ماده واحده و 4 بند است در جلسه علنی روز سه‌شنبه مورد بررسی قرار گیرد. با خروج این طرح که البته در دستور کار مجلس نیز چاپ شده بود مباحثات مختلفی بین نمایندگان مجلس صورت گرفت. نمایندگانی چون احمد توکلی، حاجی‌دلیگانی و محمدحسن آصفری اعتراض خود را در تذکر شفاهی نسبت به این اقدام اعلام کردند.  در اولین اعتراض محمدحسن آصفری در تذکری، اقدام هیات رئیسه را بی‌احترامی به نمایندگان دانست. عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در جلسه علنی صبح روز گذشته پارلمان در این‌باره اظهار داشت: روز چهارشنبه هفته گذشته بررسی طرح صیانت از حقوق هسته‌ای با رأی بالای نمایندگان مجلس به تصویب رسید و در هفته جاری هم درجانامه‌ای نمایندگان این طرح در دستورکار امروز قرار گرفته بود. وی ادامه داد: متأسفانه در جلسه امروز وقتی دستورکار قرائت شد، این طرح حذف شده بود و در دستور کار قرار نداشت در حالی که طبق اصول قانون اساسی و مواد آیین‌نامه داخلی مجلس طرح‌ها باید به نوبت و براساس اولویت خود مطرح شوند. آصفری افزود: به‌رغم اینکه این طرح در دومین دستورکار جلسه علنی روز یکشنبه قرار داشت و در دستور کار چاپ شده بود اما در دستور قرار نگرفت لذا رئیس مجلس نباید اجازه چنین رفتارهایی را بدهد چرا که این موضوع بی‌احترامی به نمایندگان مجلس است لذا بهتر است بگویید چه کسانی پشت‌پرده تصمیم می‌گیرند که ما نمایندگان هم مطلع شویم.
اول استانی شدن بعداً طرح ملی هسته‌ای
اما بعد از این تذکر آصفری که مورد موافقت اکثر نمایندگان مجلس نیز قرار گرفت، حجت‌الاسلام ابوترابی‌فرد پاسخی به آن ارائه کرد. حجت‌الاسلام محمدحسن ابوترابی‌فرد، نایب رئیس اول مجلس که ریاست صحن علنی را برعهده داشت در پاسخ به این تذکر گفت: با توجه به اینکه در حال حاضر طرح استانی ‌شدن انتخابات در دستور کار است لذا ابتدا باید بررسی این طرح تمام شود و پس از آن طرح الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته‌ای در دستور کار قرار گیرد. وی افزود: همانطور که مستحضرید روز چهارشنبه تقاضای تغییر دستور صحن علنی با رأی مثبت ۹۲درصد نمایندگان تصویب شد و طرح صیانت از حقوق هسته‌ای در دستور کار قرار گرفت؛ باید ابتدا بررسی طرح استانی شدن به پایان برسد سپس طرح صیانت از حقوق هسته‌ای در دستور کار قرار گیرد.
اعتراض توکلی به خروج طرح از دستور کار
اما بعد از تذکر آصفری، احمد توکلی، نماینده مردم تهران نیز نسبت به این اقدام هیات رئیسه واکنش نشان داد و آن را غیرقانونی عنوان کرد. به گزارش فارس، توکلی در نشست علنی صبح روز گذشته پارلمان طی تذکری آیین‌نامه‌ای نسبت به از دستور کار خارج شدن بررسی طرح الزام دولت به حفظ حقوق هسته‌ای انتقاد کرد و اظهار داشت: در بند 9 دستور کار هفته گذشته صحن علنی بررسی طرح الزام دولت به حفظ حقوق هسته‌ای آمده بود. وی افزود: ماده 146 آیین‌نامه داخلی مجلس می‌‌گوید اگر گزارش چاپ شده در دستور کار هفتگی صحن علنی درج نشده باشد، فقط با تصویب دوسوم کمیسیون و تایید هیأت رئیسه قابل درج در دستور کار است و در صورت درج در دستور هفتگی هم قابل تصویب است. توکلی با بیان اینکه متأسفانه در دستور کار این هفته صحن علنی همان عنوان قبلی درباره طرح هسته‌ای مجلس آمده است، تصریح کرد: مردم منتظرند ببینند مجلسی که با رأی 92 درصدی با بررسی با اولویت طرح هسته‌ای موافقت کرد، آیا آن را نهایی می‌کند یا نه؟ بنابراین چرا دستور کار صحن علنی مجلس را تغییر دادید؟ نماینده تهران در مجلس در بخش دیگری از سخنانش یادآور شد: وقتی بررسی طرحی در دستور هفتگی صحن علنی چاپ می‌شود، طبق آیین‌نامه داخلی اصلاً قابل تغییر نیست. این موضوع بسیار دارای اهمیت است و کسی نمی‌توانست آن را تغییر دهد.
لاریجانی: هماهنگی شورایعالی امنیت لازم است
اما در ادامه این جلسه، علی لاریجانی، رئیس مجلس در پاسخ به این تذکر احمد توکلی توضیحاتی ارائه کرد. لاریجانی با بیان اینکه طرح الزام دولت به حفظ حقوق هسته‌ای در دستور هفتگی مجلس قرار دارد، گفت:‌ موضوع هسته‌ای جزو مسائلی است که به شورایعالی امنیت ملی مربوط می‌شود و شورایعالی امنیت ملی نیز درباره اینگونه موارد نظراتی دارد، لذا باید اینگونه طرح‌ها با هماهنگی شورایعالی امنیت ملی به تصویب برسد. وی با بیان اینکه ما می‌خواهیم در کشور به یکدیگر کمک کنیم نه اینکه مساله جدیدی برای کشور بسازیم، تصریح کرد: شورایعالی امنیت ملی یکسری چارچوب‌های مشخصی دارد، ما باید در این زمینه هماهنگی لازم را داشته باشیم، چون بحث فروش سیب‌زمینی در کشور که نیست بلکه بحث یک موضوع مهم کشور است. لاریجانی تأکید کرد: باید در این زمینه توجه لازم را داشته باشیم، این موضوع در هیأت رئیسه مجلس هم مورد بحث و بررسی قرار گرفت و بنا شد درباره طرح هسته‌ای مجلس چارچوب‌های موردنظر مقام معظم رهبری حتماً رعایت شود. لذا این طرح باید پس از مشورت با شورایعالی امنیت ملی به تصویب برسد. وی در پایان خاطرنشان کرد: شورایعالی امنیت ملی ملاحظاتی درباره طرح الزام دولت به حفظ حقوق هسته‌ای کشورمان دارد که ما این ملاحظات را به نمایندگان مجلس منتقل کردیم اما متأسفانه برخی از این ملاحظات در مجلس رعایت نشده است، ما چون می‌خواهیم با رأی بالایی طرح یادشده را در صحن علنی تصویب کنیم، لذا باید به یکدیگر در این زمینه کمک کنیم البته پس از توکلی، رسایی هم خواستار ارائه تذکر بود که علی لاریجانی اجازه بیان تذکر به وی نداد و تاکید کرد نمایندگان اجازه دهند تا مواد دیگری از طرح استانی شدن انتخابات مجلس بررسی شود.
طرح اصلاح شده در دستان رئیس مجلس
پس از اینکه رئیس مجلس اجازه ادامه بیان تذکرات نمایندگان را نداد گعده‌های نمایندگان درباره این طرح آغاز شد. حجت‌الاسلام مجید انصاری، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور هم در مقایسه با جلسات قبل فعالیت بیشتری داشت. تسنیم حواشی گعده‌های نمایندگان تا تصویب طرح را اینگونه روایت می‌کند: در نهایت بین نمایندگان رایزنی‌هایی در این زمینه صورت گرفت؛ برخی نمایندگان از جمله علیرضا زاکانی نماینده تهران، کاظم جلالی نماینده شاهرود، احمدرضا دستغیب نماینده شیراز، علی‌اصغر زارعی نماینده تهران و حجت‌الاسلام حسین سبحانی‌نیا نماینده نیشابور در خلال جلسه علنی دیروز در گوشه‌ای از صحن علنی مجلس جمع شدند و اصلاحاتی را روی طرح مورد تصویب کمیسیون امنیت ملی قرار دادند. این اصلاحات صورت گرفته به رویت علی لاریجانی، رئیس مجلس رسید و باز هم گعده‌های دیگری برای تامین نظر رئیس مجلس و اعمال چند تغییر در اطراف صحن علنی مجلس تشکیل شد و در نهایت نیز جمعی از نمایندگان در گوشه‌ای از صحن تجمع کردند که به نوعی خواستار بررسی فوری طرح الزام دولت در صحن علنی شدند. در نهایت علیرضا زاکانی و کاظم جلالی روی این طرح به جمع‌بندی رسیدند و اصلاحاتی را اعمال کردند و در نهایت آن را به رویت رئیس مجلس رساندند. پس از تایید رئیس مجلس، علیرضا زاکانی نماینده مردم تهران مشغول جمع‌آوری امضا از اعضای کمیسیون امنیت ملی شد تا این طرح به تصویب اعضای کمیسیون برسد و روند قانونی خود را طی کند. پس از جمع‌آوری امضا از اعضای کمیسیون امنیت ملی در واقع این طرح به نوعی به تصویب کمیسیون امنیت ملی رسید و بلافاصله بدون اینکه این طرح چاپ شود به علی لاریجانی داده شد و لاریجانی نیز با قرائت ماده واحده و جزئیات آن کلیات طرح یادشده را به رای نمایندگان مجلس گذاشت که با 199 رای به تصویب رسید.
مجلس شورای اسلامی در این مصوبه ضمن تاکید بر لغو یکجا و کامل تحریم ها، هرگونه دسترسی به اسناد، افراد و تجهیزات نظامی
(غیر هسته‌ای) و همچنین محدودیت بر برنامه تحقیق و توسعه را ممنوع کرده است. در مجموع، می توان گفت این قانون الزامات ضروری لازم برای جلوگیری از یک توافق بد را فراهم می‌کند.
چه اصلاحاتی روی طرح اولیه صورت گرفت؟
اما با نگاهی به طرح اولیه الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته‌ای با آنچه که روز گذشته مورد تصویب نمایندگان قرار گرفت اصلاحات صورت گرفته به خوبی مشخص می‌شود. اصلاحات صورت گرفته به 2 بند اول این طرح مربوط می‌شود. در 2 بند اول طرح ابتدایی آمده است:
1- همه تحریم‌ها به‌عنوان بخشی از توافقنامه در روز توافق به‌طور کامل و یکپارچه لغو شود.
2- در چارچوب مصوبات شورایعالی امنیت ملی، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجاز به انجام نظارت‌های متعارف از سایت‌های هسته‌ای است. دسترسی به همه اماکن نظامی، امنیتی و حساس غیرهسته‌ای، اسناد و دانشمندان ممنوع است.
اما در 2 بند طرح اصلاح شده روز گذشته که به تصویب رسید اینگونه آمده است:
1- لغو تحریم‌ها به صورت یکجا و کامل باید در متن توافقنامه جامع درج شده و در روز اجرای تعهدات ایران انجام شود.
2- آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب توافقنامه پادمان مجاز به انجام نظارت‌های متعارف از سایت‌های هسته‌ای است و دسترسی به اماکن نظامی، امنیتی و حساس غیرهسته‌ای، اسناد و دانشمندان ممنوع است. باید مصوبات شورایعالی امنیت ملی رعایت شود.
همانطور که مشخص است در بند اول، لغو تحریم‌ها از روز امضای توافق به روز اجرای تعهدات ایران موکول شده است. در بند دوم نیز عنوان اقدامات در چارچوب حذف شده و در انتهای بند دوم در طرح اصلاح شده ذکر شده است که باید مصوبات شورایعالی امنیت ملی اجرا شود. همچنین، قانون فعلی، خواستار همزمانی میان آغاز اجرای تعهدات ایران و لغو تحریم‌ها شده است. این بند حاوی این اشکال است که معین نمی‌کند بین روز امضا و روز اجرا دقیقا چه اتفاقی رخ خواهد داد. برخی کارشناسان می‌گویند مجلس باید روز سه‌شنبه حین بحث درباره جزئیات بر این موضوع تصریح کند در فاصله میان امضا تا اجرا نباید کوچک‌ترین تغییری در ساختار فنی برنامه هسته‌ای ایران ایجاد شود.