معماری بیت امام خمینی (ره) در مرکزشهرخمین

فاش نیوز- در این نوشتار زادگاه؛ و محل زندگی دوران نوجوانی قلب انقلاب اسلامی؛ تاریخچه بیت امام خمینی؛ موقعیت آن، کلیات معماری وکیفیت و جزییات معماری بنا و همچنین جنبه دفاعی بودن خانه و پناهگاه مردم بودن آن تشریح شده؛ و با توجه به ضعف های جنبه های گردشگری آن پیشنهادهای لازم ارایه شده است.

خانه امام خمینی (ره) چو نگینی در میانه شهر خمین؛ یکی از میراث ملی و از جاذبه های گردشگری استان مرکزی به شمار می رود.

موقعیت: این خانه در شهر خمین درحاشیه شمالی رودخانه شهر در محله قدیمی سرپل قرار دارد.

تاریخچه: بیت امام خمینی (ره) توسط پدربزرگ حضرت امام، مرحوم حاج سید احمد در سال ۱۲۵۵ قمری از شحصی ‌به نام محسن خان خریداری شده است.

کلیات معماری: بیت امام خمینی (ره) حدود ۱8۰ سال قدمت داشته و به دوره قاجار احداث شده است. بنای تاریخی حدود ۲۵۰۰ متر مربع ( به تعبیری با خانه مجاورش 4300 مترمربع ) مساحت دارد.

کیفیت معماری بنا: این خانه براساس الگوی معماری اسلامی، دارای سلسله مراتب از فضای بیرون به فضای اندرونی دارد ودالان مانع ورود ناگهانی به فضای داخل عمارت است. معماری همه بخشها بصورت حیات مرکزی؛ با مرکزیت حوض می باشد و اطاقها از ان نور و هوا دریافت می کنند. وجود حوض و عنصر آب در کنار ساختار معماری بنا از ویژگی آن میباشد و در هر چهار حیاط آن وجود حوض‌های دایره شکل و هشت ضلعی و در یکی از حیاط‌ ها حوضی به شکل قلب  فضایی بسیار زیبا و دل انگیز را ایجاد کرده است. از خصوصیات دیگر این خانه، ارتفاع سطح خانه نسبت به کف حیاط آن است. به طوری که دیگر قسمت‌های مسکونی آن روی مصطبه (کرسی) قرار گرفته‌اند.

این بیت شامل پنج بخش؛ حیاط اندرونی، حیاط بیرونی، حیاط دارای شبستان، حیاط موروثی امام خمینی(ره) و واحدهای ارتباطی و خدمات است.

این خانه در ابتدا که پدربزرگ زندگی می کردند، دارای دو درب ورودی خروجی بوده است. بعدها بر حسب نیاز پنج ورودی دیگر با آن اضافه شد.

جزییات معماری بنا: معماری این بنا نیز همانند معماری خانه های ایران متناسب با اقلیم خمین واستان مرکزی ساخته شده است و مصالح اصلی به کار رفته در آن نیز ازخشت،گل می باشد و سقف آن از تیرهای چوبی و حصیری است. وسطح بام آن خشت 20 در 20 سانت می باشد. نمای برخی از قسمت‌ها از جنس سنگ می باشد.

دفاعی بودن خانه و پناهگاه مردم: این خانه دارای یک برج دیدبانی می باشد، و پناهگاه مردم در روزهای ناامنی حمله یاغیان به خمین بوده است. در هنگام یورش مردم به خانه پناه آورده؛ زنان و کودکان در اتاق‌ها بیتوته کرده و مردان بر بالای برج‌ دیدبانی و بام از دفاع می‌کردند و مهاجمان را به عقب می راندند.

پدربزرگ و پدر حضرت امام هر دو از روحانیون محترم و تفنگدار بودند. امام خمینی و برادرشان نیز از فراز این برج‌ها به سوی اشرار تیراندازی کرده اند.

زادگاه قلب انقلاب: در این خانه پدر بزرگ امام زندگی می کردند و پدر امام ( حاج سید مصطفی) وخود امام خمینی (۱۲۸۱-۱۳۶۸ش) در یکی از اتاق‌های این خانه در ۲۰ جمادی‌الثانی ۱۳۲۰قمری برابر با ۱ مهر ۱۲۸۱شمسی پا به عرصه گیتی گذاشت و دو برادر و سه خواهرشان در این خانه متولد شدند. امام خمینی در همین خانه برخی دروس مقدماتی حوزوی را آموختند. و در سن ۱۹ سالگی برای ادامه تحصیل حوزوی به اراک و سپس به قم عزیمت نمودند، لیکن همچنان به این خانه پدری رفت و آمد می کردند.

اثر تاریخی: این اثر در سال ۱۳۷۵ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۱۷۴۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و روزانه مورد بازدید علاقمندان از سراسر کشور و جهان قرار می گیرد.

امکانات برای بازدید کنندگان: تعدادی تصویر امام خمینی در سنین مختلف؛ تعدادی تابلوی اسم بنا و تعدادی تابلوی توضیحات کلی، آبخوری و سرویس های بهداشتی در داخل بیت وجود دارد. که البته در برخی مناسبت ها ریسه کشی شده و بنرها و.... نصب می گردد.  

سخن پایانی: این مکان تاریخی، با جاذبه و وسعتی که دارد؛ قابلیت بسیار بالایی برای معرفی شخصیت امام و نهضت امام خمینی دارد؛ که متاسفانه به این ظرفیت درونی و ارتباط آن با بافت پیرامونی توجهی نشده است.

برخی از مکان ها؛ مثل چاه اب؛ آغل گوسفندان، کارکرد برخی اطاق ها و فضاها چیزی درج نشده و راهنمایی نیز وجود ندارد. از وسایل و تجهیزات و لوازم زندگی وهمچنین مجسمه ای از دوران جوانی امام قرار داده نشده است؛ تا احساس بهتری از زندگی آن زمان به وجود آید.

 از سیر زندگی امام چیزی مشاهده نمی شود و نکته پندآموزی به بیننده منتقل نمی شود؛ از سیر رهبری امام در انقلاب اسلامی چیزی ارایه نشده و پیامی از انقلاب به ببننده منعکس نمی شود. از ویژگی های معماری نکاتی منعکس نشده است، هیچ نقشه و راهنمایی نیز نصب نشده است. هیچ یک از کتب امام به نمایش در نیامده اند. از فروش محصولات فرهنگی منتصب به امام و انقلاب و کشور عرضه و به فروش نمی رسد. که به هیچ وجه این قصور پذیرفته نیست.

همچنین در بین بیت امام و مصلی شهر خمین که قلب فرهنگی هر شهری می باشد؛ یک مجموعه فرهنگی تجاری بزرگی در حال ساخت می باشد؛ که ارتباط محور استخوان بندی بافت و نیز محور ارتباط عملکردی بین این مجموعه بدان توجه نشده و به صورت سه هسته مجاز شده اند؛ که بایستی از طریق ایجاد ورودی شمالی و جنوبی در این مجموعه فرهنگی تجاری بصورت یک محور ارتباطی بین این سه به وجود آید. و به عنوان یک قطب و قلب گردشگری فرهنگی خمین مبدل گردد.

 با تمهیدات فوق؛ محل تولد و زندگی نوجوانی امام؛ باید مجسم و زنده گردیده و فعال بوده و هر گردشگر یک دوره خمینی شناسی و آشنایی با سیر رهبری امام خمینی در طول دوران مبارزات و پس از انقلاب اسلامی را فرا گیرد.

*********************

پیوست:

مبارزات امام خمینی که علاوه بر فقدان تصویرگری زندگی نامه فردی امام؛ در بیت امام به نمایش درنیامده است:

۱۶ مهر ۱۳۴۱  صدرو بیانیه علیه تصویب قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی

۱۱ آذر ۱۳۴۱   صدور بیانیه بعد از لغو قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی

۲ بهمن ۱۳۴۱  تحریم رفراندوم «انقلاب سپید»

۲فروردین۱۳۴۲ حمله ماموران امنیتی به مدرسه فیضیه

۱۳ خرداد۱۳۴۲ سخنرانی در روز عاشورا در مدرسه فیضیه

۱۵ خرداد۱۳۴۲ قیام ۱۵ خرداد و بازداشت امام خمینی

۴ تیر۱۳۴۲      انتقال امام از پادگان قصر به سلولی در عشرت آباد

۲۱فروردین۱۳۴۳ سخنرانی در مسجد اعظم قم پس از آزادی

۴ آبان۱۳۴۳     سخنرانی علیه لایحه کاپیتولاسیون

۱۳ آبان ۱۳۴۳  بازداشت و تبعید به ترکیه

۲۱ آبان ۱۳۴۳  انتقال از آنکارا به بورسا در ترکیه

۱۳ مهر۱۳۴۴   انتقال از ترکیه به بغداد در عراق

۱۶ مهر۱۳۴۴    حرکت از سامرا به کربلا

۲۳ مهر۱۳۴۴   ورود به نجف

۲۳ آبان۱۳۴۴   آغاز تدریس در حوزه علمیه نجف

۱ بهمن۱۳۴۸   آغاز درس‌های ولایت فقیه (حکومت اسلامی) در نجف

۱ آبان۱۳۵۶     درگذشت مشکوک سید مصطفی خمینی فرزند امام خمینی

۱۷ دی۱۳۵۶    انتشار مقاله توهین‌آمیز نسبت به امام خمینی در روزنامه اطلاعات

۱۹ دی۱۳۵۶    سرکوب راهپیمایی اعتراضی مردم قم

۲ مهر۱۳۵۷     محاصره منزل امام در نجف توسط ماموران حکومتی عراق

۱۰ مهر۱۳۵۷   حرکت از عراق به سمت کویت و ممانعت دولت کویت از ورود ایشان به کویت

۱۳ مهر۱۳۵۷   حرکت از عراق به پاریس

۲۲ دی۱۳۵۷    صدور دستور تشکیل شورای انقلاب

۱۲ بهمن۱۳۵۷ بازگشت به ایران بعد ۱۵ سال تبعید

۱۵ بهمن۱۳۵۷ نصب مهدی بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت

۲۲ بهمن۱۳۵۷ پیروزی انقلاب اسلامی در ایران

۱۰ اسفند۱۳۵۷ بازگشت به قم و سکونت در قم

۲ بهمن۱۳۵۸   انتقال از قم به تهران و زندگی در جماران به دلیل بیماری قلبی

۱۱ دی ۱۳۶۷   نامه به گورباچف

۱۳ خرداد۱۳۶۸ درگذشت در بیمارستان قلب جماران تهران

۱۵خرداد۱۳۶۸  وداع مردم با پیکر او در مصلی تهران

۱۶ خرداد۱۳۶۸ تشییع از مصلی تهران تا بهشت زهرا و دفن در بهشت زهرا  

کتاب های امام خمینی که در خانه وی به نمایش در نیامده است: کشف اسرار، تحریر الوسیله، شرح چهل حدیث، ولایت فقیه، جهاد اکبر، مناسک حج،آداب الصلاة، سرّ الصلاة،تفسیر سوره حمد،طلب و اراده،شرح دعای سحر،کتاب البیع (۵ جلد)،کتاب الطهاره (۴ جلد)،استفتائات (۳ جلد)،رساله توضیح المسائل،وصیت نامه سیاسی الهی،شرح حدیث جنود عقل و جهل،صحیفه امام (صحیفه نور) ۲۲ جلد،مصباح الهدایه الی الخلافة و الولایة،مناهج الوصول الی علم الاصول (۲ جلد)،تعلیقات علی شرح فصوص الحکم ومصباح الانس،انوار الهدایه فی التعلیقة علی الکفایة (۲ جلد)، رسائل (شامل چند رساله در علم اصول مثل «لاضرر و لا ضرار»، استصحاب، تعادل و تراجیح، اجتهاد و تقلید، و تقیه)

 

* دکتر سید جواد هاشمی فشارکی