بدون جانبداری به پژوهش حوزه دفاع مقدس نگاه کنیم

 پژوهش در هر حوزه‌ای می‌توان به اعتباربخشی و اثربخشی آثار و تحقیقات کمک کند. غنای بسیاری از کتب، تالیفات علمی، اسناد و مدارک، به پژوهش‌هایی بستگی دارد که پیش از انتشار و در اختیار قرار گرفتن مردم انجام گیرد. نظر به اهمیت موضوع پژوهش در آثار دفاع مقدس، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با همراهی خبرگزاری دفاع مقدس مجموعه نشست‌هایی را با پژوهشگران این عرصه در خصوص بررسی ضرورت‌های پژوهش در آثار دفاع مقدس و جبهه مقاومت ترتیب داده است که پیش از این چهار بخش آن منتشر شده و همینک بخش پنجم آن در مصاحبه با زهره علی عسکری و فتح الله پرتو آمده است.

زهره علی عسکری معلم و بازنشسته آموزش و پرورش فارغ التحصیل رشته روزنامه نگاریست و همکاری خود را با مجله زن روز آغاز کرد. همکاری او با موسسه روایت فتح از سال ۱۳۸۲ صورت گرفت و مدتی به کار نوشتن و ویراستاری مشغول بود. همچنین با مجله فکه نیز همکاری داشت کتاب پرواز در آتش مربوط به خلبان شهید عتیقه چی را در سال ۱۳۹۵ به چاپ رساند. او مجموعا ۱۵ جلد کتاب در زمینه دفاع مقدس به چاپ رسانده است.

فتح‌الله پرتو از پژوهشگران حوزه دفاع مقدس تاکنون هشت اثر تالیفی شامل یک کتاب و چندین مقاله پژوهشی دارد که عمدتاً در حوزه‌های مختلف امنیت ملی و امنیت بین‌الملل است. از سال ۱۳۹۴ با اسرای جنگی و مؤسسة پیام آزادگان همکاری دارد و یک کتاب در این حوزه به چاپ رسانده است.

روی آسیب‌ها دست نگذاریم/ با قضاوت و محکوم کردن مسوولین اجازه صحبت کردن از آنان را نگیرید

مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس: اشاره کردید کار دفاع مقدس باید مردمی باشد، آیا باید از اصول خاصی در کار

پیروی کنیم یا خیر؟ اینکه ما فقط به دنبال ثبت این خاطرات بدون لحاظ کردن ویژگی‌های ادبی باشیم درست است؟
علی عسکری: ما حتما نیاز به آموزش داریم، اما این کار باید مرحله به مرحله باشد. در مرحله اول باید جذب افراد صورت بگیرد. ما نزدیک به ۳ میلیون رزمنده داشتیم که اگر موفق شویم خاطرات یک میلیون نفر از آنان را احصا کنیم کار بزرگی کردیم. در وهله اول عقیده من این است که نباید به دنبال آسیب‌ها رفت، ما به دنبال یک مصاحبه‌ی عالی نیستیم، بلکه در ابتدا به دنبال کمیتیم و این کمیت کمک می‌کند تا موضوعاتی که در خاطرات تکرار شده را دال بر صحت و اهمیت آن ببینیم. پژوهشگر باید به دنبال پر کردن منبع از اطلاعات گوناگون باشد.

در خصوص چرایی وقایع و اتفاقات جنگ که مردم نمی‌توانند روی آن پژوهش کنند لازم است پژوهشگر با استفاده از داده‌هایی که در بالا گفته شد که چطور به دست می‌آید کار تحقیق را برای پاسخ به پرسش‌ها مربوط به آن دوران استخراج کند. ضمنا می‌توان از مخزن مسوولان و فرماندهان که امروزه حاضر هستند استفاده کرد. متاسفانه ما در این بخش مشکل داریم، برخی به خاطر ملاحظاتی که وجود دارد صحبت نمی‌کنند. در عین حال اجازه بدهیم افرادی که آن زمان مسوولیت داشتند راحت صحبت کنند، آنان را قضاوت یا محکوم نکنیم.

پرتو: این نکته که الان پژوهشگر چگونه باید جنگ تحمیلی را مورد واکاوی قرار بدهد نکته مهمی است. داده‌ها و اطلاعات ما طبیعتاً یا در سطح خاطره‌نگاری، روایت‌گری و یا تاریخ شفاهی است، اما بخش زیادی از منابع جنگ اسناد هستند که آن را موجود داریم، اما استفاده از آن مشکلات خاص خودش را دارد. نهاد‌های مختلف اسناد‌های مختلفی در اختیار دارند که به راحتی آن را در اختیار پژوهشگر قرار نمی‌دهند و در مراکز جداگانه‌ای نگهداری می‌شوند. اگر این‌ها تجمیع شوند خیلی بهتر است. کاری دست من بود که لازم بود برخی از اسناد مربوط به صلیب‌سرخ را من مطالعه کنم. چندین بار نامه‌نگاری با هلال‌احمر کردیم، اما کوچکترین اجازة ورودی به ما نداند. می‌گفتند مشخصاً بگویید کدام برگ را می‌خواهید تا کپی بگیریم و به شما بدهیم. خب من باید اول اوراق را مطالعه می‌کردم و بعد می‌دیدیم کدام برگ لازم است، ولی اجازه ندادند که ما وارد این مخزن بسیار بزرگ شویم. اسنادی مثل میلیون‌ها نامه‌ای که از دوران اسارت رزمندگان داریم و بین آن‌ها و خانواده‌هایشان تبادل شده است.

پژوهشگر باید به راحتی به اسناد دسترسی داشته باشد و از آن‌ها استفاده کند. ممکن است برخی از اسناد محرمانه هم باشد،، ولی کار پژوهشگر استخراج پاسخ از اسناد است.

ما اگر پژوهش‌ها را در سه سطح بنیادی، کاربردی و راهبردی تقسیم کنیم، می‌بینیم پژوهش‌های خوبی انجام شده است، مثل نقش معنویت در جنگ، نقش جوانان در جنگ و غیره. اما در حوزة کاربردی و راهبردی و تبدیل آن به یک فرهنگ تأثیرگذار در جامعه که جوان و نوجوان نوظهور امروزی بتواند نسبت به جنگ تحمیلی اقناع بشود واقعاً ضعف وجود دارد. صهیونیزم با روس‌های تبلیغاتی و اقناعی سیاست خود را به جهان دیکته کردند و طلبکار همه دنیا و مسلمانان می‌دانند.

بدون جانبداری به پژوهش حوزه دفاع مقدس نگاه کنیم/ پاسخ‌های شعاری پژوهشگر را از هدف خود دور می‌کند

زمانی که از موضوع پژوهش در دفاع مقدس صحبت می‌کنیم باید بدون جانبداری درباره آن صحبت کنیم، اگر پرسش می‌شود چرا جنگ اتفاق افتاد یا چرا انقدر طول کشید نباید با نگاه شعاری به آن پاسخ داد. باید اسناد دقیق وجود داشته باشد و با توجه به اسناد و مدارک صحبت کرد. باید پژوهشگر یک پاسخ درخور توجه و قابل قبول به نسل امروز بدهد. البته این کار سختی است و با یک کتاب نوشتن نمی‌توان به یک جمعیتی که دروغی به آن‌ها گفته و ذهنیتی برای آن‌ها ایجاد شده در یک سطح گسترده پاسخ داد، ولی این کار باید ل جایی شروع بشود.

نکته بعدی اینکه بسیاری از آثار و پژوهش‌های انجام گرفته، چه در قالب پایان‌نامه و کتاب و رساله و سایر نگارش‌های دیگر در خیلی از پژوهشگاه‌ها خاک می‌خورند و رسانه‌ای نمی‌شود و آن طور که باید در دسترس عموم قرار نمی‌گیرد. پژوهش‌ها باید به سمت فرهنگ شدن برود، همة متولیان این حوزه از نهاد‌های نظامی و غیرنظامی که در دفاع مقدس دخیل بودند باید پای کار بیایند و یک سازمان مرکزی ایجاد شود. الان آزادگان برای خودشان یک تشکیلاتی دارند، سپاه برای خودش و ارتش برای خودش و همه به طور جزیره‌ای عمل می‌کنند. یک متولی مرکزی باید پیدا بشود که اگر من به عنوان پژوهشگر به آنجا رجوع کردم و گفتم می‌خواهم در این حوزه فعالیت کنم من را هدایت کنند به سمتی که بیشترین اطلاعات و داده‌ها در رابطه با آن موضوع وجود دارد.