چهارشنبه 05 مرداد 1401 , 10:26
گزارش الجزیره از انفعال آمریکا در برابر نظم جهانی نو پدید
ایران و روسیه در صدد هستند از وضعیت به هم ریخته قطب‌بندی‌ها در منطقه و جهان، برای ایجاد یک نیروی متوازن‌کننده در برابر آمریکا استفاده کنند. دنیا اکنون شاهد تحول هیبریدی تازه است.
وبسایت شبکه الجزیره در تحلیلی با اشاره به همزمانی سفر بایدن به اسرائیل و عربستان، و سفر رؤسای جمهور روسیه و ترکیه به تهران نوشت: سیاست در جهان کنونی، از قالب‌های سخت و غیرقابل انعطاف دوران جنگ سرد دور شده و هویتی هیبریدی و بی‌ثبات به خود گرفته است. اتحادهایی که به تازگی در حال شکل گیری هستند، ساختار غیر قابل انعطاف قبلی را ندارند. نوع جدیدی از جنگ سرد در روابط روسیه و آمریکا، پس از آغاز جنگ اوکراین، شکل گرفته است. اتحادهایِ عمیقا راهبردی که موجب قطبی شدنِ منطقه و جهان در طی دوران جنگ سرد شده بودند، اینک ماهیتی سیال و عملگرایانه یافته‌اند. منطقه خاورمیانه قبلا آماج مداخلات گسترده بیگانگان قرار می‌گرفت. این منطقه در 20 سال اخیر، شاهد برخی از مرگبارترین منازعات جهان بود. اما با کمرنگ شدن جنگ‌های سوریه، یمن، و لیبی، اکنون شاهد شکل‌گیری محیط ژئوپلیتیکی جدیدهستیم که در سفر اخیر بایدن به منطقه و اجلاس سه جانبه ایران و روسیه و ترکیه بازنمایی شده است.
در این میان نشست جده عربستان، نشان دهنده فقدان اعتمادِ حاکم میان آمریکا و متحدانش در منطقه بود. جو بایدن تلاش کرد تا متحدان عرب، تولید نفت را افزایش دهند و همکاری‌ها با روسیه را نیز متوقف سازند. تلاشی که البته نتیجه ملموسی به دنبال نداشت و با وجود فشارهای آمریکا، عربستان و امارات و مصر، واکنش مثبتی نشان ندادند. و حال آنکه در دوران جنگ سرد، اگر آمریکا چیزی را از اینها مطالبه می‌کرد حتما به دست می‌آورد. در دهه 1980 میلادی، عربستان قیمت نفت را به نفع آمریکا و به ضرر شوروی پایین آورد و حتی در اخراج نظامیان شوروی از افغانستان کمک کرد.
جو بایدن در جریان نخستین سفر خود به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا به خاورمیانه، برخلاف وعده‌های خود که تاکید عربستان سعودی را به خاطر رفتار‌های نامطلوب مجازات می‌کند، سکوت سنگینی را پیشه کرد. اما عربستان و مصر از پذیرش خواسته آمریکا اجتناب کردند و حتی کفایت او را با عنایت به عقب‌نشینی تحقیر‌آمیز از عراق و افغانستان به چالش کشیدند. زوال نسبی آمریکا و اوج‌گیری چین و روسیه، عملا متحدان آمریکا را واداشته تا به سمت روابط خارجی سیال و غیراختصاصی(محدود به یک متحد) حرکت کنند
در جریان نشست اخیر سه جانبه رهبران ایران، روسیه و ترکیه در تهران، ترکیه به عنوان یک عضو ناتو، عملا با رقبا و دشمنان آمریکا به توافقات جدیدی دست یافت و حتی این احتمال نیز مطرح است که شاید روابط دفاعی و تسلیحاتی میان ایران و ترکیه نیز تقویت شود.
در این میان، ایران می‌کوشد تا ماهیتی ترکیبی را به روابط خارجی خود ببخشد. علی رغم اتحاد با چین و روسیه، روند مذاکرات اتمی با غرب را نیز باز گذاشته است. در عین حال، از زمان آغاز جنگ اوکراین، میزان وابستگی روسیه به ایران نیز تشدید شده و مقامات روسیه به اعتبار قدرت ایران و با توجه به روابط نزدیک با تهران، به دنبال ایجاد یک نیروی متوازن‌کننده در برابر نفوذ آمریکا در سوریه هستند.
همچنین شاهدیم که ایران و عربستان علی‌رغم رقابت‌های راهبردی، در حال پیشبرد مذاکرات با ماهیت تنش زدایی از روابط دوجانبه نیز هستند. مذاکراتی که البته حامل پیامدهای قابل توجهی برای حل و فصل منازعات منطقه‌ای در یمن، عراق، سوریه، لبنان است. پویایی‌های مشابهی را هم در روابط ایران و امارات شاهدیم. امارات همزمان با عادی سازی روابط با سوریه و خارج کردن نیروها از یمن، روابط خود با ایران را نیز افزایش داده است.
انتظار می‌رود که در ادامه راه، شاهد آن باشیم که دولت‌های بیشتری پیروِ سیاست‌ها و روابط هیبریدی و سیال شوند. این موضوع در کلیتِ خود دینامیسم‌های جهانی و منطقه‌ای را پیچیده‌تر می‌کند و البته انجام پیش‌بینی درمورد روندهای آتی در سیاست منطقه‌ای و جهانی را نیز سخت‌تر خواهد کرد.
