گزارشی درباره طرح مناسب‌سازی مزار شهدا

فاش نیوز - پروژه مناسب‌سازی گلزار شهدا مدت‌های طولانی است که سر زبان‌هاست و طبیعی‌ست که بسیاری از خانواده‌های معظم شهدا با این طرح موافق و تعدادی هم مخالف اجرایی شدن آن باشند.
از این رو تصمیم گرفتیم تا با گشت و گذاری در گلزار شهدای بهشت زهرا، نقطه نظرات خانواده های معززی را که بیشتر پنجشنبه های خود را در این مکان مقدس می گذرانند در این خصوص جویا شویم.
اولین مقصدمان مزار شهدای گمنام بهشت زهرا(س) بود که همیشه بیشترین زائر را به خود اختصاص می دهد. اگرچه سردی هوا در محوطه باز بهشت زهرا(س) بیشتر خود را نشان می دهد اما بسیاری از خانواده ها از سر ارادتی که به شهدا و بالاخص شهدای گمنام دارند، سعی می کنند بیشترین لحظات خود را در کنار این عزیزان سپری نمایند؛ از این روست که بساط شب‌نشینی و گذران اوقات خود را در کنار آنان می گسترانند و در این میان کودکان نیز از بازی و هیاهو و سروصدا فروگذار نیستند.

"آزادی منش" خادم الشهدای خطاطی که در تنهایی خود و با وسواس و حوصله بسیار مشغول رنگ آمیزی قبور مطهر شهدای گمنام می باشد، نخستین فردی است که باب سخن را با او می گشاییم.
 سه سالی می شود که روزهای دوشنبه و پنجشنبه خود را در گلزار شهدا می گذراند. ابتدا از بی‌قراری هایش می گوید و از حس و حال خوشش هنگام رنگ‌آمیزی قبور این امامزادگان عشق.
وقتی نظر او را در خصوص یکسان‌سازی و مناسب‌سازی قبور شهدا جویا می شویم می گوید: زمانی که مقام معظم رهبری به اینجا تشریف آوردند فرمودند که "مزار شهدا همان طور که هستند باید حفظ شوند" بنابراین ما هم حسب وظیفه مزارهایی که طی سالیان طولانی گرد و غبار ایام روی آنها را را پوشانده و احیانا خساراتی وارد آمده برطرف می کنیم.
وی ادامه می دهد: هم‌سطح شدن مزارها خوب است اما این که حجله شهدا و سنگ مزارها را تغییر بدهند خوشایند نیست.
وی در انتهای گفته های خود به متولیان امر پیشنهاد می کند، به جای یکسان‌سازی قبور شهدا، سنگ مزارهای آنان را که در این سال ها شکسته و از بین رفته است، مرمت کنند. برای مثال مزار شهدای گمنام را که بازدیدکننده بسیاری در زمستان و تابستان دارد، مسقف کنند و همچنین در قطعات شهدا که در شب بسیار تاریک است روشنایی نصب کنند.

کمی آن سوتر تعدادی جوان دهه هشتادی مزار شهیدی را در برگرفته اند. گاهی با هم شوخی می کنند و هرازگاهی عکس یادگاری می گیرند. نزدیکشان که می شویم خود را کمی جمع و جور می کنند و جدی می شوند.
از یک نفر جمع آنان با نام "مصطفی طیبی" می پرسم، این شهید را می شناسید؟ می گوید نه! می گویم پس چطور با او ارتباط می گیرید؟ می گوید: درست است ما زمان دفاع مقدس به دنیا نیامده بودیم اما مدافعان جنگ دوم (دفاع از حرم) را دیده ایم. و ادامه می دهد، بودند افرادی که پیش ما بودند اما نمی شناختیم و بعد از رفتنشان فهمیدیم! می پرسم، خواسته ات از شهید چیست؟ و پاسخش فقط یک کلمه است، شهادت!
صحبت را به مناسب‌سازی قطعات شهدا که می کشانم، چیز زیادی از این جریانات نمی داند. اما به زبان ساده می گوید: پدران  و مادران شهدا خیلی پیرهستند و فراز و نشیب مزارها حرکت را برای آنان دشوار می کند. بندگان خدا نباید اذیت شوند.
در اثنای صحبتمان، یکی از خادمین شهدا که مشغول برپایی سور و سات چای ذغالی برای زائرین می باشد همین که  متوجه می شود خبرنگار هستیم داوطلب گفت وگو دراین باره می شود و می گوید، متاسفانه یکی از قطعات شهدای گمنام را که یکسان‌سازی کرده اند خیلی خوشایند نشده و بار معنوی آن ناخودآگاه در دید بازدیدکنندگان کمتر شده است.
او معتقد است، اگر قرار است که یکسان‌سازی هم صورت بگیرد باید شکل سنتی و ابتدایی آن هم محفوظ بماند و ادامه می دهد، اگر مزار شهدا را همان‌گونه که هست حفظ شود، تاثیرگذاری آن بیشتر خواهد بود.

در قطعه 26 گلزار شهدا حضور جانبازان ویلچری در مزار شهدا را غنیمت می شماریم و چند لحظه ای را در کنار آنان قرار می گیریم و نظر آنان را هم نسبت به مناسب‌سازی مزار شهدا جویا می شویم.
یکی از جانبازان نخاعی و ویلچری در خصوص مناسب‌سازی مزار شهدا به نکته ظریفی اشاره می کند؛ او معتقد است که متاسفانه هیچ تعریف مشخصی از سوی برنامه‌ریزان و مجریان طرح "مناسب‌سازی" برای خانواده ها ارایه نشده؛ برای همین هم است که خانواده ها با شنیدن آن واکنش منفی نشان می دهند.
ازقضا این جانباز ویلچری که برادر شهید نیز می باشد و بیشتر پنجشنبه های خود را درگلزار شهدا می گذراند و با بسیاری از خانواده شهدا نیر آشناست با آگاهی بیشتری در مورد کم و کیف مناسب‌سازی قبور شهدا در توضیحات بیشتر خود اظهار می کند، مدتی‌ست که مجدد بحث مناسب‌سازی مطرح شده و سروصدای زیادی به پا کرده. با شرایط نامناسب مزار، بسیاری از پدران و مادران شهدا قادر به آمدن برسر مزار فرزند خود نیستند. در ثانی، شرایط برای حرکت ویلچر هم مناسب نیست؛ به طوری که خود من تاکنون نتوانسته ام بر سر مزار برادر شهیدم حاضرشوم و همیشه از دور نظاره‌گر بوده ام.
صحبت‌هایمان که به اینجا می رسد، جانباز ویلچری دیگری ضمن تایید صحبت همرزم خود، نقطه‌نظر دیگری را عنوان می کند. او معتقد است، طبیعی‌ست خیلی از پدران و مادران شهدا دوست ندارند ترکیب و چیدمان مزار و حجله فرزندشان دستخوش تغییر شود و نباید "اجباری" در کار باشد. البته این را هم کتمان نمی کنم که برای من هم پیش آمده خداوکیلی از بس فراز و نشیب مزارها زیاد بوده، هربار که داخل این قطعات آمده ام خیلی اذیت شده ام؛ به طوری که یک روز تمام در بستر افتاده ام!
صحبت هایمان که با این برادران پایان می یابد گشتی در دیگر قطعات گلزار می زنیم.

در یکی دیگر از قطعات قدیمی گلزار شهدا تفاوت ارتفاع هرکدام ازسنگ ها با دیگری شاید به 15 سانتی هم می رسد. به قدری چیدمان سنگ ها نامرتب و ناخوشایند است که اگر مواظب نبودیم حتما دست و پایمان آسیب جدی می دید.

با این اوضاع و احوال، در همان قطعه بالاخره خود را به مادر سه شهیدی رساندیم. می گفت چندسالی هست که همسرش به رحمت خدا رفته است و به گفته خودش، حالا تنها با 4 تا قاب عکس زندگی می کند!
بانویی نحیف و ناتوان که چهل و اندی سال است پنجشنبه های هرهفته میهمان فرزندان خویش است و تقریبا تمامی زائرین این قطعه او را می شناسند. با او که هم‌کلام می شویم و حرفمان به مناسب‌سازی قطعات گلزار شهدا می رسد، برآشفته می شود و می گوید: کسی حق ندارد به مزار شهدا دست بزند! چندسال پیش هم یکی از مسوولین به اینجا آمد و ما را برای ناهار هم دعوت کرد. در آنجا هم وقتی صحبت از این شد که مزار فرزندانمان را بازسازی کنند، من گفتم من نه ناهار شما را می خواهم و نه اجازه می دهم این کار انجام شود. بقیه مادران هم بلند شدند و رفتند.
به نرمی می گویم، مادرجان، فکر نمی کنید اگر اینجا مرتب شود راحت‌تر می توانید رفت و آمد کنید؟ با صراحت می گوید: نخیر. اینجا باید همینطوری بماند. ما به همین شکل مزار فرزندانمان "عادت" کرده ایم و دلمان نمی خواهد این "دلخوشی" از ما گرفته شود!

کمی آن‌سوتر، کارگرانی مشغول کار مناسب‌سازی یکی از قطعات هستند. هرچند مشغول کارند و جواب سوالاتمان را به درستی نمی دهند، اما مشاهدات میدانی حکایت از همسطح شدن سنگ قبرها و همچنین گذاشتن رمپ عبور با قابلیت ورود "ویلچر" و "واکر" دارد و البته نظافت و پاکیزی قطعه که حرف اول را می زند.
زن و شوهر جوانی که خود را "میامی" معرفی می کنند، درحال عبور ازاین قطعه هستند که مخاطب گفت وگویمان می شوند. وقتی نظرشان را در خصوص مناسب‌سازی این قطعه جویا می شویم می گویند، اگر تمام قطعات اینگونه شود، ایده خوبی‌ست.
یکی دیگر از مادران شهدا با بیان اینکه سال هاست در سرما و گرما برای صحبت و درددل با تنها پسرش به بهشت زهرا(س) و قطعه 53 می آید می گوید، با بالا رفتن سن و سال من و دیگر پدران و مادران شهدا با سختی فراوان کنار مزار شهیدمان می‌رویم. بنابراین من هم موافق بهسازی هستم اما به شرطی که به سنگ مزار و حجله شهیدم که هم یادآور دلتنگی های من است و هم یادگار همسرم(پدرشهید) می باشد دست نزنند و با همان شکل و شمایلی که هست کف سازی و برای رفت و آمد ما مناسب‌سازی گردد.
همسر شهید رضایی نیز با طرح سازمان بهشت زهرا(س) دراجرای طرح بهسازی گلزار شهدا موافقت کرده و این موضوع را نیز به متولیان امر اعلام کرده، می گوید، چون سنگ مزار همسرم مستهلک شده و ترک برداشته، از مسوولین خواهش می کنم سنگ مزار زیبایی که در شأن شهدا و یک شکل باشد برای شهید من و دیگر عزیزانی که تمایل دارند تدارک ببینند.

"روح‌الله رستمی" یکی از عزیزان ویلچرنشین که قهرمان وزنه‌برداری پارالمپیک نیز می باشد ضمن تایید اجرای طرح بهسازی گلزار شهدا می گوید: یکی از عزیزان ما هم در بهشت زهرا(س) دفن است ولی متاسفاته من تا کنون نتوانسته ام سر مزارش بروم و این موضوع برایم خیلی سخت بوده است و اگر این طرح شامل همه قطعات بشود، دعای امثال من شامل همه افردا زحمت‌کشی که این طرح را به سرانجام می رسانند خواهد بود.

ابتدا به قطعه 50 که مناسب‌ سازی شده می رسیم. به ظاهر همه موارد رعایت شده و رمپ ورود ویلچر نیز آماده استفاده است، اما جانبازان ویلچری -که بنا به شرایط حرکتی شان با دقت، تیزبینی و حساسیت بیشتری این مناسب‌سازی ها را رصد و مورد آزمایش قرار می دهند- با عبور تنها یک ویلچر از روی رمپ، پی به معایب کار می برند.

جانبازان عنوان می کنند: "شیب رمپ ها باید ملایم باشد". چرا که این شیب به قدری تند است که در موقع پایین آمدن نیاز به کمک و همیار هست و اگر به تنهایی بخواهیم از آن عبور کنیم  خطر سقوط ویلچر و افتادن ما وجود دارد."
مسافتی را با جانبازان همراه شده و این بار سری به قطعه شهدای گمنام که مناسب‌سازی شده است می زنیم.

هر چند که به نظر می رسد کار تقریبا خوب انجام شده است و جدول‌کشی و جوی آب برای برف و باران احداث شده است، اما هنوز جای کار دارد. به گفته کارگران شهرداری بهشت زهرا در هنگام بارندگی و شست و شو آب در جوی ها در قطعات مناسب سازی شده روان است. هرچند از این دست مشکلات هنوز نیاز به بررسی و تامل زیادی دارد اما در کل رضایت‌بخش است.
به چند قطعه دیگر هم سر می زنیم که خوشبختانه کار مناسب‌ سازی در آن ها کم و بیش انجام شده است. اگر چه به لحاظ نفس کار که ایده مناسب‌سازی و یا بهینه‌سازی تمامی قطعات گلزار تا حدودی رضایت‌بخش است، اما هنوز جای کار بسیاری باقی مانده است.

|| گزارش از صنوبر محمدی
|| عکس از حسین مرادی