تاریخچه ورزش معلولین

محسن نجمی - نیاز به ورزش و تاثیر سلامتی آن در افراد معلول بسیار بیشتر از افراد سالم احساس می شود. ورزش، معلول را به سطح جامعه می کشاند و آنان را مستقل میسازد .امروزه افراد معلول در سطح وسیعی در فعالیت های اجتماعی و مسابقات شرکت دارند و هویت خود را به جامعه می شناسانند.

تاریخچه ورزش معلولین جهان

  هم اکنون بیش از100 سال از ابداع ورزش های معلولین گذشته است. قرن18 و19 میلادی زمانی بود که تاثیر ورزش در سلامت معلولین کاملا شناخته شده بود. بعد از جنگ جهانی اول فیزیوتراپی و ورزش درمانی به اندازه اورتوپدی و جراحی مهم شده بودند؛ درآن دوران به دلیل تعداد زیاد مصدومان ومعلولین جنگی، ورزش های افراد معلول جسمی وحرکتی پا به عرصه وجود نهاد. در تحقیقاتی که برای سلامتی این افراد انجام شد مشخص گردید که ورزش یکی از بهترین درمان ها برای معلولیت می باشد. در سال 1944  دکتر" لودویگ گوتمن"(Ludwig Guttmann) بر اساس درخواست دولت بریتانیا، بیمارستان استوک مندویل (Stoke Mandeville) یک مرکز جراحی نخاعی تاسیس کرد که ورزش یکی از درمان های موثر معلولین به حساب می آمد.

ورزش درمانی قدم اول برای ابداع ورزشهای معلولین بود که سپس به مسابقات و رقابتهای ورزشی ختم شد. در 28 جولای سال 1948، روز افتتاحیه بازیهای المپیک در لندن، روز افتتاح بازیهای استوک مندویل نیز بود و آنروز آغاز ورزشهای با ویلچر شکل گرفت.

در سال 1952، مردان کهنه سرباز دانمارکی به ورزش معلولین پیوستند و کمیته رقابتهای بین المللی استوک مندویل را تاسیس کردند. در سال 1960، تحت نظارت و حمایت فدراسیون جهانی سربازان قدیمی، گروه تحقیق بین المللی ورزش معلولین، جهت مطالعه و تحقیقات درباره ورزش معلولین تاسیس شد.

شاید هیچ گاه خود دکتر" لودویگ گوتمن" هم فکر نمی کرد روزی ایده حرکات ورزشیِ که به مجروحین جنگی می دهد. یکی از رویدادهای مهم ورزشی جهانی و روحی و روانی برای افراد دارای معلولیت گردد. وقتی دکتر گوتمن از کار خود نتیجه گرفت سال ها طول کشید تا جامعه پذیرفت که افراد دارای معلولیت هم می توانند همچون افراد دارای سلامت جسمی در اجتماع حضور داشته باشند.

کسب سهمیه وشرکت در مسابقات المپیک توسط افراد دارای معلولیت همچون اسکار پیستوریوس از آفریقای جنوبی در رشته دومیدانی و خانم زهرا نعمتی در رشته تیروکمان از کشور ایران نشان از اراده و عدم وجود تفاوت حضور افراد سالم و دارای معلولیت در فعالیت های اجتماعی و ورزشی  است.

در ایران، فدراسیون ورزش های جانبازان و معلولین تا پیش‌از انقلاب اسلامی، بصورت کمیته‌ای غیرفعال،زیرنظر فدراسیون پزشکی بوده و فعالیت این کمیته صرفاً به شرکت مسوولین آن درگردهمایی‌های بین‌المللی محدود می‌شد و هیچگونه فعالیتی در بین افرادمعلول انجام نمی‌داد.

پس از انقلاب شکوهمند اسلامی، در اواخرسال 1358 فدراسیون ورزش های معلولین تأسیس گردید. اولین فعالیت این فدراسیون تازه تأسیس، اعزام یک گروه به مسابقات المپیک افراد معلول در هلند بود که در تابستان سال 1359 صورت گرفت و هدف از این اعزام کسب تجارب فنی، تهیه منابع، قوانین و مقررات و شرکت در اجلاس ورزش معلولین جهت شناساندن جمهوری اسلامی ایران به فدراسیون‌بین‌المللی معلولین بود. پس از بازگشت گروه اعزامی از مسابقات المپیک هلند،  

            اولین های ورزش معلولین در ایران

اولین دوره کلاس مربیگری ورزشهای معلولین در چند رشته برگزار شد. مربیان پس‌از آموزشهای لازم، به استانهای خود مراجعت و نسبت به تشکیل تیم‌های ورزشی اقدام نمودند. اولین مسابقات افراد معلول در رشته‌های دو و میدانی، تنیس‌روی‌میز، شطرنج، بسکتبال با ویلچر، والیبال نشسته و شنا در شهریور ماه 1359 در تهران برگزار شد. نابینایان فقط در رشته شطرنج شرکت‌داشتند. استقبال افراد معلول از فعالیتهای ورزشی و شرکت آنان درمسابقات به‌قدری قابل توجه بود که مسوولین را واداشت تا اقدامات بیشتری دراین زمینه انجام دهند. با آغاز جنگ تحمیلی در سال 1359و نیل بخشیِ برخی از رزمندگان اسلام به‌فیض جانبازی، روز‌به‌روز به آمار ورزشکاران این رشته افزوده می‌شد که این مسأله نقطه‌عطفی در تاریخ فدراسیون محسوب می‌گردد.

            اولین های ورزش معلولین در ایران

فدراسیون جانبازان و معلولین:

فدراسیون جانبازان و معولین در رژیم گذشته هیچ جایگاهی نداشت و فقط مکان هایی در برخی از مراکز استان ها جهت گردهمایی و گذراندن اوقات فراغت به عنوان کارهای فرهنگی هنری وجود داشت.

در سالهای اولیه، اولویت این فدراسیون، گسترش و جذب و استعدادیابی از جامعه هدف بود و شرکت در برخی مسابقات بین المللی هدف انگیزشی و تشویقی داشت.

از سال 1363 فدراسیون دارای تشکیلات منسجم تر شد و با برنامه ریزی جهت کسب مدال و افتخار آفرینی، راه به سوی ورزش قهرمانی گذاشت که البته در این زمینه موفق هم عمل کرده است.
فدراسیون بخاطر اهداف قهرمانی،  هیچ  توجهی به پیشکسوتان جانباز و معلول در زمینه های  مدیریتی، فنی و آموزشی با وجود تجربه و مدال آوری های متعدد در مسابقات پارالمپیک،جهانی ،بین المللی و آسیایی نداشته و این افراد در تمام شهرهای ایران خانه نشین شدند و هیچ بهره ای از تخصص و تجربه آنان نمی برد.

ورزش جانبازان :

بنیادشهید از سال 1365 با حضور جانبازان در تیم های ملی، به ورزش با نگاهی حمایتی و تبلیغی فعال تر شد.

در سال 1368 با همگام شدن فعالیت بنیاد جانبازان با فدراسیون، ورزش جانبازان ومعلولین سیر‌صعودی گرفت و باعث فعالیت رو‌به‌ رشد ورزش این قشر گردید. سال 68تا 79 فعالیت فدراسیون با برنامه‌های مدون و برگزاری جشنواره‌های فرهنگی‌ ـ‌ ورزشی که توسط مسوولین عالی‌رتبه کشور از جمله مقام معظم رهبری، افتتاح می‌گردید، دگرگونی خاصی یافت. با شرکت موفّق درسه پارالمپیک بارسلون، آتلانتا و سیدنی کشورمان جایگاه مناسب جهانی در ورزش جانبازان و معلولین کسب نمود.

با تشکیل دبیرخانه مسابقات مجروحین جنگی جهان در استوک مندیول انگلیس (خاستگاه ورزش معلولین)، بنیاد شهید با همکاری فدراسیون، مسابقات منظمی را جهت شناسایی و انتخاب اعضای تیم های ملی در رشته های شنا،وزنه برداری،تیر اندازی، دو میدانی، بستکبال با ویلچر، تنیس روی میز برنامه ریزی و اجرا کرد.

جانبازان ورزشکار ایران نیز در 2 دوره این مسابقات حضور گسترده ای داشتند.

 سال  1372 موفق به کسب 33 طلا ،13نقره و6برنزشدند.

 سال 1374، 31 طلا 19 نقره و4برنز

افتتاحیه مسابقات مجروحین جنگی  استوک مندیول 1372

اختتاحیه مسابقات مجروحین جنگی  استوک مندیول 1372

  متاسفانه بعد از برگزاری دو دوره، این مسابقات تعطیل شد و بنیاد شهید با تغییر و تحولات درون سازمانی، دیگر آن نگاه گذشته را به ورزش جانبازان ندارد.

هم اینک هم، غیر از چند سالن ورزشی و اجرای چند مسابقه محدود مانند رالی خانوادگی جانبازان، نه به فکر ورزش درمانی جانبازان هستند و نه به فکر مسائل روحی و روانی آنها.

در آخرین پارالمیک (2012 لندن) فقط 5جانباز حضور داشتند و برای ( 2016 ریو) معلوم نیست چه تعداد کاهش خواهد داشت. در صورتی که مقام معظم رهبری میفرمایند:

((ورزش برای آحاد مردم لازم وبرای جانبازان،معلولین وسالمندان واجب است))

مطابق آمار و تحقیقات به عمل آمده، ورزش تاثیر مستقیم در کاهش هزینه های درمانی دارد.

در تحقیقاتی که در کشور آمریکا انجام شده به ازای هر یک دلار سرمایه گذاری در ورزش سه دلار کاهش هزینه درمانی به دست می آید، این آمار در استرلیا بیش از سه دلار میباشد.

هر چند بنیاد هیچ گاه آماری دقیق از ورزشکارانِ جامعه هدف ندارد و اگر بصورت ناقص هم وجود داشته باشد،در اختیار دیگران هم نمی گذارد، اما میتوان با مطالعاتی بر روی همین ورزشکارانِ جانباز، ملاحظه کرد که تعداد مراجعه به پزشک، بستری شدن و استفاده از خدمات پزشکی دراین عزیزان خیلی پایین تر از دیگر جانبازان میباشد.

متاسفانه مسئولین بنیاد بخاطر روزمرگی، هیچ گاه به فایده و زیان هزینه کرد در ورزش توجه نمی کنند. این دسته از مدیران بنیاد آماده هستند برای درمان هزینه های بیماری و درمان جانبازان تحت پوشش چند میلیون هزینه داشته باشند، اما برای ورزش و به جامعه کشاندن جانبازان وقعی نمی ننهند و لذا متاسفانه بودجه ای در نظر گرفته  نمیشود!

چندین بار با ارائه طرح و پیشنهاد درخواست برگزاری مسابقات مجروحین جنگی به صورت محدود(کشورهای اسلامی یا آسیایی)داده شد اما دریغ از حمایت و اجرای این طرح و پیشنهاد!

هر چند خبرهای نا خوشایندی هم از بعضی از مراکز استان ها به گوش میرسد که مجموعه های ورزشی تحت پوشش بنیاد که به نام خانواده شهدا و ایثارگران افتتاح شده است به بهانه های مختلف از جمله هزینه های تعمیر و نگهداری و... یا در اختیار جانبازان نیست و یا به اصطلاح زمان های مرده در اختیار جامعه هدف قرار می گیرد.

لازم به توضیح است عدم توجه و اشتیاق برخی از جانبازان به امرِ ورزش و حتی در برخی از مواقع ورزشکاران، زمینه را برای بی توجهی و کم توجهی مدیران تصمیم گیربنیاد برای توجه ویژه به امر ورزش و تخصیص بودجه فراهم می آورد و این امر مشکل را دوچندان کرده است.

و اما....

و اما این وجیزه، بهانه ای بود برای شناخت و یادآوری ورزش جانبازان و معلولین و تشکر ویژه از تمام کسانی که این روزها بدون داشتن مسئولیت اجرایی، و همینطور بدون حکم و دستمزد و بدون چشم داشت، فقط بخاطر عشق به دوستان خود با اجرای مسابقات و جشنواره های ورزشی گوناگون در مناسبت های خاصی، نشاط آور، روحیه و توان جسمی جانبازان و معلولین را ارتقاء می بخشند.

باشد که تلنگری باشد برای مدیرانی که در فدراسیون و بنیاد نه علم و نه تجربه ورزش جانبازان و معلولین را دارند اما فقط حق مدیریت را می شناسند!

که خداوند بر همه چیز آگاه و دانا است.....   

"محسن نجمی، جانباز نخاعی، مربی و کارشناس ارشد تربیت بدنی"          

منابع:

1. وب سایت ورزش برتر

2. شبکه اینترنتی آفتاب