چشم در چشم غم!

فاش نیوز - این بار که تقویم جهانی را به دست گرفتم، دیدم 30 آگوست برابر با هشتم شهریور، بنام روز جهانی "آگاهی از غم و اندوه" نام گذاری شده است.

شادی مطلب که حاصل عمر دمی ست

هر ذره ز خاک کی قبادی و جمی ست

احوال جهان و اصل این عمر که هست

خوابی و خیالی و فریبی و غمی ست.

"خیام"

من که با تمام وجود از جولان دادن غم در این کالبد شکسته ام آگاهم. آگاهی من از این رنج به آن روزی برمی گردد که  حافظ زیباتر بیانش کرده است:

تا شدم حلقه به گوش در میخانه عشق

هر دم آید غمی از نو به مبارک بادم

 همه این اشارات برای آن است که بدانیم سایه رنج و درد هیچ زمانی از سر انسان دور نیست و هر کسی، بی گناه یا خطاکار به اندازه ظرفیت وجودی اش از ترکش های غم، زجر می کشد و مجروح است. متاسفانه انسان هیچ توانایی و نیرویی برای حذف درد و رنج از زندگی اش ندارد اما آنچه که مهم است، برخورد انسان با غم می باشد. یعنی ما نمی توانیم غم را حذف کنیم ولی می توانیم اثر آن را بر روی روح و روانمان کنترل کنیم.  

در کتاب "پذیرش و تعهد درمانی (تمرین و روند تغییر متفکرانه)" اثر استیون سی. هس و همکارانش( صفحه 29 چاپ 1396) آمده است: انسان ها با اینکه توانایی های زیادی دارند تا اثر رنج و غم را کنترل کنند اما به خاطر اینکه به شدت به طنین های مایوس کننده غم در وجودشان توجه دارند، دچار آسیب روانی می شوند.

 در این معنی اشاره ای زیبا به "ترانه های رنج از حوریان دریایی" در داستان کلاسیک یونانی دارد که بیان می کند "اودیسه"، همان سردار پیروز جنگ تروا، در هنگام بازگشت به کشور خود به آن گرفتار می شود. در حالی که او می داند حوریان دریایی چه نیتی دارند، به سربازانش دستور می دهد در گوش های خود موم زنبور بگذارند تا القائاتشان را نشنوند. اما اودیسه، خودش میل شدیدی به شنیدن صدای حوریان دریایی پیدا می کند. به سربازان خود می گوید او را به دکل کشتی ببندند و بگذارند او به صداها گوش کند. با این حال اثر ترانه های رنج چنان است که اودیسه با التماس از مردان خود می خواهد او را بازکنند تا به طرف صداها برود. سربازان به حرفش گوش نمی کنند. زیرا می دانند باز شدن دست های اودیسه همان و انداختن خودش در دریا همان.

این داستان اشاره ظریف و زیبایی دارد به توجه بیش از حد انسان به القائات غم که بنا به آموزه های "رویکرد اکت" باعث ایجاد دو درگیری روانشناختی در او می شود: ادغام شناختی و اجتناب تجربی.

پاتریشیا باخ و دنیل ج.موران در کتاب اکت در عمل (ص125) اجتناب تجربی را تلاش برای از بین بردن یا مقاومت در برابر تماس با افکار، احساسات، حواس و سایر رویدادهای خصوصی نامطلوب تعریف کرده است. مثال قابل ملموس این دو نویسنده برای این تعریف آن است که یک مرد مجرم به جای فکر کردن به کار مجرمانه اش که در او احساس شرم را برمی انگیزد، به طرف مصرف هرویین می رود که او را برای ساعاتی در حالت چرت و نئشگی ببرد.

اما مفهوم پذیرش، در مقابل اجتناب تجربه ای قرار دارد( جیل ای. استوارد، کتاب بزرگ استعاره های اکت1396).

 "استعاره توپ در استخر"(متیو جپسن 2012) اشاره زیبایی دارد به اینکه به جای اینکه با تلاش و استرس زیاد، توپ (شما بگویید غم را محو کنید) را در زیر آب نگه دارید، اجازه دهید مدتی در کنار شما شنا کند، بعد خودش به سمت دیگر استخر می رود، حتی اگر نرود شما بدون توجه به آن از دستان خود استفاده کرده اید و از شنا لذت برده اید. در واقع توجه فرد به حال، راهی برای کاهش استرس و لذت بردن بیشتر او در زندگی شده است. به این فرایند "ذهن آگاهی" گفته می شود .

از دی که گذشت هیچ از او یاد مکن

فردا که نیامده است فریاد مکن

بر نامده و گذشته بنیاد مکن

حالی خوش باش و عمر بر یاد مکن

"خیام"

 در فرهنگ اسلامی و قرآنی هم اشاره دارد که فقط انسان های خطاکار دچار مشکل و غم نیستند. غم از وجود انسان های صالح هم دور نیست اما خوف و حزن آنها از منظر قرآن نکوهیده است. "بچه مذهبی ها" بدانند از نگاه قرآنی کسانی که در سختی ها و غم ها خوف و حزنی ندارند، دست و پایشان را گم نمی کنند، به بیماری های روحی و روانی دچار نمی شوند، در شمار اولیاء و دوستان خدا هستند.

«أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ ،یونس، 62».

از غم جدا نشو که غنا می دهد به دل

اما چه غم غمی که خدا می دهد به دل

زیرا حرکت در راه خدا خالی از سختی و مشقت و آزار و اذیت توسط خناسان نیست. اما مومن واقعی بدون هیچ هراسی با استعانت از آموزه های قرآنی برای اعتلای ارزش های الهی با عزم جدی به پیش می رود و در مقابل سختی ها ایستادگی می کند.

« إِنَّ الَّذینَ قَالُوا ربّنَا اللَّه ثُم ّاستَقَاموا فَلَا خَوف علَیهِم ولَا هم یحزَنُونَ ، احقاف 13» . محقّقاً کسانى که گفتند: پروردگار ما خداست .سپس ایستادگى کردند، بیمى بر آنان نیست و غمگین نخواهند شد.

 خداوند متعال متصف به "یا فارج کل مهموم" است. هم، به معنی اندوهی است که در قلب انسان سایه می افکند. اما توسل و توکل به خدا غم زداست. آموزه های فرهنگ اسلامی از مسلمانان می خواهد که در مقابل غم بی تابی نکنیم. امام علی(ع) می‌فرماید: "ایاک والجزع فانه یقطع الامل ویضعف العمل ویورث الهم"؛ بپرهیز از جزع کردن در مقابل مشکلات و غم ها، چرا که  امید تو را از بین می برد و تلاش تو را برای نجات کم می کند و غم را ماندگار می کند.

نتیجه:

 آگاهی از غم و اندوه باعث می شود بیشتر از خود مراقبت کنیم که انرژی مثبت ما را تحلیل نبرد. با اشتغال به فعالیت ها و پیوستن به گروه هایی که ما را خوشحال می کند، اثر جانکاه غم را در تنهایی تعدیل کرده و با اعتماد به نفس بیشتری در حالی که چشم توی چشم غم داریم، باور می کنیم آدم های واقعی خودشان دنبال درد می روند.

 قدسیان را عشق هست و درد نیست

درد  را  جز  آدمی  در  خورد  نیست

هر  که  او  خواهان  درد کار  نیست

از  درخت  عشق  برخوردار  نیست

گر تو هستی اصل عشق و  مرد راه

درد خواه   و  درد خواه  و   درد خواه

"عطار نیشابوری"

| جعفری