توجه به نماز؛ وصیت شهدا

علیرضا صادقیان‌پور؛ این روز‌ها سالگرد شهادت سردار شهید «جواد دل‌آذر» فرمانده عملیات لشکر ۱۷ امام علی بن ابی طالب (ع) در عملیات والفجر ۸ است. سردار شهیدی که در هنگام نماز و رازونیاز با خدا بر اثر ترکش خمپاره به شهادت رسید.

زیباترین تصویری که از سردار شهید حاج قاسم سلیمانی نیز به چشم می‌خورد، خضوع و خشوع این سردار عزیز در عبادت و نماز و دعا و راز و نیاز است که البته نشاندهنده گلی از بوستان اهل بیت (ع) و ولایت و نشان از باطن معنوی و تقید نیرو‌های کفرستیز اسلام به انجام واجبات شرعی دارد.

تاکیدات دین بر برپایی نماز به عنوان ستون دین در جامعه و نشانه‌ای از دینداری، برپایی اجلاسیه‌های استانی نماز و بسیاری از موارد دیگر، یادآور این نکته مهم است که نماز به همراه مقدمات و موخّرات و الزاماتش می‌تواند ضمن تنظیم و بهبود همه روابط اجتماعی، جامعه را به سوی قله‌های آرمانخواهی و سرافرازی و سعادت برساند.

در این میان جمله معروف سیدالشهدا (ع) «انی احب الصلوه من به نماز عشق می‌ورزم» و شمار فراوان آیات نورانی قرآن کریم و احادیث و روایات پیرامون نماز و مذمت ترک و یا سبک شمردن آن، همچون چراغی فراروی دیدگان همه است تا این فریضه واجب را به عنوان یکی از نماد‌های دین و دینداری در جامعه مهم بشمرند و البته باید دانست انجام اعمال عبادی مثل نماز بدون ولایت، همچون آب در هاون ساییدن است.

توصیه به نماز به عنوان یکی از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر مسئولیتی همگانی است واهل خطابه، خواص جامعه و بویژه هنرمندان در این زمینه نقش بسزا و اثرگذاری دارند تا به نماز که جایگاه مهمی در وصیتنامه‌های شهدا دارد، جامه عمل پوشانیده شود.

این یادداشت در پی آن است که از یک سو اهمیت موضوعات مهمی همچون نماز، حجاب و دیگر نماد‌های ارزشی در جامعه بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و از سوی دیگر، تعارض و تناقض در برخی رویداد‌های فرهنگی پیرامون این دو موضوع مهم مطرح شود.

تصور کنید در یک میزگرد رادیویی و یا برنامه تلویزیونی در مورد حجاب و ابعاد و الزامات واهمیت آن صحبت به میان می‌آید، اما برخی عوامل و گردانندگان آن، با این مهم فاصله دارند و در واقع نقض غرض فاحشی صورت می‌گیرد کانّه یک فاصله دیدگاهی عمیق بین سازندگان برنامه و کارشناسان وجود دارد. هر چند این رخداد، قابل تعمیم نیست و اغلب سازندگان برنامه‌ها خود مقید به ارزش‌ها هستند، اما می‌تواند همچون ناخالصی در مواد اولیه یک دستگاه، تولید نهایی را با مشکل مواجه کند.

در مورد نماز هم به همین شکل، حتی یک فیلم یا سریال حرفه‌ای و پر محتوا با محتوای دینی، می‌تواند حاصل اندیشه‌های غیر دینیِ برخی عوامل اصلی و فرعی پشت صحنه باشد. آنگاه که هدف اصلی از تولید یک اثر کسب نام و نان باشد معنویت رنگ می‌بازد و اگر هم در یک فیلم جلوه‌های معنوی نظیر اقامه نماز نمود می‌یابد بر اساس ضرورت داستان فیلم است.

بسیارند افرادی که تعهدی به امور دینی و به خصوص اقامه نماز ندارند، اما فیلمی می‌سازند که نمود‌های معنوی دارد. به عبارت دیگر بخشی از فیلم‌سازان با آگاهی از سیاست‌ها و رویکرد‌های نهاد‌هایی که متولی ساخت فیلم و سریال هستند براساس نیاز یا فراخوان آن‌ها طرحی ارائه می‌کنند و در نهایت بودجه تولید را می‌گیرند و از آن پس بدون در نظر گرفتن ارزش‌های مذهبی نظیر نماز عوامل تولید و بازیگران را انتخاب می‌کنند. به این ترتیب موضوع اقامه نماز در پشت صحنه فیلم یا سریال امری نادر می‌شود.

یکی از دوستان روایتی از دلتنگی‌های خود را از حضور یک ماهه خود درپشت صحنه یک سریال و عدم توجه به نماز اینگونه بیان می‌کند: گاهی شرایط حاکم بر تولید امکان اقامه نماز را دشوار می‌کند. به عنوان مثال در سکانس‌هایی خارجی که در خیابان فیلم برداری می‌شود اقامه نماز به خصوص اقامه نماز جماعت کار ساده‌ای نیست و نیازمند تدبیر مناسب است، اما در سکانس‌های داخلی که گروه فیلم‌برداری در محل مشخصی هستند انجام این فریضه قابل اجراست.

هر چند ممکن است گفته شود استفاده حداکثری از زمان در تولید موجب صرفه جویی در هزینه‌ها می‌شود، بنابراین اقامه نماز موجب افزایش مدت زمان تولید و در نتیجه افزایش هزینه‌ها می‌شود. امام باید گفت مدت زمانی که صرف بر طرف کردن مشکلات فنی و هنری می‌شود بسیار بیشتر از زمانی است که به اقامه نماز اختصاص داده می‌شود.

در واقع اگر به فریضه نماز توجه شود برکت آن را در طول تهیه فیلم یا سریال دیده خواهد شد. به عنوان مثال به جای پنج برداشت با سه برداشت نمای مورد نظر ضبط خواهد شد و به این ترتیب در وقت و هزینه صرفه جویی می‌شود.

همچنین ممکن است بگویند بازیگران نمی‌توانند گریم سنگین احتمالی خود را جهت انجام مقدمات نماز پاک کنند. در پاسخ باید گفت: برای این گروه که غالباً انگشت شمار هم هستند، باید تدبیر دیگری اندیشید. البته در بیشتر فیلم و سریال‌ها اکثر بازیگران گریم خاصی ندارند. آن گروه از بازیگرانی هم که گریم دارند می‌توانند، پس از پایان زمان ضبطِ روزانه فیلم، نماز بخوانند.

پیشنهاد می‌شود یک روحانی به عنوان امام جماعت با عوامل فیلم و سریال و پیش بینی اقامه این فریضه در جدول زمانی تولید اثر هنری همراه باشد تا ان‌شاءالله به‌تدریج روح معنویت در هنرسینما و تلویزیون بیش از گذشته احساس شود.

مرحوم فرج الله سلحشور معتقد بود بسیاری از عوامل آثار سینمایی و تلویزیونیِ به مبانی انقلاب و ... چنان که باید معتقد نیستند، اما افسوس که کلام دلسوزانه این فیلم ساز متعهد چنان که باید شنیده نشد.

ان شاءالله شاهد آن باشیم نماد حجاب و نماز و سایر ارزش‌ها در همه جا بخصوص اماکن عمومی، ورزشگاه ها، پشت صحنه فیلم‌ها و ... دیده شود و با کمال افتخار بگوییم در جهت آرمان‌های والای شهدا و عمل به رهنمود‌های قرآن و اهل بیت (ع) و امامین عزیز انقلاب قرار گرفته ایم.