شنبه 25 تير 1401 , 10:59
تولیدات فرهنگی؛ پشتوانه‌ی ترویج فرهنگ «عفاف و حجاب»
ترویج «عفاف و حجاب» در شرایط کنونی به‌شدت نیازمند پشتوانه تولیدات فرهنگی و ترویجی است درحالی که دستگاه‌های متولی فرهنگ درباره این گزاره مهم تمدنی تنها به فعالیت‌های تکراری و شعاری بسنده کرده‌اند.
سالروز قیام مردم مشهد علیه کشف حجاب به عنوان روز عفاف و حجاب نامگذاری شده است؛ روزی که دژخیمان رضاخان مردم معترض به کشف حجاب را در مسجد گوهرشاد به خاک و خون کشید.
توطئه‌ی کشف حجاب
یکی از پلیدترین توطئه‌های دشمنان اسلام در تاریخ معاصر، توطئه‌ی کشف حجاب است. رضاخان- که با طرح کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ و با حمایت و هدایت انگلیسی‌ها بر سر کار آمد- درصدد اجرای تز اسلام‌زدائی و جایگزینی ارزش‌های لیبرالیستی در جامعه بود. از مهم‌ترین جلوه‌های این طرح، پدیده‌ی کشف حجاب بود. برای آماده ساختن زمینه‌ی کشف حجاب، مجلس، در ششم دی ماه ۱۳۰۷ قانون متحدالشکل نمودن البسه را تصویب کرد که بر اساس آن، پوشیدن کت و شلوار و کراوات و کلاه فرنگی، برای مردان الزامی شد.
تلاش‌های رضاخان، باعث شد تا عده‌ای از زنان غرب‌زده، به‌ویژه زنان درباری و دولتمردان، به صورت بی‌حجاب یا بدحجاب، در مجامع و معابر عمومی ظاهر شوند و مردم نیز تحت تأثیر اختناق و ظلم رضاخانی، حساسیت لازم را از خود نشان ندادند.
در سال ۱۳۱۳ رضاخان عازم ترکیه شد و با مشاهد‌ی تغییراتی که رژیم لائیک ترکیه به رهبری مصطفی کمال‌آتاتورک در جهت غربی کردن جامعه‌ی مسلمان ترکیه اجرا کرده بود، تحت تأثیر قرار گرفت و شدیدتر از گذشته، در راستای اسلام‌زدائی و به‌ویژه حجاب‌زدائی گام برداشت. در بهمن ۱۳۱۳، در افتتاح دانشگاه تهران، به دختران دستور دادند که بدون حجاب به تحصیل مشغول شوند.
به بهانه تمدن
رضاشاه در ۱۱ آذر ۱۳۱۴ به محمود جم که در پی استعفای فروغی از سمت نخست وزیری جایگزین وی شده بود گفت: «این چادر چاقچور‌ها را چطور می‌شود از بین برد؟ نزدیک دو سال است که این موضوع، سخت مرا به خود مشغول داشته است؛ خصوصاً از وقتی که به ترکیه رفتم و زن‌های آن‌ها را دیدم، دیگر از هرچه زن چادری است بدم آمده است. اصلاً چادر و چاقچور دشمن ترقی و پیشرفت مردم است...».
وزیر گفت: اگر شخص اعلی حضرت همایونی پیش قدم شوند، مردم همه تأسی خواهند کرد؛ که از قدیم گفته اند: «الناس علی دین ملوکهم»، شاه پس از شنیدن سخنان او چند لحظه تأمل کرد و در حالی که به نظر می‌رسید قبلاً در این زمینه هماهنگی شده است، پاسخ داد: بسیار خُب! دیگران که اقدام نمی‌کنند، منِ پیرمرد حاضرم جلو بیفتم و سرمشق شوم!
گوهرشاد در خون
رضاشاه در آغاز اجرای برنامه‌های ضداسلامی خود، دستور داد درشکه چی‌های مشهد و رفتگران تهران کلاه شاپو (کلاه تمام لبه فرنگی) بر سر گذارند. اجرای این برنامه از ابتدا خرداد ۱۳۱۴، علاوه بر شایعات مربوط به کشف حجاب، در مشهد تلاطمی ایجاد کرد. سرانجام آیت الله قمی پس از مشورت با تعدادی از رجال و روحانیان، برای جلوگیری از کشف حجاب و استفاده از کلاه شاپو، در ۹ تیر ۱۳۱۴ به تهران سفر کرد.
محاصره محل اقامت ایشان در شهر ری از سوی حکومت، یکی از عوامل اصلی خشم و خروش مردم مشهد گردید و به کشتار بیرحمانه در مسجد گوهرشاد در ۲۱ تیرماه انجامید. آیت الله قمی مدتی پس از این کشتار، به عتبات عالیات تبعید شد و مأموران شهربانی درصدد دستگیری دوستداران ایشان از جمله شیخ محمدتقی بهلول برآمدند. شیخ محمدتقی بهلول برای پیگیری اوضاع و جویا شدن از احوال شیخ قمی به مشهد رفته بود که مأموران شهربانی، در پی مداخله زائران و خدام برای فراری دادن وی، او را در صحن کهنه زندانی کردند. ولی مردم در صحن جمع شدند و با حمله به مأموران، ایشان را آزاد کردند.
بهلول به مسجد گوهرشاد رفت و در آنجا به مبارزه خود ادامه داد. با اینکه شهربانی چندین بار وارد عمل شد و حکم متفرق شدن مردم را داد، نتیجه‌ای نگرفت تا اینکه به درخواست استاندار، فرمانده لکشر، مأموریت را به هنگ پیاده داد و آن‌ها اطراف مسجد و حرم را محاصره کردند و تعداد زیادی از زوار (دو هزار نفر) را به قتل رساندند.
به جرم عفاف
در دوران کشف حجاب، بسیاری از بانوان که نمی‌خواستند بدون حجاب خارج شوند، در خانه‌ها ماندند و عده‌ای فقط شب‌ها رفت و آمد می‌کردند و در برخی خانه‌ها به ناچار حمام ساخته شد. کسانی هم که امکانات بیشتری داشتند، فرار را بر قرار ترجیح دادند و ترک دیار کردند.
«حجاب و عفاف» همانند بسیاری از موضوعات مهم فرهنگی که از مولفه‌های اصلی تمدنی ایرانی بشمار می‌روند این روزها با وجود اذعان و تایید مسوولین و متولیان فرهنگی اما به شیوه معناداری مورد بی‌توجه‌ای قرار گرفته است که در این زمینه کافی است توجه مخاطب را به این پرسش جلب کرد که تاکنون در مقوله سینما، تئاتر، موسیقی، هنرهای تجسمی، انیمیشن و دیگر مقوله‌های هنری چقدر به موضوع حجاب پرداخته شده است و تولیدات این مقوله کدامند؟
تولیدات فرهنگی پشتوانه ضروری ترویج فرهنگ «عفاف و حجاب» است
بی‌شک پرداختن موثر به مقوله حجاب و عفاف نیازمند پشتوانه تولیدات فرهنگی خلاقانه و حتی تاسیس جشنواره‌ای موضوعی هستیم تا در این زمینه نهضت تولیدات فرهنگی مردمی با استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی کشور صورت گیرد تا زمینه فعالیت‌های فرهنگی در این زمینه تحقق یابد.
