اردوگاه‌های ایران، دانشگاه تحول اسرای رژیم بعث عراق

 به گزارش خبرنگار دفاع‌پرس از خرم آباد، با گذشت بیش از سی و سه سال از دفاع مقدس، همچنان مسائلی وجود دارد که قابل طرح هستند. مسائلی که بازگویی آنها می‌تواند نسل جدید را بیشتر با دفاع مقدس آشنا کند و از طرفی برگ زرینی  از مجاهدت رزمندگان اسلام است. یکی از مهمترین این مسائل نحوه نگهداری اسرای هشت سال دفاع مقدس بوده که صفر تا صد آن یعنی از زمان نگهداری تا زمان تبادل آن به عهده ارتش جمهوری اسلامی ایران بوده است.

امیر نجفی از سال 1373 تا 1383به مدت 10 سال مسئول کمیسیون اسرا بودند و در مدت مسئولیت ایشان بود که پرونده نگهداری اسرا بسته شد و آخرین تبادل اسرا در سال 1382 انجام شد.

خبرنگار دفاع‌پرس از خرم آباد گفت‌وگویی با امیر سرتیپ «عبداله نجفی» فرمانده سابق نیروی زمینی ارتش و  یکی از چهره‌های شاخص ارتش جمهوری اسلامی ایران که مسئولیت کمیسیون اداره نگهداری اسرا را بر عهده داشته است، انجام داده است که ماحصل آن  در ادامه آمده است:

دفاع‌پرس: ضمن عرض سلام ،مایل هستیم تا مطالب ارزشمند شما را در خصوص چگونگی نگهداری اسرای جنگ تحمیلی درج نماییم تا از این طریق مخاطبین را در جریان عملکرد شما و سازمان عقیدتی سیاسی ارتش و نیز آنچه در اردگاههای اسرا گذشته قرار دهیم.در ساختار کمیسیون اداره نگهداری اسرای جنگی چه کمیته هایی وجود داشتند و نقش آنها را بیان بفرمایید؟

 بنده هم سلام عرض می کنم و از اینکه در صدد هستید تا برخی حقایق ارزشمند را که از افتخارات نظام اسلامی ایران و ارتش بوده را مطرح نمایید تقدیر و تشکر می‌کنم. شاید مهمترین تفاوت میان نحوه و روش نگهداری اسرای ایرانی در عراق و بلعکس  در نحوه و روش نگهداری اسرای عراقی در ایران ، این بوده که اسرای ایرانی بدون آنکه مقامات عراقی برای آنان زمینه‌های معنوی و عقیدتی خاصی را فراهم آورند ، به صورت خودجوش اقدام به عمل می نمودند. در عین حالی که فشارهای زیادی نیز مبنی بر عبور از مسائل عقیدتی و تفکری اسلامی – شیعی بر آنان تحمیل می‌شد. درحالی که روش و نگهداری اسرای عراقی در ایران به گونه ای بود که کاملاً برگرفته از مبانی تفکری اسلامی بوده و همواره رأفت اسلامی در میان آنان رعایت می شد.

دفاع‌پرس: در ابتدا  به ساختار کمیسیون اشاره ای داشته باشید؟

کمیسیون نگهداری اسرا دارای بخش‌های متعددی بوده اما از آنجایی که به نظر می‌رسد در این مصاحبه نقش عقیدتی سیاسی ارتش مد نظر است، بیشتر به نقش دو کمیته فرهنگی و روابط عمومی و همچنین کمیته کار  می‌پردازم؛ در کمیته روابط عمومی عموماً فیلمبرداری،تصویربرداری ضبط و مصاحبه با اسرای عراقی، مسئولین اسرا و امور تبلیغاتی در استان‌های مختلف به ویژه استان تهران صورت می‌گرفت. اعضای این کمیته از طریق سازمان عقیدتی سیاسی ارتش به اردوگاه ها و مراکز نگهداری استان ها مأمور شده بودند.تا جایی که بنده به یاد دارم به مدت خیلی زیادی مسئولیت این کمیته توسط شخصی به نام سروان «بالار» بوده که فعالیت‌های بسیار خوبی را در این خصوص انجام دادند که بعدا به درجه سرتیپ دومی نیز نائل آمد.

کمیته فرهنگی به عنوان یکی دیگر از زیر مجموعه های کمیسیون نگهداری اسرا بود که رسالتش کار کردن بر روی اسرا برای آشنایی آنان با مبانی و بینش اسلامی از طریق برگزاری مراسم های فرهنگی و اعتقادی و... بود.

دفاع‌پرس: از چه سالی مسئولیت کمیسیون را بر عهده گرفتید؟

قبل از پاسخ به این سوال جا دارد ، یادی کنم از شهید نظران به عنوان اولین رئیس کمیسیون نگهداری اسرا که از کارکنان زحمت کش دژبان کل ارتش بودند و تجربه خدمت در دژبان و روحیه انقلابی ایشان از جمله عوامل اصلی انتصاب وی به این سمت بود. چرا که از وظایف ذاتی دژبان مسئولیت نگهداری از اسرای جنگی بیگانه می باشد. در واقع می توان گفت شهید «نظران» هم موسس کمیسیون بودند و هم ارتقاء دهنده آن و پس از شهادت ایشان در سال 1373 بنده مسئولیت کمیسیون را بر عهده گرفتم. شهید «نظران» همچنین دبیر شورای عالی انقلاب بودند که با وجود این سابقه درخشان مقام معظم رهبری ایشان را برای مسئولیت کیمیسون در نظر گرفته بودند. به همین دلیل بدون شک نابترین مطالب در خصوص اسرا باید در دژبان کل ارتش مطرح شود.

دفاع‌پرس: اولین اسرای عراقی در چه تاریخی به اسارت درآمدند؟ و کمیسیون نگهداری اسرا در چه تاریخی تشکیل شد؟

 شاید هنوز بسیاری تاریخ دقیق دستگیری اولین اسرای عراقی را ندانند. به استناد مدارک موجود اولین اسرای عراقی به تعداد 2 نفر، حدود 6 ماه قبل از شروع جنگ در تاریخ 2 فروردین 1359 دستگیر و بعد از آن در تاریخ 7 و 14 فروردین ماه برای هر روز یک اسیر و در تاریخ 30 فروردین نیز 9 نفر اسیر دستگیر شدند. سایر آمارها حاکی از آن است که در مجموع تا قبل از شروع جنگ و اعلام تهاجم سراسری عراق علیه ایران 37 نفر اسیر عراقی داشتیم. در نتیجه بحث نگهداری اسرا در قبل از جنگ توسط ارتش مطرح شده بود. این اسرا در دژبان کل ارتش نگهداری می‌شدند، چرا که هنوز کمیسیون شکل نگرفته بود و در طی جنگ با افزایش اسرای جنگی کمسیون ایجاد شد.

-نکته مهم دیگر اینکه از تاریخ 31 شهریور تا 12 مهر 1359 ظرف مدت 13 روز 279 نفر اسیر عراقی داشتیم. این درحالی بود که هنوز انسجام لازم را برای دفاع نداشتیم. که این آمار نشان می دهد ارتش در ابتدای جنگ غافلگیر نشده است. جالب آنکه از این تعداد اسیر 5 نفر افسر خلبان بودند که قاعدتا اطلاعات خیلی خوبی را به رزمندگان ارتش منتقل کردند. همچنین در سال‌های 59 ، 60 و 61 که هنوز کمیسیون اسرا تشکیل نشده بود، حفاظت، نگهداری و اسکان اسرا برعهده دژبان کل ارتش بود که برگ زرینی بر افتخارات این یگان می‌باشد. رعایت مقررات بین المللی در خصوص اسرای جنگی و همکاری و مکاتبات لازم با صلیب سرخ جهانی نیز با دژبان کل ارتش بود که تابع اوامر ستاد مشترک ارتش بود.

دفاع‌پرس: در خصوص نحوه نگهداری اسرا اعم از چگونگی رفتار با آنان و سایر موارد، علاوه بر اصول و قوانین بین المللی، اعضای کمیسیون  از چه منشوری بهره می‌بردند؟

 با افزایش بی رویه اسرای عراقی در طول جنگ، حضرت امام (ره) در 12 فروردین 1361 پیامی با تاکید بر نحوه نگهداری اسرا صادر فرمودند که اتفاقاً مهمترین مباحث مطرح شده در آن مربوط به عقیدتی سیاسی می‌باشد. این پیام در واقع مهمترین راهبرد و منشوری بود که خط و مشی لازم را مطرح نموده و بدین شرح بود؛ گرچه می‌دانم مکتبی بودن و متعهد به اسلام راستین بودن اقتضاء می‌کند که رزمندگان اسلام با اسرای جنگی و پناهندگان با عطوفت و فتوت و به گونه‌ای اسلامی رفتار کنند که به حمدالله همانگونه رفتار می کنند. هرچند صدام و صدامیان برخلاف اینان رفتارشان غیر اسلامی و سبوعانه می‌باشد لیکن تذکر و تاکید سودمند است. باید جوانان ما و کسانی که عهده دار اسیران و پناهندگان هستند، طعم شیرین رحمت و بزرگواری اسلام را به آنان بچشانند و با آنان آنگونه رفتار کنند که مولای آن ها و پیشوای عظیم الشأن آنها با بدترین خلق خدا و جنایتکار ترین انسان‌ها ابن ملجم لعنت الله رفتار کرد ( تا اینجا حضرت امام (ره) برای رفتار با اسرا الگویی به نام امیر المومنین را معرفی کردند).در ادامه فرمودند: تا اینان که ضربه روحی خورده اند احساس آرامش در حکومت جمهوری اسلامی کنند و پس از آزادی در سلک مبلغین اسلام و احیانا فداکاران آن درآیند که این خود خدمت پر ارزش به اسلام و جمهوری اسلامی می باشد و چه بسا که این اسیران و پناهندگان به اجبار و تهدید به مرگ خود و خانواده هایشان به جبهه فرستاده شده باشند ، چنان که بعضی از آنان این ادعا را کرده اند.

در واقع حضرت امام (ره) با این پیام خط مشی اصلی را برای کمیسیون اسرا و زیر مجموعه آن نشان دادند که این کمیسیون نیز با همراهی زیر مجموعه خود مورد به مورد آن را پیاده نموده و به مرحله اجرا در آورد.

ایشان در قسمتی دیگر می فرمایند : و چه نیکوست جوانان عزیز و نگاهبانان این فریب خوردگان از یک موجود صدامی یا در خدمت جنایت یک انسان اسلامی و در خدمت مکتب مقدس قرآن بسازد .

از بطن این پیام امام(ره) می توان متوجه شد که هدف ایشان ساختن انسان مکتبی در راه اسلام بوده است که البته اشاره ای به این آیه شریفه قرآن داشتند."من احیا نفسا فکانما احیا الناس جمیعا" (سوره مائده آیه 32)- هرکس انسانی را زنده کند گویی که همه انسان‌ها را زنده کرده است.

آنچه از محتوای این حکم حضرت امام (ره) بر می‌آید این است که این پیام دقیقاً بیان کننده‌ی نقش عقیدتی سیاسی در چگونگی و نحوه رفتار با اسرا است.

ادامه دارد...