ساماندهی و ثبت ملی گلزارهای شهدا

ثبت ملی گلزارها بر اساس توافق با سازمان میراث فرهنگی کشور یکی از طرح‌های بنیاد شهید و امور ایثارگران در خصوص گلزار شهدا است که در همین زمینه مقرر شده تمام گلزارها در سراسر کشور جهت حفظ و انتقال فرهنگ ایثار و شهادت به نسل‌های بعدی ثبت ملی شود؛ این طرح فوایدی همچون قرار گرفتن گلزار شهدا در زمره آثار ملی، جلوگیری از خسارت و سرقت و ممانعت از ساخت‌وسازهای غیرقانونی در حریم گلزارهای شهدا را در بر دارد.

ثبت نقطه‌ای مزار و گلزار شهدا در سراسر کشور با توافق سازمان جغرافیایی در دستور کار قرار گرفته؛ همچنین طرح دیدار مجازی گلزارها از برنامه‌های بنیاد شهید و امور ایثارگران است که دسترسی به تصاویر متحرک در 360 درجه را برای علاقه‌مندان در خصوص مزار تمام شهدا از طریق اینترنت میسر می‌کند و این طرح برای اولین بار در گلزار «جیلارد دماوند» در دست انجام است.

نقشه راه ساماندهی گلزار شهدا، مواردی از قبیل احداث نماد و نشان گلزار و جایگاه پرچم، استفاده از مصالح بومی و ماندگار، معماری اسلامی و طراحی اسلیمی، فراهم کردن ملزوماتی مانند آب و برق، تعمیر سکوی نشیمن و محوطه‌سازی، تسهیل در رفت‌وآمد و ایجاد رمپ و فضای سبز را شامل می‌شود.

مطابق آمار، 196 هزار و 48 گلزار که 220 هزار و 871 مزار شهید را شامل می‌شوند در کشور وجود دارند که از این تعداد 11 هزار و 821 گلزار با 135 هزار و 401 مزار کاملاً ساماندهی شده، 555 گلزار با 52 هزار و 424 مزار در دست ساماندهی و 7 هزار 272 گلزار با 33 هزار و 46 مزار هنوز ساماندهی نشده‌اند لذا مطابق با برنامه‌ها مقرر شده تا اتمام ساماندهی گلزارهای در دست اقدام عملیات ساماندهی برای گلزارهای اقدام نشده آغاز نشود.

ساماندهی گلزار شهدا به‌عنوان بخش دیگری از وظایف معاونت عمران و مسکن در دوره کوتاه‌مدت فعالیت‌ها در دستور کار قرار گرفت و در نخستین اقدام کار کف سازی گلزارها آغاز شد و بلافاصله سنگ مزارها قرار گرفت تا والدین و خانواده‌های معظم شهدا به‌راحتی به زیارت مزار فرزندانشان بروند.

یکی از نکات مهمی که در زمینه ساماندهی گلزار شهدا همواره مورد تأکید قرار گرفته است جلب رضایت والدین، بستگان و نزدیکان شهدا است به‌طوری‌که در خیلی از موارد خانواده‌ها در نظر داشتند تا همان سنگ مزار و یا همان نوشته‌های روی سنگ مزار در ساماندهی جدید لحاظ شود. باید در نظر داشت که گلزارها امروز به یک مکان فرهنگی تبدیل شده است که از مراسم ادعیه تا برگزاری مراسم عروسی زوج‌ها و فرزندان شهدا در برخی از گلزارها برگزار می‌شود.

پس از حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین شهیدی به‌عنوان نماینده ولی‌فقیه در بنیاد شهید و امور ایثارگران پی گیری‌های مربوط از طریق دولت نتیجه‌بخش بود به‌طوری‌که دولت در چند نوبت اعتبار جدیدی برای ساماندهی گلزار شهدا در اختیار بنیاد قرار داده که مطابق با اولویت‌های عمرانی به استان‌های مختلف تخصیص داده شده است.

نامه‌نگاری‌های اولیه جهت ثبت ملی و جهانی گلزار شهدا بهشت‌زهرا (س) و برخی گلزارهای دیگر در سراسر کشور آغاز شده است. برخی از گلزارهای شهدا در کشور ما، به لحاظ تعداد مزارهای شهید ظرفیت ثبت شدن در لیست اماکن ملی و جهانی را دارند به‌عنوان‌مثال گلزار شهدا بهشت‌زهرا (س)، مزار 30 هزار شهید را در خود جای داده که به نوبه خود در جهان کم‌نظیر است. برخی از روستاهای کوچک نیز که جمعیتشان بسیار کم است، شهیدان زیادی دارند. مثلاً گلزار شهدای روستای نویس استان قم که یک روستای کوچک است، 50 مزار شهید را در خود دارد که این تعداد مزار به نسبت خانوارهای ساکن در این روستا، بی‌نظیر است.

ازآنجایی‌که گلزار شهدای بهشت‌زهرا (س) تهران سالانه زیارت گاه بسیاری از زائران است و مقامات داخلی و خارجی در مناسبت‌های مختلف در قالب مراسم‌هایی در گلزار شهدا حاضر می‌شوند، ازاین‌رو این گلزار نیاز به ساماندهی‌های ویژه‌ای دارد؛ به‌عنوان‌مثال یکی از نکاتی که باید در گلزار شهدا بهشت‌زهرا (س) مورد اصلاح قرار بگیرد، فاصله کم مزارها از یکدیگر است که امکان تردد را برای زائران دشوار و گاهی غیرممکن می‌کند؛ آن چنانکه یک شخص ویلچری نمی‌تواند به‌هیچ‌وجه به مزارهای میانی در قطعات مختلف دسترسی پیدا کند.

از طرفی برخی خانواده شهدا به سلیقه و میل شخصی خود سنگ‌های مزار شهیدان را بزرگ و بلند کرده‌اند. در برخی موارد نیز شاهد نصب جایگاه‌های عکس بزرگ بر سر مزارها هستیم که عبور و مرور را سخت می‌کنند. از همین رو بنیاد شهید و امور ایثارگران درصدد است تا با جلب رضایت خانواده شهدا و همکاری شهرداری تهران، مشکلات عبور و مرور را با همسان‌سازی مزارها حل کند، همچنین به دلیل برگزاری مراسم در طول سال بخش‌هایی از گلزار به‌صورت سرپوشیده نوسازی خواهند شد.