آیا ویلچری ها راحت سوار قطار می شوند؟!

فاش نیوز - تردّد و حمل و نقل عمومی پدیده ای است که میتواند بسیاری از معضلات فرهنگی و اجتماعی در هرشهر و کشوری را رفع نماید. پایبندی به فرهنگِ عدم استفاده از خودرو شخصی و در طرف مقابل استفاده از وسائط حمل و نقل عمومی هم باعث کاهش هزینه های کشور و بالطبع خانوار در هرجامعه ای می شود و هم معظل ترافیک، آلودگی (آلودگی هوا، آلودگی صوتی) و همینطور صرفه جویی در زمان را به دنبال خواهد داشت. حال این موضوع را در بحث معلولینِ هر جامعه ای تصور کنید.

  بر اساس مطالعات و شنیده ها، در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته نوع نگاه به معلولین و آسیب دیدگان برای دور کردنشان از انزوا و بیماری و افسردگی و ایجاد زیرساخت لازم برای حضور آنان در اجتماع، فراتر از این معضلات و مشکلاتی است که برشمرده شد. حضور دربطن جامعه و فعالیت جسمی برای معلولین آن کشورها نقطه مثبت دیگری را به دنبال دارد و آن اینکه با حضور معلولین در فعالیت های اجتماعی و فرهنگی هم بارِ هزینه های درمانی دولت ها کاهش می یابد و هم فرهنگ" معلولیت ناتوانی نیست" در جامعه بسط و گسترش می یابد، ضمن اینکه معلولین به آینده روشن خود امید بیشتری خواهندداشت.

  در کشور ما که هنوز زیرساخت های مربوط به حمل و نقل برای افراد به ظاهر سالمِ جامعه مهیا نیست، چه برسد به استفاده معلولین از این امکانات، معلولین و جانبازان ما برای استفاده از حداقل ترین حقوق شهروندی خود واقعا در عذاب هستند! و متاسفانه پس از گذشت این همه سال و توسعه امکانات و خدمات در سایر کشورها، نوع نگاه مسئولین مرتبط با این موضوع، در ابتدایی ترین شکل ممکن قرار دارد و گویا اصلا توجهی به این مهم ندارند!

  این درحالی است که انجمن های مختلف جانبازان و معلولین جسمی - حرکتی کشورمان که جمعیت قابل توجهی را شامل می شوند با پیگیری هایی که داشته اند هنوز در این زمینه موفقیت چندانی کسب نکرده اند. بحث مناسب سازی حمل و نقل عمومی مانند اتوبوس های شهری (شرکت واحد)  و بین شهری، تاکسی ها،قطار و هواپیما هنوز با حداقل ایده آل ها در قیاس بادیگر کشورها فاصله بسیاری دارند.

 نگارنده این سطور، بارها و بارها شاهد تشکیل جلسات مختلفِ انجمن جانبازان نخاعی با مدیران و مسئولین متولی حمل و نقل باهدف آگاهی دهی و کمک به بهبود شرایط و حتی تدریس در این زمینه برای پرسنل و مدیران میانی شرکتهای هواپیمایی و قطارهای مسافری بوده است ولی بقول معروف "هرسال دریغ از پارسال!"

  صرفا وعده و وعید های انتخاباتی و تبلیغاتی و... برای مناسب سازی محیط شهری و استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، تنها حاصل این تلاش ها بوده است. حال آنکه برای استفاده 10% آمار جمعیتی کشور که دچار معلولیت و محدودیت تردّدی هستند می توان با حداقل هزینه، شرایط استفاده این قشر مظلوم از امکانات بیت المال در زمینه حمل و نقل عمومی را فراهم آورد تا حداقل بخشی از رکود موجود در این بخش نیز رفع شده و مقرون بصرفه گردد.

  این رسانه ارزشی «فاش نیوز» در راستای رسالت خود مکررا نسبت به انجام مصاحبه، تهیه گزارش و حتی پیگیری وضعیت موجود به ویژه از طریق مراجع ذیصلاح، اقدام نموده که منتج به نتیجه ملموسی نشده است. در آخرین مورد، در چند روز گذشته "فاش" نسبت به انتشار گزارشی در باره عدم توجه به موضوع مناسب سازی در شرکت های هواپیمایی و انتشار خدمات قابل ارائه به جانبازان و معلولین و همچنین خبری  با عنوان (ساختِ واگن های جدید برای استفاده جانبازان و معلولین) مبادرت کردکه در بطن خبر آن تشکیل جلسه گروه پیگیری انجمن جانبازان نخاعی در خراسان رضوی با مدیران شرکت قطارهای مسافری بنیادمستضعفان در بحث مناسب سازی واگن های جدید بود که امید آن می رود با روی کارآمدن دولت دوازدهم و توجه به شعارهای تبلیغاتی و انتخاباتی او و از طرفی توجه ویژه تر به بحث مغفول مانده حضور جانبازان و معلولین در اجتماع و سهولت در آمد و شد آنان، اقدام شایسته ای دردستور کار دولتمردان و متولیان شهری قرار گیرد.

در ادامه، گزارش جامعی در باره مشکلات فوق الذکر و عدم مناسب سازی حمل و نقل ریلی و راهکارهای لازم تهیه گردیده که بخش اول آن از نظر کاربران گرامی می گذرد.

 

*   ورودی  واگن

  ورودی با 2 پله به کف واگن می­رسد که  وجود این پله­ ها ویلچر سوار را به زحمت می­اندازد (شکل  21). بهتر است برای هر ورودی علاوه بر پله، یک رمپ متحرک در نظر گرفت تا هنگامی که مسافر ویلچرسوار می­خواهد وارد واگن شود، با مشکل مواجه نشود.

  این ورودی ها که در انتهای واگن و فقط در یک سمت رو به روی یکدیگر قرار دارند، عرض مناسبی جهت عبور ویلچر دارند و با رفع مشکل پله ­ها می­توان به راحتی وارد آن شد.

  واگن ها در ابتدا و انتهای خود، توسط یک فضای آکاردئونی به یکدیگر مرتبط شده ­اند. این فضا به خاطر بسته بودن، واگن را از سرما و گرما حفظ می ­کند، همچنین راه ارتباطی مناسبی برای مسافران از داخل واگن ها به واگن های مجاور می­باشد.


تصویر 3-12: ورودی­ قطار غزال

برای حل مشکل پله­ های ورودی دو راه حل وجود دارد، یکی استفاده از رمپ متحرک و دیگری استفاده از بالابرها. با توجه به موقعیت و عرض سکوها، استفاده از بالابر باعث می­ شود که فرد معلول و سایر مسافرین دچار مشکل شوند. در روی سکو به علت ازدحام جمعیت و همچنین نبود فضای کافی، استفاده از رمپ متحرک گزینه ­ی بهتر و مناسب ­تری است.


ضوابط و معیارهای رمپ متحرک

   - حداقل عرض رمپ 75 سانتی­متر است.
  -رمپ هایی که برای ارتفاع 30 تا 50 سانتی­متر استفاده می­ شوند، طولی برابر با 120 الی 300 سانتی­متر داشته باشند.
    -در صورتی که فرد معلول به تنهایی بخواهد از رمپ استفاده کند، حداکثر شیب رمپ 8% و هنگامی که فردی به ویلچر سوار کمک نماید، می­توان رمپ را برای شیب هایی تا 12% نیز استفاده کرد.
    -رمپ باید قابلیت تحمل بار 200 تا 240 کیلوگرمی را داشته باشد.
    -شیوه­ ی باز و بسته شدن رمپ و اتصالات آن نباید به استحکام رمپ صدمه وارد کند.
   - ماده اصلی رمپ باید متناسب با عوامل سطوح سایش، خمش و روش ساخت رمپ انتخاب شود و یا از مواد پوشاننده و حفاظت کننده­­ای استفاده شود که دارای خصوصیاتی متناسب با عملکرد رمپ باشند.
    -اولین مورد برای ایمنی رمپ، جلوگیری از سرخوردن رمپ هنگام حرکت ویلچر برآن و پیشگیری از لغزیدن ویلچر به هنگام بالا رفتن از رمپ است.
   - فضای کافی گام برداشتن فرد کمک کننده برای هل دادن ویلچر در سطح زمین، 14.5 سانتی­­متر است.

بررسی نمونه رمپ های متحرک موجود
استفاده از رمپ های متحرک، در اکثر کشورها مرسوم و معمول است. فضای واگن محدود است و نمی توان برای آن دو ورودی مجزا در نظر گرفت. در واگن هایی که کف آنها با سکو هم سطح نیست، استفاده از رمپ متحرک زمانی که احتیاج به آن باشد، راه حل مناسبی است.
میتوان این رمپ ها را پس از بسته شدن در داخل واگن قرار داد تا به هنگام نیاز، مجدد بتوان از آنها استفاده کرد (شکل  22، 23، 24).


 
تصویر 3-13: استفاده از رمپ متحرک (نمونه اول)
 


تصویر 3-14: استفاده از رمپ متحرک (نمونه دوم)
 

تصویر 3-15: استفاده از رمپ متحرک (نمونه سوم)
 
   

راهرو
عرض مناسب برای عبور ویلچر حداقل 80 سانتیمتر می باشد.
راهرویی که در امتداد واگن کشیده شده است، عرضی درحدود 86 سانتی متر دارد. این عرض مناسب ورود و حرکت ویلچر است. راهرو از ورودی ها آغاز شده و در انتهای واگن، به سرویسهای بهداشتی می رسد (شکل   25 ).

تصویر 3-16: راهرو قطار غزال
 

    سرویس بهداشتی

1.    اتاق سرویس های بهداشتی مطابق با استانداردها مناسب سازی شده باشد.
2.    حداقل فضا 150 در 170 سانتی متر با فضای گردش به شعاع 75 سانتی متر می باشد (شکل   26).
3.    تجهیزات و لوازم ثابت قابل دسترس باید در مسیرهای مناسب و با ارتفاع مناسب قرار گیرند (شکل 27).
4.    درگاه ها فاقد آستانه یا آستانه با حداکثر 2 سانتی¬متر باشد.
5.    عرض درگاه ها حداقل 90 سانتی متر باشد.
6.    باز شدن در سرویس ها به سمت خارج و با رعایت استانداردهای لازم باشد.
7.    چنانچه ها در سرویس به سمت داخل باز می شود، باید فضایی خالی حدود 70 تا 110 سانتی متر، برای باز و بسته شدن در، در نظر گرفت.
8.    نصب دستگیره های کمکی در اطراف توالت به ارتفاع 70 سانتی متر از کف و 20 سانتی متر جلوتر از لبه جلویی توالت باشد (شکل  27 و 28 ).
9.    نصب کاسه توالت در ارتفاع حداکثر 45 سانتی متر از کف.
10.    بهتر است کاسه توالت از جنس مقاومی ساخته شود (ترجیحا استیل ضد زنگ).
11.    نصب شیرآلات اهرمی در روشویی و ارتفاع روشویی از کف حداکثر 80 سانتی متر باشد.
12.    روشویی چه از نوع کاسه ای بوده و چه از نوع کابینتی باشد می بایست دارای اندازه ای مناسب جهت شستشو (حدوداً 40 - 60 سانتی مترطول و حداقل 30 سانتی متر عرض) بوده و در اطراف خود دارای سطوحی وسیع و تخت برای قرار دادن اشیاء باشد.
13.    عمق حوضچه برای روشویی کمتر از 10سانتی متر نباشد.
14.    زیر روشویی نباید توسط کابینت یا بدنه خود سینک بسته شده باشد، باید فضای کافی برای قرار گیری صندلی ویلچر زیر سینک وجود داشته باشد.
15.    نقطه خروج آب از شیر باید حدود 10 سانتی متر بالاتر از لبه روشویی قرارگیرد چرا که در ارتفاع کوتاه تر، فرد استفاده کننده باید خمش بیشتری بهسمت شیر و حوضچه داشته باشد و این با مختصات ارگونومیکی متغایر است.
16.    آینه بالای سینک و در ارتفاع 90 سانتی متری نصب شود.
17.    سطل زباله هایی که در سرویس بهداشتی قرار دارند، بهتر است از نوع سطل هایی باشند که روی دیوار نصب می شوند و یا سطل های با در اتوماتیک، استفاده از سطل هایی که در آنها توسط اهرم و با کمک پا باز می شود، به هیچ وجه مناسب نیست.
18.    در سرویس بهداشتی وجود یک نور عمومی با رنگ سفید خنثی یا گرم که از سقف یا یکی از دیوارهای اصلی تابیده شود به همراه یک نور متمرکز زرد در کنار آینه نیاز های نوری محیط را پوشش می دهد.


تصویر 3-17: نمایش حداقل فضای مورد نیاز ویلچرسوار در سرویس بهداشتی
 


تصویر 3-18: ابعاد و اندازه¬های استاندارد سرویس بهداشتی1
 

تصویر 3-19: ابعاد و اندازه های سرویس بهداشتی 2
 



  در قطار غزال، انتهای هر واگن دو سرویس بهداشتی ایرانی و فرنگی وجود دارد. سرویس بهداشتی فرنگی دارای میله هایی است که استفاده از سرویس را برای فرد ویلچرسوار آسان می کند. اما فضای مناسبی برای حرکت ویلچر در آن درنظر گرفته نشده است. همچنین ارتفاع روشویی زیاد است، و فرد نمی تواند به راحتی از آن استفاده کند (شکل   20).

تصویر 3-20: سرویس بهداشتی
 

نمونه های موجود
نمونه های بسیاری از طراحی سرویس دستشویی برای معلولین ویلچرسوار وجود دارد، در واقع می توان گفت که این مشکل در بسیاری از نقاط دنیا، حل شده باشد.
از آنجا که سرویس بهداشتی در واگن قطار، فقط توسط افراد معلول استفاده نمی شود، باید در ساخت آن از موادی استفاده کرد که در مقابل آسیبها و وندلیزم، مقاوم باشد.
به عنوان ارائه راه حل به معرفی نمونه¬های موجود در جهان، بسنده می شود.

تصویر 3-21: سرویس بهداشتی مخصوص معلولین (نمونه یک)
 

 
تصویر 3-22: سرویس بهداشتی مخصوص معلولین (نمونه دوم)
 

تصویر 3-23: نمونه ی سرویس بهداشتی در واگن های قطار تبت
 


    بررسی استانداردهای موجود برای طراحی سرویس بهداشتی ویژه معلولین:
در تصاویر زیر، ابعاد مناسب برای طراحی سرویس بهداشتی، نشان داده شده است. این ابعاد برای استفاده راحت یک معلول با در نظر گرفتن ابعاد استاندارد یک ویلچر، برای حرکت و چرخش آزاد و راحت، محاسبه شده اند.
 
نحوه ی استفاده از سرویس بهداشتی به ترتیب نمایش داده شده است.

تصویر 3-24: نحوه ی استفاده ویلچرسوار از سرویس بهداشتی2
 

تصویر 3-25: نحوه ی استفاده ویلچرسوار از سرویس بهداشتی 3

 
تصویر 3-26: نحوه ی استفاده ویلچرسوار از سرویس بهداشتی4
 


تصویر 3-27: نحوه¬ی استفاده ویلچرسوار از سرویس بهداشتی 5
 



تصاویر زیر خطاهایی که در طراحی سرویس بهداشتی صورت میگیرد و همچنین قرار دادن وسایلی که برای معلولین غیرقابل استفاده هستند، را معرفی کرده است.


تصویر 3-28: خطا در طراحی سرویس بهداشتی 1
 



تصویر 3-29: خطا در انتخاب سینک روشویی

 

1-1-1-     کوپه
 هر واگن از 10 کوپه چهارتخته تشکیل شده است. ابعاد کوپه ها حدودا 2 در 2 متر می¬باشد. عرض ورودی هر کوپه حدود 60 سانتی متر است. این مقدار برای عبور یک ویلچر مناسب نیست و در طراحی کوپه برای استفاده ی ویلچرسواران، باید مورد توجه قرار بگیرد. همچنین با توجه به ابعاد کوپه و مبلمان موجود در آن، باید کوپه به گونه ای طراحی شود که فضای کافی برای فرد ویلچرسوار در آن وجود داشته باشد.

تصویر 3-30: نمایی از داخل کوپه چهار تخته قطار غزال
 
 
1-2-     بررسی زیبایی شناسی کوپه

1-2-1-     نقش رنگ در طراحی داخلی

 افراد مختلف به رنگ های خاصی تمایل نشان می دهند. استفاده از این تمایل اشخاص به عنوان وسیله ای برای تشخیص شخصیت آنها موضوع بحث انگیزی است، چرا که افراد با یکدیگر تفاوت دارند. هر یک از ما خصوصیات شخصی خاص خود را داریم و احساساتمان را به سبک و سیاق خاص خود بیان می کنیم. در جهان نمی توان دو نفر را یافت که در ابراز احساساتشان پیرو شیوه یکسانی باشند. از طرف دیگر احساسات افراد به طرق مختلف قابل تضعیف و تحریک است.
ترکیب حجمی، نورگیری، مبلمان، نحوه رنگ بندی و حتی مقیاس به کار رفته همه و همه به عنوان فاکتورهای مهمی برای تعریف یک محیط مناسب عمل می کنند.

  رنگ ها می توانند به شیوه های مختلف تاثیراتی بنیادین در زندگی بر جای گذارند که از جمله مهم ترین آنها می توان به تاثیر آنها بر احساسات اشاره کرد.جهانی که انسان در آن زندگی می کند، متشکل از هزاران رنگ و تونالیته های مختلفی است که موجودات و اشیا را برای ما جذاب تر و حتی به گونه ای معنوی، عمیق تر نشان می دهند. هر کدام به سبب ویژگی های شیمیایی و روانشناسانه ای که دارا هستند، منبع مهمی از انرژی، در جهت فزونی سلامت و نشاط روح و روان در انسان ها به شمار می روند. جهانی تک رنگ، با تونالیته های محدودی را با طبیعت اطراف خویش مقایسه کنید و یا خود ساکن شهری سیاه و سفید بدانید، بدون هیچ کنتراستی و هیجانی. معنای زندگی تغییر یافته و سردی و مردگی بر همه جا حاکم می شود. فضایی بی روح و عاری از هر جنب و جوشی که تشنه جرعه ای رنگ است.

 هماهنگی در رنگ مثل هماهنگی در نت های موسیقی است و از اهمیت ویژه ایدر ایجاد هارمونی مناسب و چشم نواز به مانند قطعه موسیقی برخوردار است. برای رسیدن به اهدافی همچون کارکرد مناسب، زیبایی بصری، هارمونی فضایی، وتأثیر محیطی و روانی مؤثر و مثبت در طراحی داخلی، مستلزم استفاده هماهنگ،منسجم، معنی‎دار و زیبا از عناصر طراحی است.

 در یک طرح مطلوب همهعناصر و اجزاء در نسبت به تاثیرات کیفی و معنایی که به فضا اعمال می کننددر ارتباطی تنگاتنگ با هم قرار دارند. بر این اساس، موفقیت هر طرح بستگیکامل به چگونگی ترکیب عناصر و الگوهای سه‎بعدی فضا دارد. تجربه سالیان درازکار با رنگ ثابت کرده است که رنگ ها نیز مثل انسان ها، از جهات مختلف بایکدیگر مرتبط اند و سلیقه ها و صفات مشترکی دارند و یا برعکس متضاد یکدیگرند.
 
جدول 3-2: اثرات رنگ های مختلف از نظر تخیلات و اثرات روانی
 

1-2-1-1-     ساختمان گشتالت

 در بررسی گشتالت ساختمان یک تولید دو پدیده نظم و پیچیدگی از موضوعات مهم میباشند. نظم و پیچیدگی فاکتورهای وابسته به یکدیگر در گشتالت محصول بوده ووجود هرکدام به مقدار زیاد می تواند دال بر کمتر بودن دیگری باشد.بدینترتیب محصول صنعتی می تواند دارای پیچیدگی زیاد و نظم کم ویا دارای نظمزیاد و پیچیدگی کم باشد.

 ساختمان گشتالت ساده معمولا از عناصر اندک ومنظم تشکیل می شود. وجود قانون های بصری ساده، ریتم های قانونمند و اندک بودن تعداد اجزا و عناصر از ویژگی های آن است. این نوع از گشتالت در مواردی چون طراحی محصولات دارای عملکرد های پیچیده ابزارهای حرفه ای و تخصصی و کالاهایی که مخاطبان و استفاده کنندگان آن را افراد و گروه های سنی ویژه مانند میانسالان و سالخوردگان تشکیل می دهند استفاده می شود.

 ساختمان گشتالت پیچیده معمولا از عناصر متعدد تشکیل می شود. وجود قانون های بصری پیچیده، تعداد اجزا و عناصر میکرو و تعبیه دکمه ها، نمایشگر ها و تزیینات غیر کاربردی برسطح محصول از ویژگی های آن است این نوع از گشتالت در مواردی چون پیچیده جلوه دادن محصولات ساده و طراحی کالاهایی که مخاطبان آن را به گروه های سنی نوجوان و جوان تشکیل می دهند کاربرد می یابد.

 این دو پدیده در تولیدات صنعتی باید به دقت مورد توجه قرار گیرند. زیرا موضوع ارتباط آنها با یکدیگر مسئله مهم در مطالعه استتیک اشیا و درک استتیکی میباشد.

.    وحدت:یک اثر هنری باید بنا به تعبیر ارسطو آغاز میانه و پایان داشته باشد اثر هنری باید دارای وحدت و به گونه یک واحد کل درهم تنیده میدهند . همچنین کنتراست و هارمونی دو مفهوم پایه و مهم در بررسی ساختمان گشتالت به حساب می¬ آیند.
.   کنتراست: یکی از تکنیکهای بیان بصری و ترکیب بندی است همچنین در ساختمان گشتالت اشیا نقش مهمی در القا جلب توجه ،برجستگی ، ماجراجویی ، دور شدن از کسالت و یکنواختی و تهیج چشم و ذهن دارد.
.    هارمونی: نقطه مقابل کنتراست و تضاد هارمونی یا هماهنگی قرار دارد قرار گرفتن عناصر گشتالت به طوری که آرامش نظم و یکنواختی را القاء کنند بطوری که در شکل بالا دیده میشود هارمونی گفته میشود محصولات و آثاری که ساختمان هارمونیک دارند بی طرفانه فاقد جلب توجه و پیش بینی پذیرند.
.    نظم: بیشتر شکلهای هندسی که ما می شناسیم منظم هستند یا اجزای تشکیل دهنده آنها موقعیتی درجهت-های  ثابت و منظمی دارند.
.   تباین: نوعی مقایسه است که تفاوتها را آشکار میسازد دو فرم میتوانند از بعضی جهات شبیه به هم و از جنبه های دیگر با هم متفاوت باشند بوجود آمدن تباین باعث تاکید بر تفاوتها میشود؛ تباین نمیتواند برای هر عنصر بصری وجود داشته باشد تباین شکلی، اندازه ای، رنگی، بافتی، جهتی و موقعیتی .
.    ریتم :ریتم جزیی از جریان زندگی است.  اگر فرمهای واحد بیش از یک بار در طرح بکار روند این حالت را تکرار میگوینداین تکرار شکل تصویر زیر  اندازه رنگ بافت جهت و موقعیت باشند.
.    تعادل:مهمترین عامل فیزیکی و فیزیولوژیکی موثر بر حواس بشر نیاز او به حفظ تعادل است انسان آگاهانه یا ناخود آگاهانه در ارزیابی های بصری خود نیز بیش از هر عامل دیگر از نظر بصری به وجود تعادل و توازن توجه میکند.  میل ما به یافتن تعادل چه هنگام دیدن و چه هنگام بیان یک پیام بصری به این صورت نمودار میشود که ما، آگاه یا ناخودآگاه برای چیزی که می بینیم و یا که  طرح آن را می کشیم اول یک محور عمودی و یک پایه افقی در نظر میگیریم این دو با یکدیگر مهمترین عوامل ساختمانی هستند که به وسیله آنها میزان تعادل سنجیده میشود. در فن متعادل ساختن طرح در مرکز ثقل از نظر سنگینی دارای وزنهای مساوی هستند به نحوی که در تصویر بالا  دیده میشود. این تعادل می تواند با انواع عناصر بصری مثل رنگ، فرم، بافت و. .. ایجاد شود. عدم تعادل یا  ناپایداری از نظر بصری بسیار ناآرام و تحریک کننده است .

.    تناسب:تناسب از تقسیم بندی فضا، اجزاء و عناصر بصری به نسبت های معین معنادار و زیبا در یک اثر هنری خبر میدهد به تجربه چند تناسبات زیبا شناسانه توسط هنرمندان ابداع شده است که خیلی از آنها الهام گرفته از تناسبات طبیعت هستند یکی از معروفترین آنها شیوه ای است که یونانیان باستان کشف کرده اند و به شیوه طلایی معروف است که از فرمولی پیروی میکند و دارای زیبایی بصری بسیار است تا کنون نسبت های معروف دیگری نیز چون نسبت های مذبور نیز در بسیاری از تولیدات صنعتی مورد استفاده قرار گرفته اند تناسبات با مقیاس های آن رابطه دارد در بسیار ازموارد تناسبات حاصل کارکردهای فنی، عملکردی و ارگونومی هستند ابعاد آنتروپومتری تصاویر سبب میشود تا برای مثال ارتفاع نشیمن در صندلی در مبل به اندازه معینی ( حدود 40 سانتی متر ) باشد.

.    تقارن:در شکل های قرینه شکل های منظمی هستند که نیمه چپ و راست آنها تصویر منعکس شده دیگری است یک خط راست  محور ، شکل را به دو قسم مساوی یا تقریبا مساوی تقسیم میکند.  
.   تاکید:چنانچه با کم اهمیت کردن اجزاء یک ترکیب و متمایز نمودن یکی از اجزاء توجه بیننده به بخش خاصی از کار جلب بشود آن بخش را نقطه تاکید می نامند. تاکید را می توان با استفاده از رنگ و بافت پدید آورد. اجزاء یکسان، نقطه تاکید کار راضعیف می نماید. شکل های مشخص و واضح نسبت به اشکال مبهم و اشیاء عجیب نسبت به اشیاء ساده خود نمایی بیشتر دارند نحوه دسته بندی اجزاء نیز بر تاکید یک مجموعه می افزاید. اصل تاکید را می توان هم برای وحدت بخشیدن و هم ایجاد تنوع مورد استفاده قرار داد. تاکید روی یکی از عناصر در جلب مخاطب و یا بازدید کننده از یک مکان عمومی تاثیر مستقیم دارد.
.   تمرکز:تمرکز به شیوه توزیع فرم های واحد اشاره میکند که ممکن است در قسمتهای دیگر پراکنده و کم تراکم باشند تمرکز یکی از روشهای برای ایجاد جلب توجه است .
.   غرابت:غرابت وجود بی نظمی در طرحی منظم است و انحراف نسب از روندی با هماهنگی کلی را نشان میدهد که به وقفه ای کم یا زیاد درنظم کلی طرح منتهی میشود.

1-2-1-2-     بالا بردن کیفیت گشتالت

.   داشتن اسکلت ساختمانی قابل قبول و قابل شناخت بودن عناصر فرمی آن. همچنین آشکار بودن ارتباط کلی آن با بخش های دیگر بر مبنای فرم ها، حجم ها، اندازه ها، رنگ ها، کیفیت جنس و گرافیک تولید.
.    ادامه اصول ساخت یعنی اصول گشتالت انتخاب شده در تمام طرح. (فرضا اصول قرینه یا هندسی را در همه جا به کاربریم). وضوح کلیت عناصر گشتالت مانند تغییرات فرمی رنگ ها و نوشته ها (که این ها باید در معرض دید باشند).
.    تقسیم بندی استتیک منطقی در تطبیق باساخت، مونتاژ و سرویس قطعات مصون از مزاحمت های دید(جلوگیری از اغتشاش، انعکاسات نوری و خطای دید از کسب اطلاعات)
.    وجود منطق فرمی بر اساس جنس انتخاب شده و روش های تولید موجود.


1-3-     نتیجه گیری و جمع بندی فصل
با توجه به موقعیت کنونی کشور و همچنین نیاز رو به رشد اقشار مختلف مردم به سفرهای برون شهری، مناسب است که امکانات لازم و کافی برای عموم جامعه در وسایل حمل و نقل عمومی که ظرفیت بالایی در جابه-جایی و حمل مسافر دارا می باشند، در نظر گرفته شود.
مشکلات موجود در واگن های قطار از جمله مشکلات مربوط به سرویس بهداشتی و ورودی واگن ها، با توجه به راه حل ها و استانداردهای جهانی قابل حل می باشد، همانطور که در این فصل در مورد آنها توضیح داده شد.
مشکل عمده مربوط به داخل کوپه های مسافربری است. با توجه اینکه فرد مدت زمان بیشتری از سفر را در کوپه سپری می کند، باید فضای مناسبی جهت اقامت چند ساعته فرد وجود داشته باشد. این فضا از لحاظ چیدمان و رنگ بندی باید به گونه ای طراحی شود که حس آرامش و امنیت را به فرد منتقل کند و تا جای ممکن از خستگی فرد در طول سفر بکاهد.
با توجه به اینکه فضای کوپه های معمولی در دو سمت خود با ردیف صندلی مسافرین محدود شده است، باید در طراحی کوپه ویژه ی معلولین، ظرفیت کوپه ها را از چهار نفر به سه تا 2 نفر کاهش داد.


2-    محیط

2-1-     رفتارشناسی معلول ویلچرسوار در سفر با قطار

2-1-1-     تصمیم به سفر

  به طور معمول هر فرد در زندگی چند بار سفر را تجربه کرده است، این سفرها در حالت کلی به دو صورت سفرهای اجباری و سفرهای تفریحی تقسیم بندی شده اند. سفرهای اجباری مانند سفرهای کاری و یا درسی و یا سفرهایی است که انسان برای امنیت و رهایی از خطر تن به آن می دهد.
سفرهای تفریحی نیز سفرهایی است که الزامی برای آنها وجود ندارد و شخص به منظور سیاحت، زیارت و رهایی از فشارها و برنامه های کاری انجام می دهد.
فرد معلولی که سال ها از صندلی چرخدار برای رفتن از اتاق خواب به آشپزخانه استفاده می کرده است، تصمیم دارد که اینبار روی همین وسیله بنشیند و از اتاق خواب خود تا شهر مشهد را بپیماید.

 مشهد شهری است که سالانه میلیون ها مسافر را در خود جای می دهد. وجود بارگاه امام رضا (ع) یکی از مهمترین دلایلی است که موجب می شود، افرادی که از لحاظ جسمی دچار آسیب و بیماری هستند، بدون در نظر گرفتن شرایط سخت سفر، با پشتوانه ی ایمان و اعتقادی که دارند، عازم سفر زیارتی به مشهد شوند.

 فرد ویلچرسواری که به علت شغل و حرفه اش در اجتماع، مجبور به انجام سفرهای کاری شده است، تجربه و ترس کمتری نسبت به فردی که از زمان معلولیت به خاطر محدودیت های جسمی اش، از شهر خارج نشده است دارد.
این فرد منزوی، برای انجام یک سفر زیارتی خانه را به مقصد ایستگاه راه آهن ترک می کند. این سفر که شاید اولین سفر او باشد، نقش مهمی در تصمیمات آینده او برای تجربه ی سفرهای دیگر می شود.
آیا در طول سفر، به این فکر می کند که چرا این همه سال از شهر بیرون نزده و خانه نشین شده است یا مدام خود و اطرافیانش را سرزنش می کند که چرا نگذاشتند در خانه بماند تا مجبور نباشد این همه مشکل را تحمل کند؟

2-1-2-     از خانه تا ایستگاه
اگر بخت با او یار بوده باشد، بدون اینکه با مانعی به نام پله! در ساختمان خانه مواجه شود، به کوچه یا پارکینگ می رسد، و با کمک همسفر خود وارد تاکسی یا خودرو شخصی می شود.

 
تصویر 5-1: چگونگی سوار شدن فرد ویلچرسوار به خودرو شخصی
 


2-1-3-     از پارکینگ ایستگاه تا سالن ایستگاه
پس از عبور از خیابان های شلوغ، به پارکینگ ایستگاه راه آهن تهران می رسند. از صندلی خودرو به روی صندلی چرخدار منتقل می شود و محوطه ی سنگفرش را طی می کند و به رمپ ورودی ایستگاه می رسد.


تصویر 5-2: عبور از روی رمپ
 

تا این قسمت مسیر مشکلی نداشته است. از ورودی عبور می کند و وارد سالن ایستگاه می شود.

2-1-4-     سالن ایستگاه تا سکو
داخل سالن پر است از ردیف های صندلی و مسافرانی که تمام آنها را اشغال کرده اند. ترجیح می دهد که روی صندلی چرخدار خود در گوشه ای از سالن مستقر شود.

 
تصویر 5-3: محل استقرار ویلچر در سالن ایستگاه

 
پس از مدتی نوبت به عبور از گیت و رسیدن به پل عبوری ایستگاه برای پیدا کردن سکوی مورد نظر می رسد. تابلوها و علائم در جای مناسب نصب شده و می تواند به راحتی سکوی مورد نظر را پیدا کند. در سمت چپ سکو با استفاده از آسانسور، به پایین و روی سکو می رود.

تصویر 5-4: قرارگیری در آسانسور
 


2-1-5-     سکو تا راهرو
تا به اینجا که مشکلی نبود. روی سکو جلوی ورودی واگن می ایستد و با دو پله که در ورودی واگن قرار دارد مواجه می شود.

 
تصویر 5-5: پله های ورودی قطار
 

 با کمک همراه و نگهبان قطار وارد راهرو قطار می شود و در طول راهرو حرکت می کند. بعد از رسیدن به کوپه، تصمیم می گیرد قبل از ورود، از سرویس بهداشتی استفاده کند.

2-1-6-     استفاده از سرویس بهداشتی
خوشبختانه سرویس بهداشتی فرنگی در واگن موجود است. عرض ورودی مناسب با عبور ویلچر است اما فضای زیادی برای چرخیدن ندارد، به هر صورت وارد شده و درب را می بندد.

تصویر 5-6: استفاده از سرویس بهداشتی
 

برای شستن دستها کمی با مشکل مواجه می شود، زیرا ارتفاع سینک دستشویی کمی زیاد است. بعد از آن با چند بار جابه¬جا کردن ویلچر از سرویس خارج می شود و به سمت کوپه حرکت می کند.

2-1-7-     داخل کوپه

 عرض ورودی کوپه کم است، محال است که بتواند با ویلچر از آن عبور کند، به ناچار از روی ویلچر بلند می شود و با کمک گرفتن از همراه خود وارد کوپه شده و ویلچر به صورت نیمه جمع، وارد کوپه می شود.
جایی برای گذاشتن ویلچر در کوپه نیست. صندلی های داخل کوپه برای مدت طولانی مناسب نیستند و از کمبود جا اذیت می شود.
به این قضیه فکر می کند که هر بار که بخوهد از کوپه خارج شود باید این مشکلات را پشت سر بگذارد.
روی بدنه ی کوپه، هیچ جایی برای بستن و مستقر کردن ویلچر در نظر گرفته نشده است و او ناچار است که تمام مدت یک جا بماند.
ترجیح میداد روی ویلچرش باشد و اگر تمایل داشت روی صندلی بنشیند یا روی تخت دراز بکشد.


تصویر 5-7: نحوه ی انتقال روی تخت
 


زمان صرف غذا می رسد، میز بین صندلی ها را باز می کند. از لحاظ ارتفاع و ابعاد مناسب است.
داخل کوپه مشکلی از لحاظ نور، تهویه و دمای هوا ندارد. تنها مشکلش فضای کم، غیر استفاده شدن صندلی چرخدارش و ورودی کم عرض کوپه است.. و شاید طرح و رنگ صندلی های داخل کوپه!

2-2-     محیط اقلیم تهران
ارتفاع کنونی تهران از سطح دریا در حدود 900 تا 1800 متر است در میدان تجریش ارتفاع حدود 1300 متر و در میدان راه آهن 1100 متر بالاتر از سطح دریا می باشد . لازم به ذکر است که این اختلاف سطح به علت گستردگی و وسعت زیاد این شهر می باشد.

شیب زمین
از شمال به جنوب در دامنه کوهستان شمیرانات 10% تا 15% از تجریش تا تپه های عباس آباد با شیب متوسط 3% تا 5% از عباس آباد تاخیابان 2% و از مرکز شهر تهران تا کناره 1% است

موقعیت استقرار
تهران بین کوه های البرز و حاشیه شمالی کویر مرکزی ایران در دشتی نسبتاٌ هموار واقع شده است پهنه استقرار آن از جنوب و جنوب غربی به دشت های شهریار و ورامین منتهی می شود و در سمت شمال و شرق با حد طبیعی فضای جغرافیایی شهر تهران در کوه و دشت به وسیله دو رود کرج در غرب و جاجرود در شرق مشخص می شود که در نزدیکی کویر نمک در جنوب شرقی تهران به یکدیگرمی پیوندند.

2-2-1-     بررسی تاثیر متقابل محیط بر محصول
          کوپه قطار تشکیل شده است از یک محیط سر پوشیده که عوامل طبیعی از قبیل (گرد و غبار، ضربات، آلودگی،  حرارت، رطوبت، تاثیر آفتاب و وندالیزیم)تاثیرات کمتری نسبت به محصولاتی که که در مسیر مستقیم این عوامل هستند قرار دارد .ولی باز هم  تاثیر این عوامل را نمی توان از نظر دور داشت .

گرد و غبار
نشستن گرد و غبار بر روی کلیه اجزا بخصوص سطوح افقی و نتیجتا آلوده کردن نقاط مذکور است باقی ماندن در فرو رفتگیها و خلل و فرج سطوح و دشواری زدودن آن مانند روکش صندلی ها و کفپوش ها و پرده ها و سطوح مخملی و جمع شدن لایه لای درزها و شیارها و کلیه اجزا باعث ایجاد اصطکاک بین قطعات متحرک درگیر باهم می شود و در صورت آغشته بودن این نقاط به مواد روانساز ( گریس و روغن) جذب گرد وغبار مضاعف خواهد شد. همچنین گرد وغبار جزء موارد محیطی است که ممکن است باعث آلرژی و حساسیت پوستی برای عده ای ازمردم شود بخصوص در هنگامی که مسافر قصد استفاده از میز برای غذا خوردن را داشته باشد از آنجا که تهویه کوپه ها از طریق سیستم تهویه قطار صورت می گیرد و پنجره کوپه بجز موارد مورد نیاز بسته می باشد بنابراین امکان وجود گرد وغبار در کوپه ها بسیار کم میباشد.
از طرفی قطارها بعد از هر قرار گرفتن در خط در بخش تعمیرات جاری توسط مامورین خدمات داخل کوپه ها کاملا تمیز و غبار رویی میشود.

ضربات
قطار در حین حرکت دارای ارتعاشاتی میباشد که این ارتعاشات هر چند توسط بوژی و اتاقک واگن ها گرفته میشود ولی بازهم ارتعاشاتی کوچکی به داخل کوپه ها انتقال می یابد این ارتعاشات نیز به اجزای کوپه  انتقال می یابد و بیشتر بر روی اتصالات اثر میکند در صورتیکه اتصالات کاملا محکم باشند هیچگونه مشکلی وجود ندارد در غیر اینصورت باعث لغزش اجزا شده و  باعث آسیب دیدن قطعات در ناحیه اتصال میشود.
آلودگی
آلودگی های محیطی بر روی اجزای کوپه بخصوص رویه صندلی ها و تخت ها و کفپوش اثر مستقیم می گذارد .( مثل چربی غذا ، رنگ های غذایی ،اشیای نوک تیز )

حرارت
        یکی ازآسیب های که می تواند حرارت داشته باشد میز کوپه است .حرارت در اثر تماس ظرف داغ به روی میز انتقال می یابد در صورتیکه ظرف غذا بسیار داغ باشد باعث رنگ پریدگی و یا تغییر رنگ در روکش میز میشود واز آنجا که رنگ میز روشن و اغلب به رنگ سفید می باشد رنگ آن تغییر میکند و به رنگ شیری و یا زرد تبدیل می شود. گاهی حرارت ظرف غذا به زوار میز انتقال می یابد و ممکن است در اثر تماس دست با آن به پوست آسیب بزند.
رطوبت
یکی از آسیب هایی که می تواند رطوبت داشته باشد تاثیر آن روی مصنوعات چوبی کوپه می یاشد. رطوبت زیاد باعث تورم پنلها و اجزای چوبی کوپه مثل میز می شود. همچنین ریختن مایعات بر روی میز در اثر ارتعاشات قطار و  گاهی هم  بعلت سهل انگاری مسافرین و تمیزنکردن مایعات از روی میز، رطوبت ناشی از آن می تواند از زوارلبه میز عبور کرده و به لایه های چوی انتقال یابد و در اثر گذشت زمان باعث تورم چوب در برخی از قسمتهای میز شود که در این صورت امکان استفاده از میز وجود ندارد و باید به فکر تعویض آن بود.رطوبت مواد شوینده و شستشو با آب نیز می تواند روی کف پوش قطار تاثیر بگذارد.

تاثیر تابش آفتاب
        تابش مستقیم نورخورشید در روزهای گرم سال اثرات مخربی روی پرده و رویه های تخت و  صندلی ها دارد . به مرور زمان باعث رنگ پریدگی رویه ها می شود. البته اثر آن روی پرده هایی از نوع پارچه بیشتر است و به مرور باعث از هم پاشیدگی بافت پارچه می شود.

وندلیزم
وندالیسم بیشتر به تخریب های اجتماعی و یا حرکتی اطلاق می شود که در آن فرد یا گروهی از افراد به خرابکاری می پردازند البته وقتی واژه خرابکاری بکار برده میشود غالبا مواردی در نظر است که تخریب ها اجتماعی و متعلق به عموم جامعه باشد به این معنا که در مواردی که فرد به خود، تخریبمی پردازد و یا صدمات فردی به زندگی خود وارد میکند که کلمه وندالیسم به کار برده نمیشود.

 وندالیزم یا بصورت آگاهانه است و یا بصورت ناآگاهانه وقتی مسافری از روی سهل انگاری بار سنگین خود را بر روی میز  یا صندلی میگذارد و یا برای رفتن به تخت بالا از میز بعنوان نردبان استفاده میکند  این رفتار وندالیزم ناآگانه محسوب میشود چرا که فرد قصد تخریب و یا آسیب زدن به میز را ندارد .
در وندالیزم آگاهانه  فرد بر اثر تنش های رفتاری با آگاهی کامل شروع به تخریب اموال عمومی می پردازد بطور مثال نوشتن بر روی میز برای یادگاری و یا خاموش کردن سیگار بر اثر فشردن آن بر روی میز ویا فرو بردن اجسام نوک تیز به روی  رویه های مبلمان کوپه و...
    
2-2-2-     تاثیر متقابل محصول بر محیط
محصول مورد نظر که کوپه و اجزای آن محسوب می شود . مثل تمام محصولات تولیدشده دارای یک تاریخ مصرف می باشد . که از آن تاریخ به بعد ممکن است کارایی لازم را نداشته باشد .
اجزای کوپه همانطور که در بخش مواد توضیح داده شده از مواد مختلفی تشکیل شده اند. که هر کدام از این مواد اگر منشاء طبیعی داشته باشند به چرخه طبیعت باز می گردندو اگر منشائشان طبیعی نباشد باید در مراحل مختلف بازیافت قرار گیرد  و اگر با کیفیت باشند به محصولات دیگری در آیند.
مواد چوبی یا فرآوردهای چوبی، فلزات ، شیشه و منسوجات که در اجزای کوپه به کار رفته اند همه منشاء طبیعی دارند و به محیط برمی گردند . اما گروه پلاستیک ها مثل سطل زباله کوپه ،عایق ها، تشک ها، چسب ها ، و الیاف پلاستیکی غیر قابل برگشت به طبیعت هستند و این محصولات باید به محصولات دیگر تبدیل شوند. اما در ساختار سازمانی ایران دوره مصرف جایگاهی ندارد. محصول دور انداخته نمی شود بلکه بارها و بارها تعمیر می شود و دوباره به چرخه مصرف بر می گردد . نمونه آن قطار های مسافری هستند که سی سال از عمرشان می گذرد و هنوز در چرخه مصرف قرار دارند.

2-3-     بررسی سایر شرایط
سایر شرایطی که باید مورد بررسی قرار گیرد، مربوط به رفتارهای انسانی می باشد. با توجه به اینکه هر کوپه در حالت نرمال گنجایش 4 نفر را دارد، باید شرایطی فراهم شود که سایر مسافرین نیز علاوه بر فرد معلول، راحت و امن سفر کنند.
در صورتی که کوپه ی قطار به صورت اختصاصی مورد استفاده ی فرد معلول و خانواده ی آن قرار گرفته نشده باشد، این مشکلات بیشتر نیز خواهد شد.
در این موقعیت مشکلاتی نظیر رفتار سایر مسافرین غریبه با فرد معلول به مشکلات قبل اضافه می شود. همچنین فرد معلول احساس محدودیت بیشتری کرده و آرامش او بسیار کمتر از زمانی است که به طور اختصاصی یک کوپه را در اختیار داشته باشد.