ادبیات ایثار و شهادت را بد تبلیغ کردیم

نشست «جایگاه ادبیات ایثار و شهادت در نشر کشور» با حضور محمود اکرامی‌فر و رضا حاجی‌آبادی در سرای اهل قلم نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.

 
اکرامی‌فر در این نشست گفت: وقتی بحث از ایثار و شهادت می‌شود خودمان را در مرتبه دوم قرار می‌دهیم و چیزی غیر از خود که می‌تواند فرهنگ، کشور و یا چیز دیگری باشد بر وجودمان ترجیح می‌دهیم. وقتی می‌خواهیم این عرصه را مکتوب کنیم، دو دغدغه فردی و اجتماعی پیش رو داریم و می‌خواهیم به دغدغه‌های خود و یا جامعه پاسخ دهیم که این دغدغه‌ها می‌تواند عارفانه، ایثار و شهادت، ذوقی، هنری و یا ارزشی باشد.
 
وی افزود: منظور از ارزش آن امور مهمی است که فرد حاضر می‌شود به‌خاطر آن عزیزترین چیزهای خود را فدا کند. شهادت و ایثار جزو ارزش‌های انسان هستند و این ارزش‌ها عام و جهان‌شمول‌اند. ایثار و شهادت فطری و ذاتی بوده و برای همه انسان‌ها ارزشمند است، چراکه کشته شدن در راه عقیده و میهن، برای مردم هر کشوری جایگاه ویژه‌ای دارد. ایثار و شهادت مقوله‌ای فرازمانی و فرامکانی است و هنگامی که با دین، آئین و اعتقادات همسو می‌شود، ارزش بیشتری نیز پیدا می‌کند و می‌تواند جزو ارزش‌های خاص هم باشد.
 
این نویسنده و پژوهشگر ادامه داد: فکر می‌کنم نویسنده امروز باید از دغدغه‌های فردی این حوزه به سوی دغدغه‌های اجتماعی و پاسخ به دغدغه‌های مردم جامعه روی آورد. باید دید مردم چه پرسش‌هایی در این حوزه دارند. به اعتقاد من ادبیات ایثار و شهادت شامل چهار مرحله تهییجی، توصیفی، تحلیلی و تبیینی است. ما امروز از عصر تهییجی و توصیفی گذر کرده و باید با عبور از مسئله چگونه شهید شدن به پاسخ چرا شهیدشدن برسیم؛ ادبیات ایثار و شهادت امروز باید به چرا شهید شدن جواب دهد. در روزگار کنونی باید به تعقل انسان‌ها پاسخ دهیم، چراکه امروز عصر عقلانی حرف زدن است.
 
اکرامی‌فر گفت: وقتی صحبت از حوزه ایثار و شهادت می‌کنیم، باید ببینیم چرا در این زمینه آثار کمی تولید شده است. شاید یکی از دلایل این باشد که ایثار و شهادت در شرایط کنونی دغدغه مردم نیست و یا شاید ما کم، کج یا بد تبلیغ کرده‌ایم. در دوره کنونی تعریف و ارزش زمان برای نسل ما و نسل جدید متفاوت است. نسل امروز می‌خواهد در کمترین زمان با کمترین هزینه و ساده‌ترین روش بیشترین سود را ببرد. ما متاسفانه نتوانسته‌ایم چرایی ایثار و شهادت را دغدغه امروز مردم کنیم و بیشتر حجم ادبیات ما در این حوزه توصیفی است. چیزی حدود 6 هزار کتاب توصیفی در این زمینه چاپ شده است.
 
وی افزود: وقتی جوان امروز از من می‌پرسد چرا انقلاب کردیم یا چرا جنگیدیم، وظیفه دارم با تحلیل، تبیین، تفسیر و حرف مستدل به او پاسخ دهم، ولی متاسفانه تاکنون در این زمینه موفق نبوده‌ایم. امروز تریبون این حوزه نیز باید دست جامعه‌شناسان و سیاستمداران عالم باشد تا آن را تحلیل کنند، چون عصر القاء تمام شده و امروز عصر اغناء است. باید عقل و تفکر مخاطب امروزی را با تبیین تحت‌تاثیر قرار دهیم. در حوزه تبیین و تحلیل ایثار و شهادت کم کار شده است.
 
این نویسنده تصریح کرد: متاسفانه در حوزه نشر، خرید و فروش کتاب مانند خرید و فروش میخ و لوله شده و ناشر کتابی را چاپ می‌کند که برایش سود داشته باشد و محتوا چندان مهم نیست. تولید محتوای تحلیلی، تبیینی و نو کم است. کتاب خوب باید ارجاعات زیادی داشته باشد، ولی کتاب‌های امروز بیشتر گردآوری و فاقد عنصر تبیین و تحلیل هستند. معتقدم ادبیات ایثار و شهادت، شاید از لحاظ شمارگان تا حدی دین خود را اَدا کرده باشد، ولی از نظر محتوا اینطور نبوده است.
 
اکرامی‌فر با اشاره به اهمیت پرداختن به وصیت‌نامه‌های شهدا و تاریخ شفاهی گفت: اگر تحلیل محتوای کمی و کیفی از وصیت‌نامه‌های عادی شهدا صورت گیرد، بسیاری از دلایل ایثار پیدا می‌شود. یادگارهای دست‌نخورده آن‌ها که در قالب وصیت‌نامه نوشته شده، بسیار باارزش است و می‌توانیم مجموعه آن‌ها را به یک کتاب مستند تبدیل کنیم. روش دیگر ثبت تاریخ ایثار و شهادت، تاریخ شفاهی است که در این زمینه باید در مصاحبه با جانبازان، صادقانه از آن‌ها بخواهیم، صادقانه یادداشت کنیم و صادقانه به مردم و جامعه ارائه کنیم.
 
وی در پایان افزود: داستان‌های حوزه ایثار و شهادت، داستان‌های خوبی هستند، ولی بیشتر آن‌ها نمی‌توانند به چرایی این حوزه پاسخ دهند. در حوزه ایثار و شهادت قالب‌های مختلفی همچون شعر، داستان و تصویرسازی مهم است، اما اینکه بتوانیم این فرهنگ را درست منتقل کنیم باید حوزه تاثیرگذاری خود را بر محور تعقل قرار دهیم و راه آن علمی، صادقانه و مستند حرف زدن است. امروز ما وظیفه داریم حال مردم را خوب کنیم، ولی در حالی‌که در کتاب‌ها و فیلم‌هایمان لحظات زیبای تولد، ازدواج و شادی بسیار کمتر از مرگ، خیانت و طلاق است. یکی از ایرادات ما در حوزه نشر این است که همیشه می‌گوییم ما بد هستیم.
 
دایره گسترده ادبیات ایثار و شهادت 

رضا حاجی‌آبادی نیز در این نشست با اشاره به تفاوت بین حوزه ادبیات پایداری با ادبیات ایثار و شهادت، بیان کرد: اینکه ادبیات ایثار و شهادت جزئی از ادبیات پایداری است شکی نیست، ولی باید به این نکته توجه داشت که دایره ادبیات ایثار و شهادت بسیار گسترده است و محصور در زمان و مکان نیست، در حالی که بازه زمانی ادبیات پایداری از شهریور 1359 تا پایان جنگ را در برمی‌گیرد. ایثارگری حتی در رفتارهای روزمره امروز هم دیده می‌شود. شاید در مواردی این دو حوزه همپوشانی‌هایی داشته باشند، ولی مقوله ایثار و شهادت حتی قبل از جنگ وجود داشته و بعد از جنگ هم ادامه دارد.
 
وی ادامه داد: براساس آمار موجود سالیانه حدود 70هزار عنوان کتاب در کشور منتشر می شود که از این میان سهم حوزه ادبیات پایداری و جنگ حدود 17هزار عنوان و سهم حوزه ادبیات ایثار و شهادت چیزی حدود 10هزار عنوان است که اگر پژوهش‌های این دو حوزه را هم به آن بیفزاییم به حدود 30هزار می‌رسد در مقایسه با آمار کلی نشر کتاب در کشور می‌توان گفت که نشر این حوزه نیز همچون خود ایثارگران مظلوم است.
 
رضا حاجی‌آبادی، معاون اسناد وانتشارات بنیاد شهید و امور ایثارگران، بیان کرد: اتفاقی که در نشر کشور افتاده این است که متولیان اعم از نویسنده، شاعر و دست‌اندرکاران تولید کتاب و در مرحله بالاتر مسئولان وزارت ارشاد دغدغه چندانی برای تولید کتاب براساس نیازهای مخاطب ندارند و نشر ما تقریبا حالت منبری و تک‌صدایی دارد شاید یکی از دلایل ناموفق بودن نشر ما تولید اثر بدون توجه به نیاز مخاطب است و بیشتر کتاب‌های این حوزه نیز در قالب خاطره‌نگاری و زندگی‌نامه تدوین شده‌اند. امیدوارم دایره ایثار و شهادت همه موضوعات اجتماعی را در برگیرد و در جای جای زندگی ما تجلی داشته باشد.
 
سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از 12 تا 22 اردیبهشت در مصلای بزرگ امام خمینی (ره) برپاست.