فـرازهایی از زندگـی دکتر رمـضان عـبدالله

دکتر رمضان عبدالله شلح به مدت 23 سال به‌عنوان دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین فعالیت می‌کرد. وی دو سال پیش بر اثر بیماری به کما رفت و سرانجام خرداد ماه 98 درگذشت. یکی از ویژگی‌های خاص رمضان شلح، زندگی پرفراز و نشیب و تجربه زندگی در چند کشور در برهه‌های گوناگون برای تداوم تحصیل و علاقه‌اش به اقتصاد اسلامی است. شلح پس از آن که دوران نوجوانی خود را در شهر شجاعیه نوار غزه گذراند، به قاهره رفت و پس از تحصیل در رشته اقتصاد دانشگاه الزقازیق مصر و انجام فعالیت‌های سیاسی باری دیگر به محل تولد خود برگشت. وی در شجاعیه استاد دانشگاه شد اما با اوج گرفتن فعالیت‌های سیاسی و ضد اسرائیلی تحت‌ فشار و اخراج از دانشگاه قرار گرفت. علاقه وی به تحصیل موجب شد به لندن برود و در سال 1990 موفق به کسب دکتری اقتصاد از دانشگاه درهام انگلیس شود. پس از کسب دکتری شلح زندگی در آمریکا را هم تجربه کرد. وی در فلوریدا موسسه تحقیقاتی اسلامی دایر کرد و به فعالیت‌های گوناگونی پرداخت تا آن که در سال 1995 به‌منظور دیدار با فتحی شقاقی بنیان‌گذار جنبش جهاد اسلامی به دمشق رفت و پنج ماه تا شهادت شقاقی در دمشق ماند. پس از شهادت فتحی شقاقی به دست موساد در مالت، رمضان عبدالله رهبر جنبش جهاد اسلامی شد. زندگی در کشورهای مختلف، انجام فعالیت‌های گوناگون در حوزه‌های تاریخی، سیاسی، مذهبی، اقتصادی و تدریس از غزه تا لندن و آمریکا موجب شکل‌گیری شخصیتی قدرتمند و مسلط بر سه زبان عربی، عبری و انگلیسی از رمضان عبدالله شلح شد. شخصیتی که موجب شد وزارت خارجه آمریکا نامش را در سال 1995 به‌عنوان اولین فلسطینی در لیست سیاه  ‌تروریست‌های خود قرار دهد.
شخصیت آزاداندیش و کلان‌نگر رمضان عبدالله شلح موجب شد جنبش جهاد اسلامی فلسطین طی سه دهه گذشته روابط خود را با اکثر جریانات فلسطینی و کشورهای اسلامی و عربی حفظ نماید. شلح با محور قرار دادن قضیه فلسطین و وحدت، بر بسیاری از اختلافاتش با جریان‌های حماس و تشکیلات خودگردان بارها چشم‌پوشی کرد. ضمن آنکه با تمرکز بر موضوع اسرای فلسطینی بدون نگاه سیاسی و جناحی، اکنون به یکی از قدرتمندترین جریان‌های حمایت از اسرا تبدیل شده و تشکیلات نسبتاًً قوی‌ای برای حمایت از اسرا در درون زندان‌های اسرائیلی ایجاد نماید. درگذشت این مجاهد بزرگ باعث شد تا با «ناصر ابوشریف» نماینده جنبش جهاد اسلامی فلسطین در تهران گفت‌و‌گویی داشته باشیم که در ادامه می‌آید.
سرویس خارجی
* نقش دکتر رمضان عبدالله شلح در تقویت جنبش جهاد اسلامی چیست؟
- دکتر رمضان عبدالله از ابتدای شکل‌گیری جنبش جهاد اسلامی جزو هسته‌ نخست مؤسس این جنبش بود که با همکاری دکتر فتحی شقاقی در مصر اقدام به این کار کرد. او از هیچ فعالیت رسانه‌ای و فکری دریغ نمی‌کرد. پس از بازگشت از مصر در سال 1981 همچنان در صحنه فعالیت‌های اجتماعی و رسانه‌ای بود و در دانشگاه اسلامی به‌عنوان مدرس مشغول تدریس شد. او و کسانی که هم‌رأی در این زمینه بودند سنگ بنای حرکت جهاد اسلامی را پی‌ریزی کردند. از آن پس در تهیه بیانیه‌های انتفاضه نقش عمده و پررنگی داشت.
وی تحصیلات خود را در انگلستان به پایان برد و به آمریکا رفت و در آنجا مشغول تدریس شد. در مرکز مطالعات اسلام و جهان سردبیر مهم‌ترین مجله سیاسی با عنوان مطالعات سیاسی شد. مطالب این مجله علمی پژوهشی توسط اندیشمندان بزرگ و رهبران سیاسی و اسلامی به رشته تحریر درمی‌آمد.
 در سال 1995 (1374ش) به‌عنوان دبیرکل جنبش جهاد اسلامی انتخاب شد؛ جنبشی که به‌عنوان سازمانی فرامنطقه‌ای در میان محافل مختلف شناخته‌ شده بود.
دکتر رمضان عبدالله رهبری جهاد اسلامی را در مرحله بسیار مهمی یعنی نیمه‌های دهه 90 میلادی برعهده گرفت که در آن فعالیت‌های سیاسی به دلیل امضای پیمان اسلو متوقف شده بود. با شکل‌گیری انتفاضه دوم، جنبش جهاد اسلامی نقش مهمی در آن ایفا کرد و صحنه‌های زیبایی از جهاد را در آن به نمایش گذاشت. اردوگاه جنین یکی از نمادهای قدرت حرکت جهاد اسلامی بود که با تقدیم شهدای زیاد نام این جنبش را پرفروغ کرد. جنبش جهاد اسلامی از سال 2005 تا 2007 تقریباً تنها میداندار مبارزه با رژیم صهیونیستی بوده است.
این جنبش در زمان دبیرکلی دکتر رمضان عبدالله توسعه و گسترش یافت و ریشه‌دار شد و با تمام جنبش‌های مقاومت در فلسطین در ارتباط بود و نقش مهمی در حفظ وحدت میان فلسطینی‌ها ایفا کرد به گونه‌ای که حلقه وصل میان تمام گروه‌های فلسطینی شد اما در عین حال بر مواضع و اصول خود پایبند ماند و مورد احترام تمام گروه‌های فلسطینی مقاومت بود. حتی دشمنان نیز به دیده احترام به آن می‌نگریستند و چون از اصول خود منحرف نشد و به دنبال منافع کوچک نرفت چون هدف والای آن آزادی فلسطین بود، نه رسیدن به اهداف و منافع شخصی، لذا به‌نظر من جنبش جهاد اسلامی در موقعیت ممتازی در زمینه فکری و سیاسی و مقاومت و گسترش فعالیت‌های نظامی قرار گرفت.
شخصیت دکتر رمضان عبدالله به گونه‌ای بود که به‌خاطر دانش و معلومات وسیع و عمق فکری‌اش و برخورداری از قدرت تحلیل استراتژیک و ابداع مواضع ممتاز، مورد احترام همگان بود و همین امر بر جنبش جهاد اسلامی و جایگاه آن تأثیر گذاشته بود.
* مقاومت فلسطین چه تأثیری از اندیشه‌ها و اقدامات دکتر رمضان عبدالله پذیرفته است؟
- همان‌طور که گفتم دانش و معلومات و آگاهی‌های گسترده و دقیق دکتر رمضان عبدالله درباره فعالیت‌های فلسطینی‌ها و گروه‌های فلسطینی و دیدگاه‌های آنها و نیز شناخت کامل از منطقه، تأثیر مثبت بر جنبش‌های مقاومت و ثبات آنها و نقش‌آفرینی آنها در این مرحله دشوار گذاشته بود.
می‌دانید از سال 1993 (72 شمسی) فعالیت‌های فلسطینی‌ها به سمت انجام گفت‌وگو با رژیم صهیونیستی سوق پیدا کرد و پس از سال 2005 منطقه وارد مرحله جدیدی شد و همه کشورهای منطقه خود را برای ایجاد رابطه و عادی‌سازی با رژیم صهیونیستی و سرکوب حرکت‌های مقاومت به کار بستند اما دکتر رمضان عبدالله و رهبران مقاومت توانستند خط مقاومت را حفظ کنند بدون آن که با کشورهای عربی دیگر وارد خصومتی شوند به‌طور مثال رابطه با مصر همچنان برقرار ماند و جنبش جهاد اسلامی و رهبران آن مورد احترام زیاد سایر کشورهای عربی واقع شد و رابطه خوبی با برخی کشورهای خلیج (فارس) برقرار بود. همه این اقدامات به‌خاطر مصلحت مقاومت بود و مطمئناً رابطه با ایران رابطه‌ای متفاوت از بقیه روابط بود، زیرا ایران تنها کشوری بود که از مقاومت به‌طور صریح و آشکار و کامل حمایت و پشتیبانی می‌کرد.
* دکتر رمضان عبدالله چه تاثیری بر انتفاضه دوم داشت؟
- انتفاضه دوم انتفاضه مردم فلسطین بود و نه انتفاضه یک شخص و دکتر رمضان عبدالله مسلماً یکی از رهبران برجسته جنبش‌های مقاومت بود. جنبش جهاد اسلامی با قدرت در این انتفاضه مشارکت داشت و نقش در آن ایفا کرد و قدرت آن در مناطق مختلفی از جمله جنبش، طولکرم و دیگر مناطق تقویت شد و چه بسا فعالیت‌های این جنبش بر سایر جنبش‌های مقاومت برتری داشت که به دلایل متعدد بود از جمله اینکه طبیعت فعالیت جنبش جهاد اسلامی در فضای مقاومت رشد و بالندگی یافت چون مقاومت هدف والای آن بود. دلیل دیگر هدایت‌های دکتر رمضان عبدالله بود که اولویت او توجه به مقاومت مردمی بود و به‌طور دائم با رهبران میدانی و عملیاتی جنبش جهاد اسلامی و سایر گروه‌ها ارتباط داشت. از این‌رو نقش چشمگیری در رهبری و هدایت جنبش ایفا کرد و باعث شد جایگاه نخست فعالیت‌های جهادی در انتفاضه دوم به نام جنبش جهاد اسلامی ثبت شود.
* رابطه دکتر رمضان عبدالله با سردار سلیمانی چگونه بود؟
- رابطه با حاج قاسم سلیمانی رابطه‌ای قدیمی بود اما پس از سال 2006 و سپس پس از سال 2008 عمیق‌تر و بیشتر شد و به یک رابطه دوستانه و برادرانه صمیمی تبدیل شد. دکتر رمضان عبدالله به لحاظ اینکه از اوضاع منطقه و استراتژی و جزئیات آن اطلاع دقیقی داشت و تحلیل‌ها و دیدگاه‌های وی درباره منطقه مورد توجه حاج قاسم و سایر رهبران ایران قرار گرفت مورد احترام فراوان ایشان قرار داشت به همین جهت رابطه‌شان تا زمان شروع بیماری دکتر رمضان و به کما رفتن ادامه یافت.
دکتر رمضان عبدالله گاهی در مورد موضوع محور مقاومت تأملاتی داشت. چون فلسطین محور نیست و ما هم فقط محور نیستیم بلکه ما نماینده امت هستیم و هدفمان توجه به کل فلسطین است که مسئله نخست امت اسلامی به شمار می‌رود لذا یکی از ویژگی‌های مهم این مرحله، وجود رابطه ممتاز میان جنبش‌های مقاومت خصوصاًً جنبش جهاد اسلامی با سایر جنبش‌های مقاومت در لبنان و عراق و یمن و تحت رهبری جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی به فرماندهی حاج قاسم سلیمانی بود.
* ایشان فردی باسواد، باتجربه و کم‌نظیر در جهت مقاومت بودند. آیا نبود ایشان به مقاومت لطمه می‌زند؟
- دکتر رمضان عبدالله تقریبا از دو سال پیش دچار بیماری بود و عملاً از صحنه رهبری و هدایت جنبش دور شده بود و نمی‌توانست فعالیت داشته باشد اما تاثیر او بسیار زیاد و بزرگ بود و مسلماً فقدان و غیبت او خسارت بزرگی برای جنبش‌های مقاومت و جنبش‌های سیاسی و برای اندیشه سیاسی راستین و برای اسلام و تمام جبهه مقاومت و تمامی فرزندان راستین انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.
اما باید بدانیم که همه مردم رفتنی هستند و تنها خداوند است که باقی است و خداوند خود وعده کرده است که با این کیان صهیونیستی مقابله کند و همواره آنها را در عذاب سختی قرار دهد. (اعراف/167) ما اطمینان داریم که این مسیر ادامه خواهد یافت تا صهیونیست‌ها دچار ذلت شوند. این روند، وابسته به این شخص یا آن شخص نیست و همه ما تا زمان پیروزی یا شهادت در این راه خواهیم بود.
* آیا فوت ایشان مشکوک بوده است؟
- خیر؛ دکتر رمضان با مرگ طبیعی از دنیا رفت، علت آن هم بیماری قلبی بود. وقتی عمل جراحی بر روی او انجام شد، دچار چندین سکته قلبی شد و سپس به کما رفت و لذا هیچ‌گونه ‌تروری در میان نیست، هرچند آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها به‌دنبال او بودند و حتی نام او در لیست سیاه اف‌بی‌آی آمریکا قرار داشت.
- متشکرم.