ازحضورصدام درمنطقه تاآزادسازی ۷۰۰کیلومتر ازخاک ایران

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم به نقل از تارنمای مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 10 آبان ماه سال 1361 سالروز آغاز عملیاتی موفق در تاریخ هشت‌ساله دفاع مقدس به نام «محرم» است. نام‌گذاری این عملیات با این عنوان به خاطر انجام آن در ماه محرم بوده است.

گذشته از شرح عملیات که به‌اختصار در ادامه خواهد آمد، قرار داشتن ایران در آن بازه زمانی در شرایط مناسب اقتصادی و اجتماعی علی‌رغم قرار داشتن در موقعیت جنگی نابرابر، از شاخصه‌های بیرونی عملیات است که بدان نیز اشاره خواهیم کرد.

می‌توان گفت در اصول روابط بین‌الملل عناصر تشکیل‌دهنده قدرت ملی یک کشور، عناصر مادی و معنوی می‌باشد به‌طوری‌که نقش عنصر معنوی که ازجمله مؤلفه‌های مهم آن وحدت و بسیج مردمی آن کشور است در دفاع هشت‌ساله جمهوری اسلامی ایران بسیار پررنگ و چشمگیر است.

شرح عملیات

منطقه عملیاتی محرم از اهمیت بالائی برخوردار بوده است به‌نحوی‌که صدام برای هدایت یگان‌های عراقی در منطقه حضور یافت و از حداکثر توان نظامی ارتش بعثی برای جلوگیری از پیشروی نیروهای ایرانی استفاده کرد.

دشمن با در اختیار داشتن ارتفاعات مهم در منطقه عمومی شرهانی و زبیدات، علاوه بر محفوظ نگاه‌داشتن یک خط پدافندی مطمئن، جاده دهلران-عین خوش را که نزدیک‌ترین معبر وصولی جبهه‌های میانی و جنوبی بود، زیر دید و تیر خود داشت. مضافاً اینکه مواضع پدافندی دشمن به‌گونه‌ای بود که می‌توانست به اشغال چندین حوزه نفتی و تأسیسات آن در منطقه بیات ادامه دهد.

به همین لحاظ و به‌منظور قرار گرفتن در موضع برتر تاکتیکی، عملیات محرم با اهداف ذیل در دستور کار قرار گرفت:

1-آزادسازی جاده عین خوش-دهلران از زیر دید و تیر دشمن

2-آزادسازی قسمتی از زمین‌هایی که در اشغال بود

3-زیر آتش قرار دادن شهرک طیب و تصرف شهرک زبیدات

4-آزادسازی چند حوزه نفتی خودی و تصرف چند حوزه نفتی دشمن

با شروع عملیات در شامگاه 10 آبان ماه سال 1361، در کمتر از 24 ساعت رزمندگان اسلام توانستند به بیشتر اهداف عملیات دسترسی پیدا کرده و با اتمام عملیات در 20 آبان ماه 700 کیلومتر از خاک ایران ازجمله ارتفاعات 400 و 298، پل چم سری، حوزه نفتی بیات، نهر عنبر و موسیان آزاد شد و همچنین 300 کیلومتر از خاک عراق ازجمله پاسگاه‌های زبیدات، شرهانی، ابوغریب و تأسیسات نفتی منطقه ((30 تا 35 حلقه چاه نفت)) به تصرف رزمندگان اسلام درآمد.

از مهم‌ترین نتایج این عملیات در بعد سیاسی آن بود که ایران با بازپس‌گیری مناطق ازدست‌رفته خود در این منطقه و حتی تصرف بخشی از خاک عراق، می‌توانست از موضع قدرت در مذاکرات و چانه‌زنی‌های مربوط به صلح و پایان جنگ حضور پیدا کند.

موقعیت اقتصادی ایران در جریان عملیات محرم

با بررسی موقعیت و شرایط اقتصادی ایران در آستانه شروع عملیات محرم به این واقعیت می‌رسیم که ایران در آن زمان در وضعیت مطلوبی به سر می‌برده است.

مرحوم نوربخش رئیس‌کل وقت بانک مرکزی ایران در مصاحبه‌ای در تشریح وضعیت اقتصادی ایران می‌گوید «وضعیت اقتصاد امروز ایران، مرحله پس از بحران است و نیمه دوم سال 1361، دوره بازگشت به وضعیت عادی است. وی همچنین میزان تورم را که در سال 1360 به 23 درصد رسیده بود، در نیمه دوم سال 1361، 6/15 درصد اعلام کرد.

نوربخش از افزایش ذخایر ارزی و کاهش بدهی ایران به کشورهای خارجی خبر داد و گفت: ذخایر ارزی ما الآن بهتر از زمان قبل از جنگ است و هزینه‌های جنگ قابل‌تحمل‌تر است. بدهی ما از 15 میلیارد دلار در سال 1357 در حال حاضر به 2 میلیارد دلار رسیده است.»

حمایت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از صدام

 در همین ایام بر طبق اسناد و مدارک کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و کشورهای اروپایی بیشترین حمایت را از رژیم صدام حسین در جنگ علیه ایران به عمل می‌آوردند. طبق گزارش منابع اطلاعاتی روزانه 70 تا 80 دستگاه تریلی حامل مهمات سبک و سنگین از طریق مرزهای کویت و عربستان وارد عراق می‌شده است.

همچنین پس از شکست‌های سنگین ارتش عراق در داخل خاک ایران و فرار سربازان عراقی به مرزهای خود، کشورهای غربی و شرقی با ارسال سلاح‌ها و مهمات پیشرفته به کمک عراق آمده و کشورهای عربی نیز از این کشور حمایت می‌کنند. ایالات‌متحده آمریکا برای کمک به نیروی هوایی عراق در امر شناسایی تحرکات و نقل و انتقالات نیروهای ایران، از چندی پیش عکس‌های ماهواره‌ای در اختیار عراق گذاشته و در این میان انگلستان نیز عراق را به دستگاه‌های پیشرفته شناسایی و جاسوسی مجهز کرده است. از سوی دیگر فرانسه تعدادی جنگنده نوع «میراژ» و تعداد زیادی سلاح‌های دفاع هوائی نوع «رولاند» و موشک‌های «اگزوسه» به این کشور فروخته است. اتحاد جماهیر شوروی نیز اخیراً 12 فروند جنگنده میگ 25 به همراه مهمات و جنگ‌افزارهای دیگر به عراق ارسال کرده است.

این‌ها تنها بخش‌هایی از کمک‌ها و حمایت‌های دول عربی و غربی از رژیم بعثی بود. این در حالی بود که در سراسر جنگ تحمیلی و براثر تحریم‌های اقتصادی و نظامی ایران، کوچک‌ترین حمایتی از ایران به عمل نیامده و ایران ضروریات نظامی خود برای ادامه جنگ را به‌سختی و از طریق معدودی از کشورهای همسو با خود تهیه می‌نمود.

حمایت‌های مردمی از رزمندگان

گذشته از حضور داوطلبانه و بسیجی نیروهای مردمی در جبهه‌های حق علیه باطل، کمک‌های مالی و اقتصادی آحاد مردم ایران از رزمندگان نیز در سراسر جنگ تحمیلی چشمگیر بوده است. به‌عنوان‌مثال در همین جریان عملیات محرم و در روزشمار روز 12 آبان ماه 1361 آمده است: «امروز کاروان‌های کمک‌های مردمی از اقصی نقاط کشور، اعم از مناطق شهری و روستایی، به سمت جبهه‌ها اعزام شدند. در فهرست این کالاها، نان و ماست، خشکبار، انواع ترشی و مربا و گوسفند زنده به چشم می‌خورد که با دقت و سلیقه خاصی تهیه و به مراکز ارسال به جبهه هدیه شده است.) این البته نمونه‌ای جزئی از کمک‌های پشت جبهه و پشتیبانی مردم ایران در طول جنگ تحمیلی از رزمندگان اسلام بوده است.

در واقع می‌توان گفت حمایت، همراهی، ایثار و ازخودگذشتگی ملت ایران ازجمله مهم‌ترین عناصر تأثیرگذار و پشتوانه عظیم نظام در پیشبرد مدیریت موفق جنگ به‌سوی پیروزی و سربلندی بوده است.

منبع: لطف‌الله زادگان، علیرضا، روزشمار جنگ ایران و عراق «کتاب بیست و دوم-عملیات محرم»، نشر مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس-تهران، سال 1393